Klíčová slova
baśń Wieloskórka (Allerleirauh)
typ ATU 510b
Jak citovat
Abstrakt
W artykule przenalizowano baśń Wieloskórka (niem. Allerleirauh) autorstwa braci Grimm w jej kształcie z roku 1812 w odniesieniu do źródeł oraz historii edycyjnej zbioru Kinder- und Hausmärchen (KHM). Wybór pierwszej wersji Wieloskórki wynika z faktu, że wyróżnia się ona szczególnym potraktowaniem problematyki kazirodztwa i jest unikatowym wariantem nie tylko na tle późniejszych edycji tej baśni, lecz również innych realizacji typu ATU 510b (np. takich autorów jak Straparola, Basile czy Perrault). Obecność motywu szczęśliwego małżeństwa ojca i córki w wersji z 1812 roku każe zapytać o przyczyny tak zaskakującego kształtu narracji, zwłaszcza że pierwsza wersja Wieloskórki często pomijana jest w większości filologicznych analiz na rzecz jej wersji ostatecznej z siódmego wydania KHM (1857)
Reference
Grimm Brüder (1812), Kinder- und Hausmärchen, t. 1, Realschulbuchhandlung, Berlin.
Grimm Brüder (1819), Kinder- und Hausmärchen, t. 1, Verlag G. Reimer, Berlin.
Grimm Brüder (1856), Kinder und Hausmärchen. Dritter Band, Dieterich, Göttingen.
Grimm Brüder (1857), Kinder- und Hausmärchen, t. 1, Dieterich, Göttingen.
Grimm Brüder (1986), Kinder- und Hausmärchen. Vergrößerter Nachdruck der zweibändigen Erstausgabe von 1812 und 1815 nach dem Handexemplar des Brüder-Grimm-Museums Kassel, t. 1, red. Heinz Rölleke, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen.
Grimm Brüder (2007), Kinder- und Hausmärchen. Die handschriftliche Urfassung von 1810 (herausgegeben und kommentiert von Heinz Rölleke), Philipp Reclam, Stuttgart.
Grimm Jacob, Grimm Wilhelm (2015), The Original Folk and Fairy Tales of the Brothers Grimm. The Complete First Edition, przeł. Jack Zipes, Princeton University Press, Princeton. DOI: https://doi.org/10.1515/9781400851898
[Grimm Jakub, Grimm Wilhelm] (2021), Baśnie wybrane braci Grimm, przeł. Eliza Pieciul-Karmińska, Media Rodzina, Poznań.
Boegner Karl (1988), Es war einmal… Die Entstehungsgeschichte der Grimmschen Märchen, Verlag am Goetheanum, Dornach.
Bolte Johannes, Polivka Georg (1913), Anmerkungen zu den Kinder- und Hausmärchen der Gebrüder Grimm, t. 2, Dieterische Verlagsbuchhandlung, Leipzig.
Dollerup Kay (1999), Tales and Translation. The Grimm Tales from Pan-Germanic narratives to shared international fairytales, John Benjamins, Amsterdam/Philadelphia. DOI: https://doi.org/10.1075/btl.30
Dybiec-Gajer Joanna (2018), Implikacje utożsamiania przekładu z oryginałem. Polemika z interpretacją „Złotej różdżki” w książce Katarzyny Slany „Groza w literaturze dziecięcej. Od Grimmów do Gaimana”, „Rocznik Przekładoznawczy”, nr 13, s. 287–296. DOI: https://doi.org/10.12775/RP.2018.017
Ehrhardt Holger (2012), Dorothea Viehmann, geb. Pierson. Herkunft, Lebensweg und Erinnerung, w: Dorothea Viehmann, red. tenże, Euroregioverlag, Kassel, s. 8–29.
Ehrhardt Holger (2016), Die Marburger Märchenfrau oder Aufhellungen eines „nicht einmal Vermutungen erlaubenden Dunkels”, Boxan Verlag, Kassel.
Kowalczyk Kamila (2021), Grimmosfera polska. Baśnie ze zbioru Wilhelma i Jakuba Grimmów w polskiej kulturze literackiej (1865–2015), Atut, Wrocław.
Martus Steffen (2013), Die Brüder Grimm. Eine Biographie, Rowohlt, Hamburg.
Neumann Siegfried (1993), The Brothers Grimm as Collectors and Editors of German Folktales, w: The Receptions of Grimms’ Fairy Tales, red. Donald Haase, Wayne State University Press, Detroit, s. 24–40.
