Schlagworte
psy w kulturze
wilki w kulturze
ekoliteratura
nature writing
zwrot etyczny
Zitationsvorschlag
Abstract
Artykuł stanowi próbę odczytania różnego typu reportaży, które traktują o relacjach ludzko-zwierzęcych (Wilki Adama Wajraka oraz I ktoś rzucił za nim zdechłego psa Jeana Rolina). Każdy z tych tekstów dotyczy innej kategorii, w jakiej klasyfikujemy zwierzęta (dzikie, towarzyszące), lecz autorzy poddają te kategorie dekonstrukcji. Dzięki temu interpretacja wspomnianych reportaży stała się też przyczynkiem do rozważenia takich kwestii, jak „dzikość”, empatia w relacjach ludzko-zwierzęcych, kulturowe uwarunkowania traktowania określonych gatunków zwierząt, szowinizm gatunkowy itd. Rozważania te zostały ujęte, co oczywiste, w duchu refleksji posthumanistycznej, ale przede wszystkim – zwrotu etycznego. Wstępem do całości stały się z kolei refleksje nad odmianą gatunkową, jaką jest reportaż przyrodniczy, i jej ewolucją w kontekście zmian, które dokonały się w myśli humanistycznej (np. zanegowanie podziału na naturę i kulturę).
Literaturhinweise
Baratay Éric (2014), Zwierzęcy punkt widzenia. Inna wersja historii, przeł. Paulina Tarasiewicz, Wydawnictwo W Podwórku, Gdańsk.
Baratay Éric (2017), Zwierzęta w okopach. Zapomniane historie, przeł. Barbara Brzezicka, Wydawnictwo W Podwórku, Gdańsk.
Barcz Anna (2016), Realizm ekologiczny. Od ekokrytyki do zookrytyki w literaturze polskiej, "Śląsk" Wydawnictwo Naukowe, Katowice.
Barcz Anna, Drzewa i zakorzenienie polskości (2019), w: O jeden las za daleko. Demokracja, kapitalizm i nieposłuszeństwo ekologiczne w Polsce, red. Przemysław Czapliński, Joanna B. Bednarek, Dawid Gostyński, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa, s. 175-190.
Bednarek Joanna B., Gostyński Dawid (2019), Współgranie, czyli poetyka ekobestsellera, w: O jeden las za daleko. Demokracja, kapitalizm i nieposłuszeństwo ekologiczne w Polsce, red. Przemysław Czapliński, Joanna B. Bednarek, Dawid Gostyński, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa, s. 191-208.
Beevor Antony, Winogradowa Luba, oprac. (2006), Pisarz na wojnie. Wasilij Grossman na szlaku bojowym armii Czerwonej 1941−1945, przeł. Maciej Antosiewicz, Magnum, Warszawa.
Bekoff Marc, red. (2010), Encyclopedia of Animal Rights and Animal Welfare, wstęp Jane Goodall, Greenwood Press, Santa Barbara-Denver-Oxford.
Buell Lawrence (1995), The Environmental Imagination. Thoreau, Nature, Writing, and the Formation of American Culture, Harvard University Press, Cambridge-London. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv1nzfgsv
Chudzik Przemysław (2014), Najważniejsze funkcje i gatunkowe wyróżniki anegdoty w biografii antycznej, "Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae", r. XXIV, nr 1, s. 203-226. DOI: https://doi.org/10.14746/SPPGL.2014.XXIV.1.12
Czyżak Agnieszka (2017), Wilki – metafora, porównanie, paralelizm, "Polonistyka. Innowacje", nr 5, s. 21-30. DOI: https://doi.org/10.14746/pi.2017.1.5.2
Donaldson Sue, Kymlicki Will (2018), Zoopolis: teoria polityczna praw zwierząt, przeł. Maria Wańkowicz, Michał Stefański, Oficyna 21, Warszawa.
Durczak Joanna (2010), Rozmowy z ziemią. Tradycja przyrodopisarska w literaturze amerykańskiej, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Fiedorczuk Julia (2015), Cyborg w ogrodzie, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk.
Fiedorczuk Julia, Kto zabija psa?, https://tinyurl.com/bdcu3d4u [dostęp: 10.06.2021].
Forajter Wacław (2018), Strzelba Sienkiewicza. Wstęp do badań nad praktykami myśliwskimi autora Trylogii, "Przegląd Humanistyczny", nr 1, s. 181-192. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0012.2268
Gajewska Grażyna (2020), Myśleć fantastyką. Przez science fiction do posthumanizmu, "Images", t. XXVIII, nr 37, s. 5-19.DOI: https://doi.org/10.14746/i.2020.37.01
Grace Clement (1996), Care, Autonomy and Justice. Feminism and the Ethic of Care, Westview, Oxford.
