DZIEWCZYNA Z SZAFY, CHŁOPAK NA DACHU – NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ PSYCHOSPOŁECZNA W POETYCE REALIZMU MAGICZNEGO
PDF (Język Polski)

Schlagworte

autyzm
reprezentacja niepełnosprawności
realizm magiczny
tolerancja i uznanie
autyzm/niepełnosprawność psychospołeczna jako przestrzeń naprawcza

Zitationsvorschlag

Kołodziejczyk, D. (2018). DZIEWCZYNA Z SZAFY, CHŁOPAK NA DACHU – NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ PSYCHOSPOŁECZNA W POETYCE REALIZMU MAGICZNEGO. Porównania, 21(2), 31–54. https://doi.org/10.14746/p.2017.21.13944

Abstract

Artykuł podejmuje dyskusję na temat reprezentacji niepełnosprawności psychospołecznej jako przestrzeni naprawczej. Autyzm, bo najczęściej ta niepełnosprawność pełni rolę radykalnej odmienności w narracyjnych formach takich jak film, powieść, (auto)biografia lub gatunki graniczne takie jak esej, jako niepełnosprawność wynikająca z niedostatków umiejętności społecznych i komunikacyjnych podmiotu, na poziomie fabularnym jest zagadką ludzkiego umysłu. Na poziomie retorycznym owa zagadka realizowana jest jako problem nieprzetłumaczalności – do umysłu osoby z autyzmem nie można dotrzeć, bo nie ma wspólnych kodów, które pozwoliłyby na komunikację. Postać z autyzmem jest albo opisywana z zewnątrz, albo „tłumaczona” przez obrazy sensorycznych zniekształceń, które mają przybliżyć stan powodowany tą niepełnosprawnością. Artykuł pokazuje, jak aktualne zmiany w ustawodawstwie dotyczącym integracji osób niepełnosprawnych (szkolnictwo, prawo wyborcze) bezpośrednio wynikają z określonej postawy społecznej względem niepełnosprawności – jest nią tolerancja, która jednak nie opiera się na uznaniu. Tę kluczową kombinację etyczną: tolerancja wyłącznie, jeśli towarzyszy jej uznanie różnicy – zaleca Charles Taylor w eseju The Politics of Recognition (1994). W analizie filmu Bodo Koksa Dziewczyna z szafy (2012) autorka pokazuje, jak retoryka magicznorealistyczna otwiera w filmie alternatywną przestrzeń dla autyzmu i innych niepełnosprawności psychospołecznych. Przestrzeń ta ujawnia głęboką niewspółmierność świata normy i niepełnosprawności oraz wykluczenie jako podstawową formę interakcji w obrębie tej hierarchii. Jako przestrzeń alternatywna pokazuje ona deficyty normy, a więc odwraca hierarchię, w której niepełnosprawność jest zazwyczaj wpisana w dyskurs braku, i pokazuje niepełnosprawność jako przeciwieństwo braku. Jest to jednocześnie przestrzeń etycznego wyzwania dla normy.

https://doi.org/10.14746/p.2017.21.13944
PDF (Język Polski)

Literaturhinweise

Aldea, Eva. Magical realism and Deleuze: the indiscernibility of difference in Colonial literature. London and New York: Continuum, 2011.

Dziewczyna z szafy. Reż. Bodo Kox. Wojciech Mecwaldowski, Piotr Głowacki, Magdalena Różańska, Eryk Lubos. Canal+ PISF WFDiF, 2012. DVD 2013.

Faris, Wendy B. Ordinary enchantments: magical realism and the remystification of narrative. Nashville: Vanderbilt University Press, 2004.

Huggan, Graham. The Postcolonial Exotic. Marketing the Margins. London and New York: Routledge, 2001.

Jameson, Frederic. „Magic realism in film”. Critical Inquiry 12 (Winter 1986). S. 301–325.

Kołodziejczyk, Dorota. „Poza metaforą – autyzm jako impas hermeneutyczny w powieści postkolonialnej”. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka, 30 (2017). S. 141–167. DOI: 10.14746/pspsl.2017.30.7.

Marcus, Laura. “Cinematic Realism: ‘A recreation of the world in its own image’.” Adventures in Realism. Red. M. Beaumont. Oxford: Blackwell Publishing, 2007. S. 177–192.

Mitchell David T., Snyder Sharon L. Narrative prosthesis: disability and the dependencies of discourse. Ann Arbor: University of Michigan Press, 2000.

Murray, Stuart. Representing autism: culture, narrative, fascination. Liverpool: Liverpool University Press, 2008.

„PO: zmiany w ordynacji wyborczej to zamach na godność osób niepełnosprawnych”. PAP 23.11.2017. WEB http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/631934;jsessionid=4BCF0A05FB57E0466E8480232F32AFC1

Prendergast, Catherine et al. “On the Rhetorics of Mental Disability.” Embodied rhetorics: disability in language and culture. Red. J. Wilson, S. Lewiecki-Wilson. Carbondale: Southern Illinois University Press, 2001. S. 45–60.

Price, Margaret. “«Her Pronouns Wax and Wane»: Psychosocial Disability, Autobiography, and Counter-Diagnosis”. Journal of Literary & Cultural Disability Studies, vol. 3, no. 1 (2009). S. 11–33. DOI:10.1353/jlc.0.0010.

Quayson, Ato. Aesthetic nervousness: disability and the crisis of representation. New York: Columbia University Press, 2007.

Różański, Mateusz. „ZUS i PFRON łączą siły. Szykują wielkie zmiany. Kto na tym skorzysta?”. WEB (VIII 2017). http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/563994

Searle, John R. Intentionality, an essay in the philosophy of mind. Cambridge: Cambridge University Press, 1983.

Slemon, Stephen. “Magic Realism as Postcolonial Discourse”. Magical Realism: Theory, History, Community. Red. L.P. Zamora, L., W.B. Faris. Durham: Duke University Press, 1995. S. 407–426.

Smela, Dorota. „«Dziewczyna z szafy» – polski film, jakiego nie było. Warto?”. Filmtok. WEB www.filmtok.pl/Dziewczyna-z-szafy-polski-film-jakiego-nie-bylo-Warto-RECENZJA-a36897.

Taylor, Charles. “The Politics of Recognition”. Multiculturalism. Examining the Politics of Recognition. Red. A. Gutman. Princeton: Princeton University Press, 1994. S. 25–73.

Thiher, Allen. Revels in madness: insanity in medicine and literature. Ann Arbor: University of Michigan Press, 2004.

Zakin, Emily. “Psychoanalytic Feminism”. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2011 Edition). Red. Edward N. Zalta. WEB https://plato.stanford.edu/archives/sum2011/entries/feminism-psychoanalysis/