Abstract
PPrzedmiotem studiów empirycznych są w tym artykule teksty wspomnieniowe i opowiadanie Mieczysława Jastruna Wychowanie prowincjonalne, odsyłające czytelnika do okresu dzieciństwa pisarza. Główną tezą artykułu jest założenie, że Jastrun w swojej twórczości stworzył swój własny, spójny i złożony obraz (wzorzec, model) dzieciństwa jako takiego, stąd można go określić metaforycznie mianem przedmiotu jego indywidualnej „antropologii literackiej”. Ponadto zakłada się, że wobec ogólnie powielanego wizerunku dzieciństwa we współczesnej (nowoczesnej) literaturze i kulturze, a także tego, który jest obecny w tradycji, pisarz przyjmuje dwie postawy: polemiczną, gdy wchodzi w swoich refleksjach w spór z niektórymi składnikami tego wizerunku, i deskrypcyjną, w szczególności autopsyjną (tu dostrzegamy brak polemiki, dążenie do odzwierciedlenia ogólnych mniemań na temat dzieciństwa – potwierdzone we własnych biograficznych, chłopięcych przeżyciach). Metodologia tego artykułu została więc oparta na wyjaśnieniu relacji pomiędzy gestem polemicznym i tendencją opisową (zawieszeniem polemiki). Zwraca się w artykule uwagę, że tak tekst wspomnieniowy, jak i opowiadanie prowadzą czytelnika do tego samego prototypu pamięciowego, na co wskazują istotne podobieństwa między nimi (postaci, miejsca zdarzeń, punkty ich widzenia, nawet te same zwroty językowe).
Literaturhinweise
Dzieci (1988), wyb., oprac. i red. Maria Janion, Stefan Chwin, t. 1–2, Wydawnictwo Morskie, Gdańsk.
Grodziński Łukasz (2006), Mieczysława Jastruna ucieczka przed socrealizmem, w: Socrealizm. Fabuły-komunikaty-ikony, red. Krzysztof Stępnik, Magdalena Piechota, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 611–622.
Jastrun Mieczysław (1955), Poezja i prawda, Czytelnik, Warszawa.
Jastrun Mieczysław (1958), Wychowanie prowincjonalne, w: Kredą na tablicy. Wspomnienia z lat szkolnych, [bez nazwiska red.], Czytelnik, Warszawa, s. 191–241.
Jastrun Mieczysław (1984), Poezje zebrane, t. 2, Czytelnik, Warszawa.
Jastrun Mieczysław (2002), Dziennik 1955–1981, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Jastrun Mieczysław (2006), Raje dzieciństwa, w: tenże, Pamięć i milczenie. Z rękopisów przygotował do druku Andrzej Lam, Wyższa Szkoła Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, Pułtusk, s. 39–114.
Kosturek Joanna (2017), Obrazy dzieciństwa w poezji Mieczysława Jastruna, „Ruch Literacki”, z. 4, s. 403–426.
Lam Andrzej (2006), Uwagi o tekstach, w: Mieczysław Jastrun (2006), Pamięć i milczenie. Z rękopisów przygotował do druku Andrzej Lam, Wyższa Szkoła Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, Pułtusk, s. 431–433.
Leszczyński Grzegorz (2006), Kulturowy obraz dziecka i dzieciństwa w literaturze drugiej połowy XIX i w XX w., Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 374–395.
Mielhorski Robert (2016), „Tamto dziecko”. Obrazy dzieciństwa w prozie i poezji Mieczysława Jastruna, w: Światy dzieciństwa. Infantylizacje w literaturze i kulturze, red. Małgorzata Chrobak, Katarzyna Wądolny-Tatar, Universitas, Kraków, s. 219–245.
Mielhorski Robert (2017), Przeobrażenia wiersza „Chłopcy” Mieczysława Jastruna. W kręgu refleksji o procesie twórczym, „Filo-Sofija”, nr 4/II, t. 39/II, s. 97–120.
Nycz Ryszard (2001), Literatura jako trop rzeczywistości. Poetyka epifanii w nowoczesnej literaturze polskiej, Universitas, Kraków.
Rydz Agnieszka (2011), Mnemozyna. O pamięci autobiograficznej w poezji polskiej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Sobolewska Anna (1992), Mistyka dnia powszedniego, OPEN, Warszawa.
Wróblewski Maciej (2019), O antropologii i dzieciństwie, w: tenże, Doświadczanie dzieciństwa. Studium z antropologii literatury, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, s. 29–56.
Wygodzki Stanisław (1963), Lokomotywa, w: Dziecko w poezji polskiej. Wybór wierszy, wyb. Irena Słońska, Nasza Księgarnia, Warszawa, s.103–104.
Lizenz
Copyright (c) 2023 Robert Mielhorski
Dieses Werk steht unter der Lizenz Creative Commons Namensnennung - Keine Bearbeitungen 4.0 International.
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license