Kobieta i kobiecość w oparach ulotnego świata (ukiyo), czyli na pograniczu świata i artystycznej ułudy (na przykładzie teatru kabuki i drzeworytu ukiyo-e)

Abstract

U progu XVII wieku Japończycy znali jedynie teatr nō (XIV/XV) i integralnie z nim związaną, wystawianą na tej samej scenie w ramach tego samego przedstawienia farsę kyōgen (XIV/XV). Przyzwyczajeni też byli do tego, że w teatrze występowali wyłącznie mężczyźni. Kiedy zatem w 1603 roku, który wyznaczył początek trwającego do 1868 roku okresu Edo, w Kioto pojawiła się utalentowana tanecznie kapłanka ze świątyni w Izumo, Okuni (Izumo-no Okuni), nikt nie spodziewał się, że w bliskiej przyszłości występ ten okaże się zalążkiem kabuki – nowego gatunku teatralnego, który wraz z teatrem lalkowym (jōruri) błyskawicznie stanie się ulubioną rozrywką mieszkańców większości japońskich miast (zwłaszcza Kioto i Edo) oraz jednym z głównych symboli kultury mieszczańskiej. Rozkwitała ona wprawdzie na marginesie oficjalnego kręgu ascetycznej kultury samurajskiej, ale z tak dużą żywiołowością, że nawet surowe ograniczenia narzucane przez ówczesne władze wojskowe (bakufu) nie wpływały na nią hamująco. Kolejni sioguni nie byli w stanie odstraszyć mężczyzn od przekraczania bram dzielnic rozpusty, nie zdołali powstrzymać rozwoju kabuki czy drzeworytu (ukiyo-e), którego wybitnie utalentowani twórcy z upodobaniem utrwalali ulotne chwile (ukiyo) z życia urodziwych gejsz, sławnych aktorów i zwykłych ludzi. Artykuł jest poświęcony kobiecie i kobiecości w życiu i na scenie kabuki w Japonii okresu Edo.