Pieciul-Karmińska Eliza (2016), O konieczności polskiego przekładu pierwszego wydania „Baśni dla dzieci i dla domu” braci Grimm z lat 1812 i 1815, „Rocznik Przekładoznawczy”, nr 11, s. 77–92. DOI: https://doi.org/10.12775/RP.2016.004
Pieciul-Karmińska Eliza (2018), O niektórych aspektach tradycji czytania i przekładania literatury dla dzieci. Na kanwie recenzji książki Joanny Dybiec-Gajer, „Złota różdżka – od książki dla dzieci po dreszczowiec raczej dla dorosłych”, „Porównania”, nr 22, s. 383–397. DOI: https://doi.org/10.14746/p.2018.22.18228
Pieciul-Karmińska Eliza (2019), Trzy baśnie braci Grimm z oryginalnego wydania „Kinder- und Hausmärchen”. Pierwszy przekład na język polski w kontekście badań nad biografią i wkładem informatorów w powstanie zbioru, „Dzieciństwo – literatura – kultura”, nr 2, s. 36–57. DOI: https://doi.org/10.32798/dlk.156
Pieciul-Karmińska Eliza (2021), Posłowie tłumaczki. Rok 1819, czyli narodziny „gatunku Grimmowskiego”, w: [Grimm Jakub, Grimm Wilhelm] (2021), Baśnie wybrane braci Grimm, przeł. Eliza Pieciul-Karmińska, Media Rodzina, Poznań, s. 116–120.
Rank Otto (1912), Das Inzest-Motiv in Dichtung und Sage, Franz Deuticke, Leipzig/Wien.
Riedel Ingrid (1996), Tabu im Märchen. Die Rache der eingesperrten Natur, dtv, München.
Rölleke Heinz (1972), Allerleirauh. Eine bisher unbekannte Fassung vor Grimm, „Fabula”, nr 13, s. 153–159.
Rölleke Heinz (1975), Die älteste Märchensammlung der Brüder Grimm. Synopse der handschriftlichen Urfassung von 1810 und der Erstdrucke von 1812, Bibliotheca Bodmeriana, Cologny-Genève.
Rölleke Heinz (1986), Kinder- und Hausmärchen. Transkriptionen und Kommentare in Verbindung mit Ulrike Marquardt, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen.
Rölleke Heinz (1998), Grimms Märchen und ihre Quellen. Die literarischen Vorlagen der Grimmschen Märchen synoptisch vorgestellt und kommentiert, Wissenschaftlicher Verlag, Trier.
Rölleke Heinz (2004), Die Märchen der Brüder Grimm – Quellen und Studien. Gesammelte Aufsätze, Wissenschaftlicher Verlag, Trier.
Rölleke Heinz, red. (2006), Briefwechsel zwischen Jacob und Wilhelm Grimm. Zusätzliche Texte: Sagenkonkordanz, t. 1.2, Hirzel Verlag, Stuttgart.
Rölleke Heinz (2012), Die Märchen der Brüder Grimm. Eine Einführung, Reclam, Stuttgart.
Rölleke Heinz (2019), „Sonntags vom Dortchen”. Henriette Dorothea Wild (Dortchen Wild) als Beiträgerin zu den „Kinder- und Hausmärchen” der Brüder Grimm, w: Über Nachtfliegen, Zaunkönige und Meisterdiebe. Neue Beiträge zur Grimm- und Märchenforschung, red. Holger Ehrhardt, University Press, Kassel, s. 139–166.
Röth Dieter (1998), Kleines Typenverzeichnis der europäischen Zauber- und Novellenmärchen, Schneider-Verlag Hogengehren, Baltmannsweiler.
Rzepnikowska Iwona (2018), Bajka ludowa a baśnie braci Grimm, w: Słownik polskiej bajki ludowej. Tom 1: a–e, red. Violetta Wróblewska, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń, s. 71–75.
Rzepnikowska Iwona (2019), Stories of the ATU 510В „Donkey Skin” type in the Polish fairytale tradition, „Traditional culture”, nr 1/20, s. 43–51. [artykuł w języku rosyjskim] DOI: https://doi.org/10.26158/TK.2019.20.1.004
Schoof Wilhelm (1959), Zur Entstehung der Grimmschen Märchen. Bearbeitet unter Benutzung des Nachlasses der Brüder Grimm, Dr. Ernst Hauswedell & Co., Hamburg.
Uther Hans-Jörg (2013), Handbuch zu den „Kinder- und Hausmärchen” der Brüder Grimm. Entstehung – Wirkung – Interpretation, De Gruyter, Berlin/Boston. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110317633
Zadurska Olga (2018), Kazirodztwo, w: Słownik polskiej bajki ludowej. Tom 2: f–o, red. Violetta Wróblewska, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń, s. 140–144.
Licence
Copyright (c) 2023 Eliza Pieciul-Karmińska
Tato práce je licencována pod Mezinárodní licencí Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0.
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license