Klíčová slova
Elfriede Jelinek
satyra
język
intertekstualność
autorstwo
Jak citovat
Abstrakt
Artykuł stanowi próbę porównania poetologii reprezentowanych przez austriackich pisarzy satyrycznych Karla Krausa i Elfriede Jelinek z uwzględnieniem kontekstów kulturowych, w których osadzona jest ich twórczość. Punktem wyjścia dla przeprowadzonej analizy tekstów „satyryków apokaliptycznych” jest esej Waltera Benjamina Karl Kraus, który wskazuje na kanibaliczne źródła satyry (satyryk jako „figura, w której cywilizacja recypowała ludożercę”). Figura ludożercy w znaczeniu metafory opisującej strategie produkcji tekstu, metody krytyki języka oraz koncepcje autorstwa staje się kategorią analityczną i narzędziem interpretacji.
Reference
Adorno, Theodor W. „Juvenals Irrtum”. Minima Moralia. Reflexionen aus dem beschädigten Leben. Frankfurt a. M.: Suhrkamp, 1982. S. 280-283.
Bachmann, Ingeborg. „Rede zur Verleihung des Anton-Wildgans-Preises“. Essays, Reden, Vermischte Schriften, Anhang. Red. Ch. Koschel, I. von Weidenbaum, C. Münster. München–Zürich: Piper, 1993. S. 294-297.
Baudrillard, Jean. O uwodzeniu. Przeł. Janusz Margański. Warszawa 2005.
Benay Jeanne, Stieg Gerald, red. Österreich (1945-2000). Das Land der Satire. Berlin–Wien: Peter Lang, 2002.
Benjamin, Walter. „Erfahrung und Armut”. Gesammelte Schriften II. Frankfurt a. M.: Suhrkamp, 1991. S. 213-219.
Benjamin, Walter. „Karl Kraus”. Przeł. Krystyna Krzemieniowa. Anioł historii. Eseje, szkice, fragmenty. Wybór i opracowanie H. Orłowski. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1996. S. 125-161.
Berka, Sigrid. Rozmowa z Elfriede Jelinek. Modern Austrian Literature 2 (1993). S. 127-155.
Bittermann, Klaus, red. Das Wörterbuch des Gutmenschen. Betroffenheitsjargon und Gesinnungskitsch. München: Piper 1998.
Bodin, Jay F. „Karl Kraus’s conception of language”. Modern Austrian Literature 1/2 (1975). S. 269-314.
Burger, Rudolf. „Der böse Blick der Elfriede Jelinek”. Gegen den schönen Schein. Texte zu Elfriede Jelinek. Red. Ch. Gürtler. Frankfurt a. M.: Neue Kritik, 1990. S. 17-29.
Carr, Gilbert. „Figures of repetition: Continuity and discontinuity in Karl Kraus’s Satire”. Modern Language Review 102 (2007). S. 68-80.
Chiapello, Ève. „Evolution und Kooption. Die ‘Künstlerkritik’ und der normative Wandel”. Kreation und Depression. Freiheit im gegenwärtigen Kapitalismus. Red. Ch. Menke, J. Rebentisch. Berlin: Kadmos, 2010. S. 38-51.
Derrida, Jacques. „Freud i scena pisma”. Pismo i różnica. Przeł. Krzysztof Kłosiński. Warszawa: Wydawnictwo KR, 2004. S. 347-402.
Derrida, Jacques. Szibbolet dla Paula Celana. Przeł. Adam Dziadek. Bytom: FA-art, 2000.
Eisenreich. Herbert. „Das schöpferische Misstrauen oder Ist Österreichs Literatur eine österreichische Literatur?”. Das große Erbe. Aufsätze zur österreichischen Literatur von Otto Basil, Herbert Eisenreich, Ivar Ivask. Graz–Wien: Stiasny, 1962. S. 94-126.
Fliedl, Konstanze. „Im Abseits. Elfriede Jelineks Nobelpreisrede”. Elfriede Jelinek. Sprache, Geschlecht und Herrschaft. Red. F. Rétif, J. Sonnleitner. Würzburg: Königshausen & Neumann, 2008. S. 19-31.