Haraway Donna (2003), The Companion Species Manifesto. Dogs, People, and Significant Otherness, Prickly Paradigm Press, Chicago.
Koziołek Krystyna (2012), Lektura etyczna – przebrzmiała moda czy interpretacyjna konieczność?, w: Lektury pokoleniowe i ponadpokoleniowe. Z zagadnień recepcji, red. Irena Socha, Agnieszka Łakomy, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 9-15.
Kronenberg Anna (2014), Geopoetyka jako przykład zielonego czytania i pisania, "Teksty Drugie", nr 5, s. 294-320.
LaCapra Dominick (2010), Powrót do pytania o to, co ludzkie i zwierzęce, przeł. Katarzyna Bojarska, w: Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki. Antologia, red. Ewa Domańska, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, s. 416-469.
Larrabee Mary Jane, red. (1993), An Ethic of Care. Feminist and Interdisciplinary Perspectives, Routledge, New York.
Latour Bruno (2011), Nigdy nie byliśmy nowocześni: studium z antropologii symetrycznej, przeł. Maciej Gdula, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Lipczak Aleksandra, Adam Wajrak, Wilki, https://tinyurl.com/43869s7r [dostęp: 10.06.2021].
Malaparte Curzio (1983), Kaputt, przeł. Barbara Sieroszewska, Czytelnik, Warszawa.
Piechota Dariusz (2015), Natura w soczewce pozytywisty: pleśń świata Bolesława Prusa wobec tradycji przyrodopisarstwa, "Świat Tekstów. Rocznik Słupski", nr 13, s. 43-54.
Rolin Jean (2011), I ktoś rzucił za nim zdechłego psa, przeł. Wiktor Dłuski, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Roszczynialska Magdalena (2020), Drzewa i lasy – alternatywne przyrody w polskich księgarniach (w drugiej dekadzie XXI wieku), "Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica", nr 8, s. 3-26. DOI: https://doi.org/10.24917/23534583.8.1
Sendyka Roma (2010), Anegdota i poetyki New Historicism, w: Zapisywanie historii. Literaturoznawstwo i historiografia, red. Włodzimierz Bolecki, Jerzy Madejski, Fundacja "Centrum Międzynarodowych Badań Polonistycznych", Instytut Badań Literackich PAN. Wydawnictwo, Warszawa, s. 33-46.
Soper Kate (2014), Odrzucanie i odzyskiwanie "natury" na przykładzie gender i animal studies (przewartościowania), przeł. Anna Barcz, w: Zwierzęta, gender i kultura. Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna, red. Anna Barcz, Magdalena Dąbrowska, E-naukowiec, Lublin, s. 37-46.
Tokarczuk Olga (2012), Feralne psy, w: taż, Moment niedźwiedzia, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Trexler Adam (2015), Anthropocene Fictions. The Novel in a Time of Climate Change, University of Virginia Press, Charlottesville-London.
Trusewicz Katarzyna (2016), Ekogawędy Simony Kossak, "Białostockie Studia Literaturoznawcze", nr 9, s. 95-105. DOI: https://doi.org/10.15290/bsl.2016.09.07
Tymieniecka-Suchanek Justyna (2013), O psich kloszardach w przestrzeni miejskiej. Na materiale opowiadania Anatolija Kima "Oczy bezdomnego psa", "Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze", t. XXIII, s. 84-101.
Ubertowska Aleksandra (2018), "Mówić w imieniu biotycznej wspólnoty". Anatomie i teorie tekstu środowiskowego/ekologicznego, "Teksty Drugie", nr 2, s. 17-40. DOI: https://doi.org/10.18318/td.2018.2.2
Wajrak Adam (2015), Wilki, Agora, Warszawa.
Weil Kari (2014), Zwrot ku zwierzętom. Sprawozdanie, przeł. Piotr Sadzik, przekład przejrzała Anna Barcz, w: Zwierzęta, gender i kultura. Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna, red. Anna Barcz, Magdalena Dąbrowska, E-naukowiec, Lublin, s. 15-36.
Wolch Jennifer (2010), Zoopolis, w: Metamorphoses of the Zoo. Animal Encounter after Noah, red. Ralph R. Acampora, Lexington Books, New York-Toronto-Plymouth, s. 221-244.
Lizenz
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license