Schlagworte
posthumanizm krytyczny
natura – kultura
Fukushima
Zitationsvorschlag
Abstract
Hiromi Kawakami (ur. 1958) tworzy w swoich powieściach i opowiadaniach oryginalny świat fantazji, zamieszkiwany na równych prawach przez ludzi i byty nie-ludzkie. Ich uniwersa przenikają się, a granice taksonomiczne, estetyczne, etyczne zanikają. W wyniku przesunięcia uwagi z człowieka na płazy, gady, ssaki, rośliny, a nawet materię nieorganiczną, ludzki podmiot ulega w utworach Kawakami decentracji, a antropocentryczny porządek normatywny zostaje zaburzony. Sprawia to, że proza Kawakami wpisuje się wyraźnie w posthumanistyczny dyskurs literacki obecny w humanistyce środowiskowej. W artykule analizuję takie utwory Kawakami, jak Niedźwiedzi bóg, Niedźwiedzi bóg 2011, Nadepnęłam na węża, Ugoromochi,
oscylujące pomiędzy baśnią a fikcją spekulatywną. Stanowią one świadectwo silnej obecności we współczesnej literaturze japońskiej tematów istotnych dla człowieka doby antropocenu, do których należy kolektywne współistnienie ludzi i nie-ludzi, związek natura – kultura czy świadomość ekologiczna.
Literaturhinweise
Araki Narumi (2011), Kawakami Hiromi. „Kamisama”, „Sōjō no chūshoku” ron - „Kuma”no ikizurasa o tōshite miete kuru mono (Rozprawa o „Niedźwiedzim bogu” i „Lunchu na trawie”. Czego dowiadujemy się poprzez trudności życiowe „Niedźwiedzia”), „Sapporo Daigaku Sōgō Ronsō” (Pismo Uniwersytetu Sapporo), nr 32, s. 232 (1)–216 (17), https://tinyurl.com/yu9npmzj, [dostęp: 12.02.2021].
Bakke Monika (2010), Posthumanizm: człowiek w świecie większym niż ludzki, w: Człowiek wobec natury – humanizm wobec nauk przyrodniczych, red. Jacek Sokolski, Wydawnictwo Neriton, Warszawa, s. 337–357.
Bakke Monika (2012), Bio-transfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Bakke Monika (2020), Gdy stawka jest większa niż życie. Sztuka wobec mineralno-biologicznych wspólnot, „Teksty Drugie”, nr 1, s. 165–185.
Braidotti Rosi (2006), Transpositions. On Nomadic Ethics, Polity Press, Cambridge.
Braidotti Rosi (2014), Po człowieku, przeł. Joanna Bednarek, Agnieszka Kowalczyk, PWN, Warszawa.
Brylska Aleksandra (2020), Radioaktywne kwiaty wiśni. Relacja Japończyków ze skażonymi obszarami wokół elektrowni Fukushima Daiichi, „Teksty Drugie”, nr 1, s. 135–151.
Derrida Jacques (2004), Gościnność nieskończona, przeł. Paweł Mościcki, „Przegląd Filozoficzno-Literacki”, nr 3(9), s. 257–251.
Gajewska Grażyna (2013), O przedmiotach nacechowanych erotycznie z perspektywy studiów nad rzeczami, „Teksty Drugie”, nr 1/2, s. 45–59.
Haraway Donna (2008), When Species Meet, University of Minnesota Press, Minneapolis.
Haraway Donna (2012), Manifest gatunków stowarzyszonych, przeł. Joanna Bednarek, w: Teorie wywrotowe. Antologia przekładów, red. Monika Gajewska, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, s. 241–260.
Kaneko Hiromasa i in. (1992), Nihonshi no naka no dōbutsu jiten (Zwierzęta w historii Japonii. Słownik), Tōkyōdō Shuppan, Tōkyō.
Kawakami Hiromi (2001a), Sōjō no chūshoku (Lunch na trawie), w: taż, Kamisama (Niedźwiedzi bóg), Chūō Kōron, Tōkyō, s. 173–191.
Kawakami Hiromi (2001b), Ugoromochi (Kret), „Bungakukai”, nr 2, s. 42–52.
Kawakami Hiromi (2005), Ugoromochi (Kret), w: taż, Ryūgū (Smoczy Pałac), Bunshun Bunko, Tōkyō, 119–144.
Kawakami Hiromi (2009), Hazuki san no koto (Pani Hazuki), w: taż, Hazuki san no koto (Pani Hazuki), Kōdansha, Tōkyō, s. 171–179.
Kawakami Hiromi (2010), Nadepnęłam na węża, w: taż, Nadepnęłam na węża, przeł. Barbara Słomka, Karakter, Kraków, s. 9–61.
