Klíčová slova
przekład intersemiotyczny
intermedialność
analiza interartystyczna
obrazowość
ikoniczność
Jak citovat
Abstrakt
Artykuł koncentruje się na problematyce związków pomiędzy sferą słowa a sferą obrazu. Przedmiotem badania stają się terminy funkcjonujące w obszarze badań literaturoznawczych, komparatystycznych i interdyscyplinarnych, dotyczące powiązań werbalno-wizualnych. Zwraca się uwagę na wielość stosowanych pojęć, zestawia się je ze sobą, określa ich konotacje oraz operatywność, ustala relacje semantyczne między nimi. Chodzi w szczególności o namysł nad terminami „intersemiotyczność”, „interartystyczność” i „intermedialność” oraz „obrazowość”, „malarskość” i „ikoniczność”; następuje także odniesienie do pojęcia aluzji piktorialnej. Artykuł ma na celu – obok uporządkowania pola badawczego i przybliżenia ważnych, a mniej znanych na polskim gruncie rozstrzygnięć – ulokowanie w omawianej sieci terminologicznej zjawiska ekfrazy.
Reference
Ben-Porat, Ziva. Poetyka aluzji literackiej. Przeł. Monika Adamczyk-Garbowska. „Pamiętnik Literacki” 1 (1988). S. 315–337.
Bilczewski, Tomasz. Komparatystyka i interpretacja. Nowoczesne badania porównawcze wobec translatologii. Kraków: Universitas, 2010.
Boehm, Gottfried. O obrazach i widzeniu. Antologia tekstów. Red. D. Kołacka. Kraków: Universitas, 2014.
Arvidson, Jens et al., red. Changing Borders. Contemporary Positions in Intermediality. Lund: Intermedia Studies Press, 2007.
Clüver, Claus. „Intermediality and Interart Studies”. Changing Borders. Contemporary Positions in Intermediality. Red. J. Arvidson et al. Lund: Intermedia Studies Press, 2007. S. 19–37.
Clüver, Claus. “On Intersemiotic Transposition”. Poetics Today 10 (1989). S. 55–90.
Genette, Gérard. „Palimpsesty. Literatura drugiego stopnia”. Przeł. Aleksander Milecki. Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia. T. 4, cz. 2. Oprac. H. Markiewicz. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1992. S. 317–366.
Górski, Konrad. „Aluzja literacka (istota zjawiska i jego typologia)”. Z historii i teorii literatury. Warszawa: PWN, 1964. S. 2–35.
Heffernan, James A.W. “Ekphrasis and Representation”. New Literary History 22 (1991). S. 297–316.
Heffernan, James A. W. Museum of Words. The Poetics of Ekphrasis from Homer to Ashbery. Chicago: The University of Chicago Press, 1993.
Hejmej, Andrzej. Komparatystyka. Studia literackie – studia kulturowe. Kraków: Universitas, 2013.
Hoek, Leo H. „La transposition intersémiotique: Pour une classification pragmatique”. Rhétorique et image. Textes en hommage à A. Kibédi Varga. Red. L. H. Hoek, K. Meerhoff. Amsterdam–Atlanta: Rodopi,
S. 65–80.
Jadacki, Jacek Juliusz. „Systematyzacja”. Spór o granice języka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2002. S. 215–235.
Kaniewska, Bogumiła. „Mimetyzm formalny w polskiej prozie współczesnej”. Pamiętnik Literacki 3 (1992). S. 95–128.
Kibédi Varga, Aron. „Kryteria opisu relacji pomiędzy słowem a obrazem”. Przeł. Jerzy Stachowicz. Słowo/obraz. Red. G. Godlewski et al., oprac. tomu I. Kurz, A. Karpowicz. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2010. S. 11–47.
Lalewicz, Janusz. „Mimetyzm formalny i problem naśladowania w komunikacji literackiej”. Tekst i fabuła. Z dziejów form artystycznych w literaturze polskiej. Red. Cz. Niedzielski, J. Sławiński. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1979.
Louvel, Liliane. Poetics of the Iconotext. Red. K. Jacobs, przeł. Laurence Petit. Burlington: Ashgate, 2011.
Królikiewicz, Grażyna et al., red. Literatura a malarstwo – malarstwo a literatura. Panorama myśli polskiej XX wieku. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009.
Markiewicz, Henryk. „Obrazowość a ikoniczność literatury”. Wymiary dzieła literackiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1984. S. 7–42.
Markowski, Michał Paweł. „Ekphrasis. Uwagi bibliograficzne z dołączeniem krótkiego komentarza”. Pamiętnik Literacki 2 (1999). S. 229–236.
Mitchell, W.J.T. „Ekphrasis and the Other”. Picture Theory. Essays on Verbal and Visual Representation. Chicago: University of Chicago Press, 1994. S. 151–181.
Mitchell, W.J. T. Iconology. Image, Text, Ideology. Chicago–London: University of Chicago Press, 1987.
Mitosek, Zofia. „Mimesis – między udawaniem a referencją”. Przestrzenie Teorii 1 (2002). S. 25–46.
Mitosek, Zofia. Mimesis. Zjawisko i problem. Warszawa: PWN, 1997.