Hatvani, Paul. „Karl Kraus und die totale Satire”. Modern Austrian Literature 1/2 (1975). S. 61-102.
Hoffmann, Yasmin. „‘Hier lacht sich die Sprache selbst aus’. Sprachsatire – Sprachspiele bei Elfriede Jelinek”. Dossier 2: Elfriede Jelinek. Red. K. Bartsch, G. A. Höfler. Graz–Wien: Droschl, 1991. S. 41-55.
Hofmeister, Donna. „Access Routes into Postmodernism: Interviews with Innerhofer, Jelinek, Rosei, and Wolfgruber”. Modern Austrian Literature 2 (1987). S. 97-130.
Jelinek, Elfriede. „Austria. Niemiecka bajka. Mowa z okazji otrzymania Nagrody im Heinricha Heinego”. Przeł. Lucyna Wille. Moja sztuka protestu. Eseje i przemówienia. Red. A. Jezierska, M. Szczepaniak. Warszawa: W.A.B., 2012a. S. 281-305.
Jelinek, Elfriede. „Czytanie”. Przeł. Elżbieta Kalinowska. Moja sztuka protestu. Eseje i przemówienia. Red. A. Jezierska, M. Szczepaniak. Warszawa: W.A.B., 2012b. S. 98-100.
Jelinek, Elfriede. „Die Welt, an der ich schreibe, Mist, wo ist die jetzt wieder hin, vorhin hab ich sie doch schon angefangen“. Der Hammer. Die Zeitung der Alten Schmiede 7, 5 (2005). S. 3-4.
Jelinek, Elfriede. „Moja sztuka protestu”. Przeł. Artur Pełka. Moja sztuka protestu. Eseje i przemówienia. Red. A. Jezierska, M. Szczepaniak. Warszawa: W.A.B., 2012c. S. 58–59.
Jelinek, Elfriede. „Na uboczu. Mowa z okazji otrzymania Literackiej Nagrody Nobla”. Przeł. Monika Szczepaniak. Moja sztuka protestu. Eseje i przemówienia. Red. A. Jezierska, M. Szczepaniak. Warszawa: W.A.B., 2012d. S. 82-97.
Jelinek, Elfriede. „O graniu siebie za pomocą języka. Johann Nestroy”. Przeł. Marek Cieszkowski. Moja sztuka protestu. Eseje i przemówienia. Red. A. Jezierska, M. Szczepaniak. Warszawa: W.A.B., 2012e. S. 182.
Jelinek, Elfriede. „Sens nieważny. Ciało zbędne”. Przeł. Karolina Bikont. Moja sztuka protestu. Eseje i przemówienia. Red. A. Jezierska, M. Szczepaniak. Warszawa: W.A.B., 2012f. S. 112-118.
Jelinek, Elfriede. „Słowo przebrane za ciało. Mowa z okazji otrzymania Nagrody im. Lessinga”. Przeł. Lucyna Wille. Moja sztuka protestu. Eseje i przemówienia. Red. A. Jezierska, M. Szczepaniak. Warszawa: W.A.B., 2012g. S. 65-81.
Jelinek, Elfriede. Babel. Podróż zimowa. Przeł. Karolina Bikont. Warszawa: ADiT, 2013a.
Jelinek, Elfriede. Das Parasitärdrama. 2011. Web. 1.05.2017.
Jelinek, Elfriede. Die brennende Hosenhaut. 2009. Web.1.05.2017.
Jelinek, Elfriede. Im Wettbewerb. 2010. Web. 1.05.2017.
Jelinek, Elfriede. Textflächen. 2013b. Web. 1.05.2017.
Jelinek, Elfriede: „Ich schlage sozusagen mit der Axt drein”. TheaterZeitSchrift 7 (1984). S. 14-16.
Johnston, William M. Der österreichische Mensch. Kulturgeschichte der Eigenart Österreichs. Wien–Köln–Graz: Böhlau, 2010.
