Keywords
reception
public discourse
censorship
communist Poland
funeral
How to Cite
Abstract
Melchior Wańkowicz returned to communist Poland in 1958, but his relations with the authorities were complicated since he was determined to maintain his independence. Since he enjoyed great popularity and was held in high esteem by various groups, his death and funeral provoked lively reactions from the press. Yet the numerous contributions, enthusiastic in their praise of Wańkowicz, incited discontent in the regime and, just three days after the writer’s funeral, a ban was issued on publications other than brief notes on the deceased. Although this instruction for censors was soon amended, several important texts were not permitted to be published. The article examines censoring practices between September and December 1974, building on documents from the Archives of Modern Records in Warsaw and the collection of the Main Office for the Control of the Press, Publications and Public Performances, and indicates the importance the authorities attached to the public discourse about Wańkowicz.
References
Biuletyny 1974 – Biuletyny kwartalne Zespołu Instruktażu, Ocen i Kontroli GUKPPiW […] IV kwartał 1973-IV kwartał 1974. Archiwum Akt Nowych w Warszawie (AAN), zespół 1102 (GUKPPiW), sygn. 3474.
Działalność merytoryczna 1976 – Działalność merytoryczna Zespołu Widowisk, Radia i Telewizji w okresie I 1974-XII 1976 r. […]. AAN, zespół 1102, sygn. 3303.
Informacje 1974a – Informacje codzienne Zespołu Instruktażu, Ocen i Kontroli GUKPPiW o ingerencjach w okresie 25 IX-23 X 1974 w czasopismach, drukach ulotnych, publikacjach nieperiodycznych […]. AAN, zespół 1102, sygn. 3426.
Informacje 1974b – Informacje codzienne Zespołu Instruktażu, Ocen i Kontroli GUKPPiW o ingerencjach w okresie: 25 IX-23 X 1974 […]. AAN, zespół 1102, sygn. 3427.
Informacje 1974c – Informacje codzienne Zespołu Instruktażu, Ocen i Kontroli GUKPPiW o ingerencjach w okresie: 24 X-21 XI 1974 […]. AAN, zespół 1102, sygn. 3428.
Informacje 1974d – Informacje codzienne Zespołu Instruktażu, Ocen i Kontroli GUKPPiW o ingerencjach w okresie: 22 XI-31 XI 1974 […]. AAN, zespół 1102, sygn. 3429.
Notatka informacyjna 1964 – Notatka informacyjna dot. Melchiora Wańkowicza. Wańkowicz Melchior. Archiwum IPN w Warszawie, sygn. BU 01221/67, cz. 1.
Bąbiak Grzegorz P. (2016), Funeralia narodowe. Pogrzeby patriotyczne Polaków w czasach niewoli (Eseje historyczne), Instytut Historii PAN, Warszawa.
Biuletyn nakładów prasy krajowej i zagranicznej roku 1974 (1974), RSW „Prasa–Książka–Ruch”, Warszawa.
Budnik Magdalena (2021), Antoni Słonimski w aktach cenzury PRL. Wybór dokumentów Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk z lat 1961-1980, „Bibliotekarz Podlaski”, nr 4, s. 95-117. DOI: https://doi.org/10.36770/bp.647
Budrowska Kamila (2009), Literatura i pisarze wobec cenzury PRL 1948-1958, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
Cenckiewicz Sławomir (2004), Melchiora Wańkowicza kręta droga do Polski, „Biuletyn IPN”, nr 2, s. 27-44.
Dąbrowicz Elżbieta (2009), Galeria ojców. Autorytet publiczny w literaturze polskiej lat 1800-1861, Trans Humana, Białystok.
Dombska Anna (2011), Ograniczenia wolności prasy w PRL, „Studia Prawno-Ekonomiczne”, t. 34, s. 79-100.
Gawin Magdalena (2015), Wańkowicz krzepi, „Rzeczpospolita. Dod. Plus Minus”, 11.09.2015, https://www.rp.pl/plus-minus/art4325671-wankowicz-krzepi [dostęp: 18.12.2024].
Kąkolewski Krzysztof (1974), Nieciekawe były listy tego dnia, „Literatura”, nr 42, s. 1, 3.
Kurzyna Mieczysław (1974a), Międzywojenne lata Melchiora Wańkowicza. Fragment książki […], „Kierunki”, nr 51-52, s. 15-16.
Kurzyna Mieczysław (1974b), Piewca bitwy o Monte Cassino, „WTK”, nr 39, s. 1, 8.
Kurzyna Mieczysław (1975), O Melchiorze Wańkowiczu – nie wszystko…, PAX, Warszawa.
Ligarski, Sebastian, Majchrzak, Grzegorz, red. (2017) Nadzorcy. Ludzie i struktury władzy odpowiedzialni za działania wobec środowisk twórczych, naukowych i dziennikarskich, IPN, Warszawa.
Łuczak Marcin (2022), A imię jego 34. Postępowania karne wobec sygnatariuszy Listu 34 i popierających go pisarzy, Scholar, Warszawa.
Małachowski Aleksander (1974), Mistrz, „Kultura”, nr 38, s. 1, 8.
Napiórkowski Marcin (2013), Uroczystości żałobne jako narzędzie legitymizujące i delegitymizujące władzę, „Pamiętnik Literacki”, z. 4, s. 153-152. DOI: https://doi.org/10.18318/pl.2013.4.8
Radzikowska, Zofia (1990), Z historii walki o wolność słowa w Polsce (cenzura PRL w latach 1981–1987), Universitas, Kraków.
Romek Zbigniew, Kamińska-Chełminiak Kamila, red. (2017) Cenzura w PRL. Analiza zjawiska, Aspra, Warszawa.
Roszko Janusz (1974), A wkoło Polska szumi…, „Przekrój”, nr 1538, s. 14.
Sawa Jan (2004), Zatrute źródło. Uwagi do komentarza historycznego Sławomira Cenckiewicza z lutowego numeru „Biuletynu IPN”, „Biuletyn IPN”, nr 2, s. 96-98.
Wańkowicz Melchior (1974a), Amerykańskie szkoły dziennikarskie, „WTK”, nr 44, s. 5; nr 45, s. 4.
Wańkowicz Melchior (1974b), Rodzina i maszynistki, „Kultura”, nr 33, s. 1, 6.
Wańkowicz Melchior (1974b), Szkoły pisania, „WTK”, nr 46, s. 5; nr 47, s. 4.
Ziółkowska Aleksandra (1974), Melchior Wańkowicz, „Literatura”, nr 39, s. 7.
Ziółkowska-Boehm Aleksandra (1990), Proces Melchiora Wańkowicza 1964, Nowe Wydawnictwo Polskie Ypsylon, Warszawa.
License
Copyright (c) 2025 Monika Bednarczuk
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license