Kawakami Hiromi (2019a), Niedźwiedzi bóg (Kamisama), w: taż, Niedźwiedzi bóg, przeł. Beata Kubiak Ho-Chi, Tajfuny, Warszawa, s. 23–33.
Kawakami Hiromi (2019b), Niedźwiedzi bóg 2011, w: taż, Niedźwiedzi bóg, przeł. Beata Kubiak Ho-Chi, Tajfuny, Warszawa, s. 37–49.
Kawakami Hiromi, Numano Mitsuyoshi (2012), Sekai wa yuragi, genjitsu to gensō no sakaime mo yuraide iru ~ Nihon bungaku no hon’yakukatachi to shōsetsu“Fūka” o kataru (Świat się chwieje i granice pomiędzy rzeczywistością a fantazją też się chwieją – o powieści “Fūka” z tłumaczami japońskiej literatury), https://tinyurl.com/vt48jzwz [dostęp: 12.02.2021].
Nakamura Teiri (2006), Nihonjin no dōbutsukan. Henshintan no rekishi (Stosunek Japończyków do zwierząt. Historia opowieści o transfiguracji), Bīngu Netto Puresu, Tōkyō.
Nihonjin no shizenkan (Japońskie pojęcie natury) (1996), w: Eigo de hanasu Nihon no kokoro. Keys to the Japanese Heart and Soul (Japońskie serce po angielsku. Klucz do japońskiego serca i duszy), wybór artykułów z Eibun Nihon Daijiten (Wielki słownik japoński po angielsku), Kodansha International, Tōkyō, s. 17–19.
Latour Bruno (2009), Polityka natury. Nauki wkraczają do demokracji, przeł. Agata Czarnacka, wstęp Maciej Gdula, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Regan Tom (1980) Prawda i krzywda zwierząt, przeł. Zygmunt Nierada, „Etyka”, nr 18, s. 87–118, https://tinyurl.com/pemrn7sv [dostęp: 12.02.2021].
Ryder Richard (1980), Szowinizm gatunkowy, czyli etyka wiwisekcji, przeł. Zbigniew Szawarski, „Etyka”, nr 18, s. 39–47, https://tinyurl.com/ymsr5k2u [dostęp: 12.02.2021].
Shimizu Yoshinori (2003), Ishu e no kensō (Pociąg do innych gatunków), „Yurika”, Rinji sōkangō (wydanie specjalne), Kawakami Hiromi dokuhon (Hiromi Kawakami – przewodnik), nr 9, s. 72–79.
Singer Peter (2004), Wyzwolenie zwierząt, przeł. Anna Alichniewicz, Anna Szczęsna, PIW, Warszawa.
Singer Peter, red. (2011), W obronie zwierząt, przeł. Monika Betley, Czarna Owca, Warszawa.
Soper Kate (2014), Odrzucanie i odzyskiwanie „natury” na przykładzie gender i animal studies, przeł. Anna Barcz, w: Zwierzęta, gender, kultura. Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna, red. Anna Barcz, Magdalena Dąbrowska, E-naukowiec, Lublin, s. 37–46, https://tinyurl.com/56s34856 [dostęp: 10.02.2021].
Sowińska-Mitsui Renata (2012), Cztery razy kobiecość, w: Oblicza współczesnej japońskości. Literatura – film – spektakl, red. Radosław Siedliński, Iwona Merklejn, Wydawnictwo PJWSTK, Warszawa, s. 93–132.
Tyler Royall (2012), Wstęp, w: tenże, Baśnie japońskie, przeł. Marta Komorowska/Quendi Laungage Services, Wydawnictwo G+J RBA, Warszawa, s. 7–48.
Uei Na (2005), Kawakami Hiromi. Nenpyō (Kalendarium życia i twórczości Hiromi Kawakami), w: Kawakami Hiromi (Hiromi Kawakami), Gendai josei sakka dokuhon, 4 (Przewodnik po współczesnych pisarkach japońskich, 4), red. Hara Zen, Kanae Shobō, Tōkyō, s. 147–151.
Weil Kari (2014), Zwrot ku zwierzętom. Sprawozdanie, przeł. Piotr Sadzik, w: Zwierzęta, gender, kultura, Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna, red. Anna Barcz, Magdalena Dąbrowska, E-naukowiec, Lublin, s. 15–35, https://tinyurl.com/56s34856 [dostęp: 10.02.2021].
Wolfe Cary (2010), What is Posthumanism, University of Minnesota Press, Minneapolis.
Wolfe Cary (2013), Animal studies, dyscyplinarność i (post)humanizm, przeł. Karolina Krasuska, „Teksty Drugie”, nr 1/2 , s. 125–153.
Lizenz
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license