Klíčová slova
zabójstwo z lubieżności
zabójstwo z motywów seksualnych
PRL
dyskurs kulturowy
Jak citovat
Abstrakt
Artykuł omawia genezę dyskursu zabójstw z motywów seksualnych, których sprawcy nazywani byli „zabójcami z lubieżności”, a potocznie „wampirami”. Postaci te przedstawiane były – zgodnie z formatem ukształtowanym przez kryminalistykę i prasę początku XX wieku – jako emanacje silnie przekształconego antropogennie woundscape’u ( M. Seltzer ). Proces konstruowania postaci „wampira” poprzez othering wchodził tym samym w konflikt z dynamiką procesów modernizacji. Po następujących po sobie przełomach politycznych opowieści o „wampirach” poddawano kolejnym rewizjom, a obecnie w Polsce narracje o ich czynach wpisują się w hauntologiczny nurt „peerelowskiego gotyku”.
Reference
Allen Frances, Wollert Richard, Sexual Sadism: Avoiding Its Misuse in Sexually Violent Predator Evaluations", "The Journal of the American Academy of Psychiatry and the Law" 2012, 40 (3), ss. 409-16.
Aragon-Yoshida Amber. Lustmord and Loving the Other: A History of Sexual Murder in Modern Germany and Austria (1873-1932), Washington University in St. Louis (2011). All Theses and Dissertations (ETDs). 551, https://openscholarship.wustl.edu/etd/55 [dostęp: 10.05.2021].
Ascari Maurizio, A Counter-History of Crime Fiction. Supernatural, Gothic, Sensational, Palgrave-Macmillan, London 2007. https://doi.org/10.1057/9780230234536
Bielska Teresa, Wybrane cechy osobowości sprawców zabójstw i innych przestępstw, Wydział Wydawnictw i Poligrafii Wyższej Szkoły Policji, Szczytno 2003.
Bowling Ross F., Expertise and Sensational Reportage in Weimar Berlin, The University of Michigan Press, Ann Arbor 2012, https://deepblue.lib.umich.edu/bitstream/handle/2027.42/96037/rbowling_1.pdf?sequence, [dostęp: 10.05.2021].
Brytan Tadeusz, Cierlica Elżbieta i in., Kryptonim "Anna", Książka i Wiedza, Warszawa 1976.
Curtis Perry L. Jr., Jack the Ripper and the London Press, Yale University Press, New Haven-London, 2001. https://doi.org/10.12987/yale/9780300088724.001.0001
Davidson Arnold Ira, The Emergence of Sexuality: Historical Epistemology and the Formation of Concepts, Harvard University Press, Harvard: 2001.
Dobrescu Caius, Identity, Otherness, Crime: Detective Fiction and Interethnic Hazards, "Acta Universitatis Sapientiae Philologica" 2013 5 (1), ss. 43-58. https://doi.org/10.2478/ausp-2014-0004
Ellwood Charles A., Lombroso's Theory of Crime, "Journal of Criminal Law and Criminology" 1912, Volume 2 Issue 5, ss. 716-723. https://doi.org/10.2307/1132830
Frackman Kyle, Richard von Krafft-Ebing, w: The Greenwood Encyclopedia of Love, Courtship, and Sexuality through History: The Nineteenth Century, vol. 5, ed. Susan Mumm, Greenwood Press, Westport 2008, ss. 130-132.
Gawenda Adriana. Profilowanie psychologiczne seryjnych zabójców. Acta Universitatis Wratislaviensis - Przegląd Prawa i Administracji 94 (2013): 93-109.
Herzog Todd, Crime Stories. Criminalistic Fantasy and the Culture of Crisis in Weimar Germany, Berghahn Books, New York-Oxford 2009.
Janicka Danuta. O pionierach nauk kryminologicznych w Polsce, "Czasopismo Prawno-Historyczne" 2016, tom LXVIII, zeszyt 1, ss. 29-50. https://doi.org/10.14746/cph.2016.69.1.03
Jones Mark, Jack the Representation: The Ripper in Culture, w: Neo-Victorian Villains. Adaptations and Transformations in Popular Culture, ed. Benjamin Poore, Brill, Leiden 2017, , ss. 161-179. https://doi.org/10.1163/9789004322257_009
Kapfhammer Hans-Peter, Richard Freiherr v. Krafft-Ebing und Sigmund Freud: Diskurs über die "Normalität" und "Perversion" von Sexualität im ausgehenden 19. Jahrhundert und beginnenden 20. Jahrhundert, "Neuropsychiatrie" 2015, 29 (4), ss. 163-178. https://doi.org/10.1007/s40211-015-0148-8
Kępiński Antoni, Z psychopatologii życia seksualnego, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1982.
