Ključne besede
„ucieczki i wypędzenia”
antropologia historii
polityka pamięci
opowieść drogi
postpamięć
II wojna światowa
Kako citirati
Povzetek
Artykuł poświęcony jest książce Christiane Hoffmann pt. Alles, was wir nicht erinnern. Zu Fuß auf dem Fluchtweg meines Vaters. Autorka czyta ją w polu odniesień genologicznych. Przede wszystkim jednak koncentruje się na odczytaniu wizji historycznej przedstawianej przez Hoffmann w jej literackim reportażu. Pokazuje napięcie między antropologizującym ujęciem opowiadanej historii a zabiegami mitologizującymi. Te ostatnie służą utrwalaniu kulturowych narracji o „ucieczkach i wypędzeniach” Niemców pod koniec II wojny światowej. Bardzo wyraźnie wpisują się też w schematy charakterystyczne dla pamięci zbiorowej i polityki pamięci współczesnych Niemiec.
Literatura
Hoffmann Christiane (2024), Czego nie pamiętamy. Pieszo śladami ucieczki ojca, przeł. Ewa Czerwiakowska, Fundacja Ośrodka Karta, Warszawa.
Assmann Aleida (2015), Historia ucieleśniona – o dynamice pokoleń, przeł. Izabela Drozdowska-Broering, w: Pokolenia albo porządkowanie historii, wybór, wstęp i oprac. Hubert Orłowski, Nauka i Innowacje, Poznań, s. 691–728.
Busse Dietrich (2000), Anmerkungen zur politischen Semantik, w: Politik als Inszenierung. Zur Ästhetik im Medienzeitalter, red. Peter Siller, Gerhard Pitz, Nomos, Baden-Baden, s. 91–94.
Elm Theo (1996), O brakach historii i pożytkach literatury. Ucieczka i wypędzenie jako problem przedstawiania, w: Utracona ojczyzna. Przymusowe wysiedlenia, deportacje i przesiedlenia jako wspólne doświadczenie, red. Hubert Orłowski, Andrzej Sakson, Instytut Zachodni, Poznań, s. 209–224.
Frantzioch Marion (1996), Socjologiczne aspekty problemu wypędzenie Niemców, w: Utracona ojczyzna. Przymusowe wysiedlenia, deportacje i przesiedlenia jako wspólne doświadczenie, red. Hubert Orłowski, Andrzej Sakson, Instytut Zachodni, Poznań, s. 171–188.
Gajewska Agnieszka (2016), Zagłada i gwiazdy. Przeszłość w prozie Stanisława Lema, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Gurjanow Aleksandr (1996), Transporty deportacyjne z polskich kresów wschodnich w okresie 1940–1941, w: Utracona ojczyzna. Przymusowe wysiedlenia, deportacje i przesiedlenia jako wspólne doświadczenie, red. Hubert Orłowski, Andrzej Sakson, Instytut Zachodni, Poznań, s. 75–92.
Evans-Pritchard Edward Evan (1964), Modern Anthropologial Studies, w: tegoż, Social Anthropology, Cohen & West, London, s. 86–108.
Helbig Louis Ferdinand (1986), Das Flucht- und Vertreibungsgeschehen in Belletristik und Literaturforschung 1945–1985. Wie Menschen Geschichte erleiden, „Jahrbuch der Schlesischen Friedrich-Wilhelm-Universität zu Breslau”, t. 21, s. 223–278.
Hirsch Marianne (1997), Family Frames. Photography, Narrative and Postmemory, Cambridge, Harvard University Press, London.
Hirsch Marianne, Spitzer Leo (2010), Ghosts of Home. The Afterlife of Czernowitz in Jewish Memory, University of California Press, Berkeley. DOI: https://doi.org/10.1525/9780520944909
Hirsch Marianne (2010), Żałoba i postpamięć, przeł. Katarzyna Bojarska, w: Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki. Antologia, red. Ewa Domańska, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, s. 247–280.
Hirsch Marianne (2011), Pokolenie postpamięci, przeł. Mateusz Borowski, Małgorzata Sugiera, „Didaskalia. Gazeta Teatralna”, nr 105, s. 28–36.