Levin, David Michael, red. Modernity and the hegemony of vision. Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 1993.
Nycz, Ryszard. „Poetyka intertekstualna: tradycje i perspektywy”. Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy. Red. M. P. Markowski, R. Nycz. Kraków: Universitas, 2006. S. 153–180.
Panofsky, Erwin. „Ikonografia i ikonologia”. Studia z historii sztuki. Wybrał, oprac. i posłowiem opatrzył J. Białostocki. Warszawa: PIW, 1971. S. 11–32.
Pelc, Jerzy. Słowo i obraz. Na pograniczu literatury i sztuk plastycznych. Kraków: Universitas, 2002.
Plett, Heinrich F. „Intertextualities”. Intertextuality. Red. H. F. Plett. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1991. S. 3–29.
Riffaterre, Michael. „Textuality. W. H. Auden’s Musée des Beaux Arts”. Textual Analysis. Red. M. A. Caws. New York: Modern Language Association of America, 1986. S. 1–13.
Schröter, Jens. „Four Models of Intermediality”. Travels in Intermedia[lity]. ReBlurring the Boundaries. Red. B. Herzogenrath. New England: Dartmouth College Press, 2012. S. 15–36.
Schröter, Jens. “Intermedialität”. montage/av 7 (1998). S. 129–154.
Sendyka, Roma. „Poetyki wizualności”. Kulturowa teoria literatury 2. Poetyki, problematyki, interpretacje. Red. T. Walas, R. Nycz. Kraków: Universitas, 2012. S. 137–184.
Sławiński, Janusz, red. Słownik terminów literackich. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2005.
Steiner, Wendy. „Williams’s Brueghel: An Interartistic Analysis”. The Colors of Rhetoric. Problems in the Relation between Modern Literature and Painting. Chicago–London: The University of Chicago Press, 1982. S. 71–90.
Stoff, Andrzej. „Tezy o aluzji literackiej”. Aluzja literacka. Teoria – interpretacje – konteksty. Red. A. Stoff, A. Skubaczewska-Pniewska. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2007. S. 19–21.
Tabakowska, Elżbieta. „Ikoniczność: podobieństwo i «tertium comparationis»”. Przestrzenie Teorii 2 (2003). S. 103–118.
Fischer Olga, Nänny Max, red. The Motivated Sign. Iconicity in Language and Literature 2. Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, 2001.
Uspienski, Borys. „Strukturalna wspólnota różnych rodzajów sztuki (na przykładzie malarstwa i literatury)”. Przeł. Zofia Zaron. Semiotyka kultury. Wybór i oprac. E. Janus i M. R. Mayenowa. Warszawa: PIW, 1975. S. 211–242.
Vos, Eric. „The Eternal Network. Mail Art, Intermedia Semiotics, Interarts Studies”. Interart Poetics: Essays on the Interrelations of the Arts and Media. Red. U.-B. Lagerroth, H. Lund, E. Hedling. Amsterdam–Atlanta: Rodopi, 1997. S. 325–336.
Wagner, Peter. „Ekphrasis, Iconotexts, and Intermediality – the State(s) of the Art(s)”. Icons, Texts, Iconotexts. Essays on Ekphrasis and Intermediality. Red. P. Wagner. Berlin–New York: Walter de Gruyter,
S. 1–40.
Walzel, Oskar. „Wzajemne naświetlanie się sztuk. Przyczynek do oceny pojęć z zakresu historii sztuki”. Przeł. Olga Dobijanka. Teoria badań literackich za granicą. T. 2, cz. 1. Red. S. Skwarczyńska. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1974. S. 161–189.
Wolf, Werner. „Relations between Literature and Music in the Context of a General Typology of Intermediality”. Comparative Literature: Sharing Knowledges For Preserving Cultural Diversity. T. 1. Red. L. Block de Behar et al. Oxford: EOLSS Publishers, 2009. S. 133–155.
Dobrzyńska, Teresa, Kunczeva, Raya, red. Words and Images. Iconicity of the Text. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2008.
Carvalho Homem, Rui, de Fátima Lambert, Maria, red. Writing and Seeing. Essays on Word and Image. Amsterdam–New York: Rodopi, 2006.
Wysłouch, Seweryna. „Literatura i obraz. Tereny strukturalnej wspólnoty sztuk”. Intersemiotyczność. Literatura wobec innych sztuk (i odwrotnie). Red. S. Balbus, A. Hejmej, J. Niedźwiedź. Kraków: Universitas, 2004. S. 17–28.
Wysłouch, Seweryna. „O malarskości literatury”. Literatura i semiotyka. Warszawa: PWN, 2001. S. 75–94.
Wysłouch, Seweryna. Literatura a sztuki wizualne. Warszawa: PWN, 1994.
Yacobi, Tamar. „Pictorial Models and Narrative Ekphrasis”. Poetics Today 16 (1995). S. 599–649.
Zawadzki, Andrzej. „Między komparatystyką literacką a kulturową”. Kulturowa teoria literatury 2. Poetyki, problematyki, interpretacje. Red. T. Walas, R. Nycz. Kraków: Universitas, 2012. S. 345–367.
Licence
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license