Klíčová slova
battle of Monte Cassino
documentary film
censorship in communist Poland
Jak citovat
Abstrakt
Autor artykułu podejmuje temat okoliczności realizacji dwóch wersji filmu dokumentalnego o bitwie pod Monte Cassino z udziałem Melchiora Wańkowicza. Pierwsza powstała w 1971 roku a druga, rozszerzona o materiały wcześniej nie publikowane, w 1992 roku. Autor omawia kolejne etapy pracy nad filmem, jego dystrybucję i recepcję. Pisze o różnych wersjach scenariusza przygotowanego przez Wańkowicza a także sposobie prezentowania przez reportera gawędy wojennej przed kamerą. Dowodzi, że pierwotna wersja filmu nie została radykalnie okaleczona przez cenzurę a rozgłaszanie informacji przeciwnych temu twierdzeniu pomogło reżyserowi, Jerzemu Passendorferowi, zdobyć środki na realizację nowej wersji po przełomie 1989 roku i zaprezentować publicznie siebie jako twórcy cenzurowanego w PRL choć faktycznie należał do najbardziej proreżimowych filmowców i autorów propagandowych filmów.
Reference
Melchior Wańkowicz. Opowieść o bitwie Monte Cassino (1992), reż. Jerzy Passendorfer, WFO i TVP, Łódź.
Melchior Wańkowicz. Opowieść o bitwie Monte Cassino. Fragmenty wspomnień (1971), reż. Jerzy Passendorfer, WFO, Łódź.
Passendorfer Jerzy (1971), Eksplikacja do filmu Melchior Wańkowicz. Opowieść o bitwie Monte Cassino, archiwum WFO, sygn. 1668/W.
Passendorfer Jerzy, Vogt Mieczysław (1971), Scenopis do filmu „Melchior Wańkowicz – opowieść o bitwie Monte Cassino”, archiwum WFO, sygn. 1668/W.
Szumański Tadeusz (1971), list do Wytwórni Filmów Oświatowych w Łodzi z 18 maja 1971 roku, archiwum WFO, sygn. 1668/W.
Wańkowicz Melchior (1971a), Bitwa o Monte Cassino. Scenariusz filmu telewizyjnego, archiwum WFO, sygn. 1668/W.
Wańkowicz Melchior (1971b), Pogadanka o Monte Cassino. Nowela filmowa, archiwum WFO, sygn. 1668/W.
Wańkowicz Melchior (1971c), Szkic scenariusza filmu TV „Bitwa o Monte Cassino”, archiwum WFO, sygn. 1668/W.
Wańkowicz Melchior (1987), Szkice spod Monte Cassino, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Andrys Urszula (1989), Monte Cassino bez nożyc, „Antena”, nr 3, s. 4.
Hoszowska Lucyna (1971), Tadeusz Szumański: Jak zostałem wojennym fotoreporterem pod Monte Cassino, „Dziennik Łódzki”, nr 103, s. 3.
Janowski Wiktor (1971), Notatnik radiosłuchacza, „Radio i Telewizja”, nr 21, s. 10.
Kaliszewski Andrzej (2017), Reporter i rekonstruktor (reportaże Melchiora Wańkowicza poświęcone II wojnie światowej), „Naukowy Przegląd Dziennikarski”, nr 4, s. 53–77.
Kuliczkowska Krystyna (1971), Notatnik Telewidza, „Radio i Telewizja”, nr 21, s. 8.
Kunicki Mikołaj (2017), „Optimism Against All Odds”. Polish National Identity in Jerzy Passendorfer’s War Films, „Sprawy Narodościowe”, nr 49: Polskość. Tożsamość narodowa. DOI: https://doi.org/10.11649/sn.1343
Orłowski Władysław (1971), Ballada o zuchwałych, „Odgłosy”, nr 22, s. 10.
Przylipiak Mirosław (2015), Dokument polski lat dziewięćdziesiątych, w: Historia polskiego filmu dokumentalnego (1945–2014), red. Małgorzata Hendrykowska, Wydawnictwo UAM, Poznań, s. 471–572.
Śmiałowski Piotr (2024), „Proszę to wyciąć”, czyli historia scen wyciętych z polskich filmów w pierwszym ćwierćwieczu PRL, Universitas, Kraków.
Teleskryba (1971), Tydzień przed telewizorem (13–19 V), „Ekran”, nr 22, s. 20.
Wolny Kazimierz (1995), Reportaże wojenne Melchiora Wańkowicza (1939–1945), Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza. Oddział w Kielcach, Kielce.
Zieliński Henryk (1972), „Złote ekrany” po raz dziewiąty, „Ekran”, nr 13, s. 3.
Licence
Copyright (c) 2025 Mikołaj Jazdon
Tato práce je licencována pod Mezinárodní licencí Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0.
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license