Iser Wolfgang (2006), Czym jest antropologia literatury? Różnica między fikcjami wyjaśniającymi a odkrywającymi, przeł. Anna Kowalcze-Pawlik, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 11–35.
Kaniowska Katarzyna (2008), Postpamięć indywidualna – postpamięć zbiorowa jako kategorie poznania w antropologii, w: Pamięć i polityka historyczna. Doświadczenia Polski i jej sąsiadów, red. Sławomir M. Nowinowski, Jan Pomorski, Rafał Stobiecki, Ibidem, Łódź, s. 65–77.
Kaniowska Katarzyna (2014), Postpamięć, w: Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. Magdalena SaryuszWolska, Robert Traba, Scholar, Warszawa, s. 389–391.
MacIntyre Alasdair (1996), Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności, przeł. i wprowadzenie Adam Chmielewski, PWN, Warszawa.
Misztal Jan (1996), Wysiedlenia i repatriacja obywateli polskiej z ZSRR a wysiedlenia i przesiedlenia Niemców z Polski – próba bilansu, w: Utracona ojczyzna. Przymusowe wysiedlenia, deportacje i przesiedlenia jako wspólne doświadczenie, red. Hubert Orłowski, Andrzej Sakson, Instytut Zachodni, Poznań, s. 45–74.
Moeller Robert G. (2003), War Stories. The Search for a Usable Past in the Federal Republic of Germany, University of California Press, Berkeley.
Orłowski Hubert (1996), O asymetrii deprywacji. Ucieczka, deportacja i wysiedlenie w niemieckiej i polskiej literaturze po 1939 r., w: Utracona ojczyzna. Przymusowe wysiedlenia, deportacje i przesiedlenia jako wspólne doświadczenie, red. Hubert Orłowski, Andrzej Sakson, Instytut Zachodni, Poznań, s. 189–208.
Orłowski Hubert (2009), Pamięć przemocy instytucjonalizowanej a semantyka historyczna, w: Maria Rutowska, Zbigniew Mazur, Hubert Orłowski, Historia i pamięć. Masowe przesiedlenia 1939–1945–1949, Instytut Zachodni, Poznań, s. 42–62.
Pasierb Bronisław (1969), Migracja ludności niemieckiej z Dolnego Śląska w latach 1944–1947, Zakład narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Ricoeur Paul (2006), Pamięć, historia, zapomnienie, przeł. Janusz Margański, Universitas, Kraków.
Rutowska Maria (2009), Niemieckie wysiedlenia i przesiedlenia ludności na okupowanych ziemiach polskich (1939–1945), w: Maria Rutowska, Maria Rutowska, Zbigniew Mazur, Hubert Orłowski, Historia i pamięć. Masowe przesiedlenia 1939–1945–1949, Instytut Zachodni, Poznań, s. 11–25.
Sebald Winfried Georg (2012), Wojna powietrzna i literatura, przeł. Małgorzata Łukasiewicz, W.A.B., Warszawa.
Taylor Charles (1995), Źródła podmiotowości. Narodziny tożsamości nowoczesnej, przeł. Marcin Gruszczyński i in., oprac. Tadeusz Gadacz, wstęp Agata Bielik-Robson, PWN, Warszawa.
Traba Robert (2017), (Nie-)powroty. Esej o doświadczeniu i pamięci roku 1945, w: tegoż i in., Rok 1945 (nie-)powroty. Inne opowieści o historii Polski, red. tenże, Kancelaria Adwokacka Tomasz Kopczyński, Gdynia, s. 13–59. DOI: https://doi.org/10.14746/ht.2017.6.08
Ubertowska Aleksandra (2013), Praktykowanie postpamięci. Marianne Hirsch i fotograficzne widma z Czernowitz, „Teksty Drugie”, nr 4, s. 269–289. DOI: https://doi.org/10.4000/books.iblpan.4290
Wiślicz Tomasz (2004), Krótkie trwanie. Problemy historiografii francuskiej lat dziewięćdziesiątych XX wieku, Warszawa.
Wrzosek Wojciech (1995), Historia – kultura – metafora. Powstanie neoklasycznej historiografii, Wrocław.
Licenca
Avtorske pravice (c) 2025 Agata Stankowska
To delo je licencirano pod Creative Commons Priznanje avtorstva-Brez predelav 4.0 mednarodno licenco.
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license