Abstract
Tekst stanowi krytyczną analizę filmu Pawła Łozińskiego pt. Pani z Ukrainy (2002), dokonaną z perspektywy krytyki postkolonialnej. Łoziński, który chciał stworzyć ciepły portret psychologiczny gastarbeiterki z Ukrainy, bezrefleksyjnie uruchomił zachowania językowe i obyczajowe, przy pomocy których podkreśla dysproporcje między statusem własnym i bohaterki filmu. Specyficzna metoda twórcza, którą zastosował dokumentalista, polegająca na wprowadzeniu siebie jako drugiego bohatera filmu, wytworzyły dojmujące poczucie nierówności dwojga bohaterów – niewidocznego na ekranie reżysera (pana domu i pracodawcy) i Ukrainki pozostającej pod uważną obserwacją kamery. Tylko pozornie struktura filmu została oparta na rozmowie. To raczej „odsłuchiwanie” gosposi, które ujawnia w całej okazałości nierówność pozycji, w jakiej znaleźli się interlokutorzy. Obraz cenionego dokumentalisty można potraktować jako dowód na istnienie w rodzimej kulturze pokusy do deprecjonowania, wykluczania i wywyższania, stanowiącej konsekwencje kolonialnej i jednocześnie kolonizującej przeszłości.
Literaturhinweise
Lubelski Tadeusz, Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty. Katowice, Videograf II 2009, s. 526.
http://vod.tvp.pl/doku menty/ludzie/pani-z-ukrainy
Sobolewski Tadeusz, Kino-oko Pawła Łozińskiego. Polska Szkoła Dokumentu. Narodowy Instytut Audiowizualny 2009.
Insdorf Anette, Podwójne życie powtórne szanse. O filmach Krzysztofa Kieślowskiego. Kraków, Znak 2001, s. 36.
Bakuła Bogusław, Polska kolonialna przeszłość dzisiaj. „Nowa Krytyka” 2011, nr 26–27, s. 166–167.
Janion Maria, Niesamowita Słowiańszczyzna. Fantazmaty literatury. Kraków, Wydawnictwo Literackie 2007, s. 172.
Beauvois Daniel, Trójkąt ukraiński. Szlachta carat i lud na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie 1793–1914. Lublin, Wydawnictwo UMCS 2011.
Czyżewski Stefan, Kamera i jej rola w filmie. http://www.scz.republika.pl/wyk/kamera.html (data dostępu: 30 IV 2013).
Clifford James, Praktyki przestrzenne: badania terenowe, podróże i praktyki dyscyplinujące w antropologii. Przeł. S. Sikora. W: Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje. Red. M. Kempny, E. Nowicka. Warszawa, PWN 2004, s. 142–143.
Jacyno Małgorzata, Iluzje codzienności. O teorii socjologicznej Pierre’a Bourdieu. Warszawa, IFiS PAN 1997, s. 49.
Łukaszyk Ewa, Modele interakcji kultur w kontekście globalnym. W poszukiwaniu paradygmatów poza studiami postkolonialnymi. „Kultura-Historia-Globalizacja” nr 12. http://www.khg.uni.wroc.pl/files/ 09_khg_12_lukaszyk_t.pdf (data dostępu: 2 V 2013)
Janion Maria, Rozstać się z Polską? „Gazeta Wyborcza” 2/3. 10. 2004, s. 14–16.
Dąbrowski Mieczysław, Swój, obcy, inny. Kontynuacja. http://www.anthropos.us.edu.pl/anthropos7/texty /dabrowski.htm (data dostępu: 22 VIII 2013)
Postkolonializm. W: A. Burzyńska, M. P. Markowski, Teorie literatury XX wieku. Podręcznik. Kraków, Znak 2006, s. 558.
Łoziński Paweł, Myśl autorska decyduje o niepowtarzalności filmu. Rozmawiał Tadeusz Tomaszewski. „Kinas” 2010 nr 3(322) http://www.wilnoteka.lt/pl/artykul/pawel%C2%A0lozinski-mysl-autorskadecyduje-o-niepowtarzalnosci-filmu%C2%A0 (data dostępu: 22. 04. 2013)
Łoziński Paweł, Bycie Żydem to jest piętno. „Newsweek” 21. 05. 2012. http://wiadomosci.wp.pl/kat, 1342,title,Pawel-Lozinski-bycie-Zydem-to-jest-pietno,wid,14502464,wiadomosc.html?ticaid=1107ac (data dostępu: 25.04.2013)
Ngũgĩ wa Thiong, Decolonising the Mind. The Politics of Language in African Literature. London 1986.
Gandhi Leela, Teoria postkolonialna. Poznań, Wydawnictwo Poznańskie 2008, s. 159.
Skórczewski Dariusz, Postkolonialna Polska – projekt (nie)możliwy. „Teksty Drugie” 2006, nr 1–2, s. 101.
http://www.kul.pl/files/99/papers/Postkolonialna_Polska-projekt_nie_mozliwy.pdf (data dostępu: 27.04.2013)
Lizenz
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license