Krafft-Ebing Richard, Psychopathia Sexualis, with Especial Reference to Contrary Sexual Instinct: A Medico-Legal Study. By Dr. R. von Krafft-Ebing, Professor of Psychiatry and Neurology, University of Vienna, Authorized Translation of the Seventh Enlarged and Revised German Edition, by Charles Gilbert Chaddock, M.D. The F.A. Davis CO. Publishers, Philadelphia and London 1892.
Leszczyński Juliusz. Ofiary zabójstw na tle seksualnym. Palestra 30/10-11(346-347) (1986): 75-88.
Leszczyński Juliusz, Sprawcy zabójstw na tle seksualnym: charakterystyka osobopoznawcza, "Palestra" 1981, 25/2 (278), ss. 54-70.
Lew-Starowicz Zbigniew, Seksuologia sądowa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2000.
Lombroso Cesare, Człowiek-zbrodniarz w stosunku do antropologii, jurysprudencji i dyscypliny więziennej. Zbrodniarz urodzony, obłąkaniec zmysłu moralnego, T. I-II: 1891. T. III: 1892; https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/59427/edition/75308/content. [dostęp: 10.05.2021].
Marzec Wiktor, Zapomniani protoplaści. Archeologia refleksji o sadyzmie i masochizmie, "Teksty Drugie" 2011, 4, ss. 220-233.
McClellan Janet, Sexual (Lust) Homicide: Definitional Constructs, Dynamics, and Investigative Considerations, w: Serial Murder and the Psychology of Violent Crimes, ed. Richard N. Kocsis. Humana Press Totowa 2008, ss. 229-244. https://doi.org/10.1007/978-1-60327-049-6_13
Molenda Jarosław, Rzeźnik z Niebuszewa. Seryjny morderca i kanibal czy kozioł ofiarny władz PRL-u?, Wydawnictwo Replika, Poznań 2019.
Nitschke Joachim, Mokros Andreas, Osterheider Michael, Marshall William L., Sexual Sadism: Current Diagnostic Vagueness and the Benefit of Behavioral Definitions, "International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology" 2012, 57 (12), ss. 1441-1453. https://doi.org/10.1177/0306624X12465923
Oosterhuis Harry, Stepchildren of Nature: Krafft-Ebing, Psychiatry, and the Making of Sexual Identity, University of Chicago Press, Chicago 2000.
Picart Caroline Joan (Kay), Greek Cecil, The Compulsion of Real/Reel Serial Killers and Vampires: Toward a Gothic Criminology, "Journal of Criminal Justice and Popular Culture" 2003, 10 (1), ss. 39-68.
Pospiszyl Kazimierz, Przestępstwa seksualne, PWN, Warszawa 2006.
Seltzer Mark, Wound Culture: Trauma in the Pathological Public Sphere, "October" 1997, Vol. 80, ss. 3-26. https://doi.org/10.2307/778805
Semczuk Przemysław, Kryptonim "Frankenstein", WAB, Warszawa 2017.
Semczuk Przemysław, M jak morderca. Karol Kot - wampir z Krakowa, Świat Książki, Warszawa 2019.
Semczuk Przemysław, Wampir z Zagłębia. Nowe wydanie uzupełnione, Świat Książki, Warszawa 2021.
Stabile Susan J., Othering and the Law, "University of St. Thomas Law Journal" 2016, Volume 12 Issue 2 (Winter), ss. 381-410.
Sygit Bogusław, Kto zabija czlowieka... Najgłośniejsze procesy w powojennej Polsce, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1989.
Szwejka Łukasz, Krytyczna refleksja nad sytuacyjną prewencją kryminalną, "Profilaktyka Społeczna i Resocjalizacja" 2015, 2, ss. 79-100.
Tatar Maria, Lustmord: Sexual Murder in Weimar Germany, Princeton University Press, Princeton 1995. https://doi.org/10.1515/9780691216218
Tyszkiewicz Leon, Zarys rozwoju kryminologii w Polsce, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Poświęcony Nauce i Życiu Prawnemu i Gospodarczemu Rzeczpospolitej Polskiej" 1970, Vol. 32 (3), ss. 61-74.
Warf Barney, Waddell Cynthia, Heinous Spaces, Perfidious Places: The Sinister Landscapes of Serial Killers, "Social & Cultural Geography" 2002, Volume 3 Issue 3, ss. 323-345. https://doi.org/10.1080/1464936022000003550
Widacki Jan, Zabójca z motywów seksualnych. Studium przypadku, Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków 2006.
Wieczorek Marcin, Tożsamość mordercy. Przypadek Zdzisława Marchwickiego - Wampira z Zagłębia, w: Wobec tożsamości. Teorie, wymiary, ekspresje, red. Irena Borowik i Katarzyna Leszczyńska, Nomos, Kraków 2007, ss 343-359.
Wilson David, Mordercy, Wydawnictwo Filia, Poznań 2021.
Licence
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license