Kraus, Karl. „Der Vogel, der sein eigenes Nest beschmutzt“. Die Fackel 791-786 (1928). S. 1-5.
Kraus, Karl. „Die Fackel. Vorwort“. Die Fackel 1 (1899). S.1-3.
Kraus, Karl. „Im dreißigsten Kriegsjahr“. Die Fackel 800-805 (1929). S. 3-26.
Kraus, Karl. „Nestroy und die Nachwelt”. Die Fackel 349/350 (1912). S. 1-23.
Kraus, Karl. „Untergang der Welt durch schwarze Magie”. Schriften. Bd. 4: Untergang der Welt durch schwarze Magie. Red. Ch. Wagenknecht. Frankfurt a. M.: Suhrkamp, 1989. S. 424-454.
Kraus, Karl. Aforyzmy. Wybrał, przełożył i wstępem opatrzył M. Dobrosielski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975.
Kraus, Karl. Die letzten Tage der Menschheit. Frankfurt a. M.: Suhrkamp, 1991.
Kraus, Karl. Gesammelte Glossen. Loschberg: Jazzybee Verlag, 2016.
Kraus, Karl. Pro domo et mundo. Hamburg: Severus, 2013.
Kraus, Karl. Schriften. Bd. 5: Gedichte. Red. Ch. Wagenknecht. Frankfurt a. M.: Suhrkamp, 1987.
Kraus, Karl. Schriften. Bd. 8: Aphorismen. Red. Ch. Wagenknecht. Frankfurt a. M.: Suhrkamp, 1986.
Kraus, Karl: „Antwort an Rosa Luxemburg von einer Unsentimentalen“. Die Fackel 554-556 (1920). S. 3-8.
Kundera, Milan. Powolność. Przeł. Marek Bieńczyk. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1997.
Künzel, Christine. „‘Satiren (…) galten wie Bordellbesuche ausschließlich als Männersache’. Zur prekären Stellung der Satirikerin (am Beispiel Gisela Elsners)”. Treibhaus. Jahrbuch für die Literatur der fünfziger Jahre 8 (2012). S. 99-114.
Listy Róży Luxemburg. Przekład z języka niemieckiego. Warszawa: Książka 1922.
Norberg, Jakob. „Creative Destruction: Karl Kraus and the Paradox of Satire” . Seminar 49, 1 (2003). S. 38-51.
Peiter, Anne D. Komik und Gewalt. Zur literarischen Verarbeitung der beiden Weltkriege und der Shoah. Köln/Weimar/ Wien: Böhlau, 2007.
Pizer, John. „Modern vs. Postmodern Satire: Karl Kraus and Elfriede Jelinek”. Monatshefte 4 (1994). S. 500-513.
Sax, Benjamin E. „Walter Benjamin’s Karl Kraus: Negation, Quotation, and Jewish Identity”. Shofar: An Interdisciplinary Journal of Jewish Studies 32, 3 (2014). S. 1-29.
Steiner, George. „Introduction”. Benjamin, Walter. The Origin of German Tragic Drama. Przeł. John Osborne. London–New York: Verso, 1991.
Szczepaniak, Monika. „Monologi Kasandry”. Elfriede Jelinek, Podróż zimowa (program teatralny). Wrocław: Teatr Polski, 2014. S. 4-15.
Timms, Edward. Karl Kraus. Apocalyptic Satirist. Culture and Catastrophe in Habsburg Vienna. New Haven–London: Yale University Press, 1986.
Vogel, Juliane. „Intertextualität”. Jelinek-Handbuch. Red. P. Janke. Stuttgart–Weimar: Metzler, 2013. S. 47-55.
Winter, Riki. Rozmowa z Elfriede Jelinek. Dossier 2: Elfriede Jelinek. Red. K. Bartsch, G. A. Höfler. Graz–Wien: Droschl, 1991. S. 9-19.
Wojnicka, Katarzyna. „Otto Weiniger: mizogin i profeminista? ”. Autobiografia. Literatura Kultura. Media 1 (6) 2016. S. 39-58.
Licence
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license