Abstract
Artykuł ma charakter interdyscyplinarny i przekrojowy. Ptaki w twórczości Melchiora Wańkowicza zostały zinterpretowane jako posłańcy wartości uniwersalnych, powiązani ze wspomnieniami dzieciństwa. Sygnalizują tajemnicę istnienia i inicjują zachwyt światem. Konkretne gatunki, takie jak np. pardwa, symbolizują wyjątkowość Kresów. Wrony, sójki, żołny, jastrzębie, kukułki, dzięcioły, pardwy, głuszce, cietrzewie i kuropatwy skryte w opowieściach Wańkowicza są znakami kresowej przeszłości i bliskich związków z człowiekiem. W artykule zostały uwzględnione zatem dociekania dotyczące znaczenia ptaków jako idiomu kresowego w twórczości Wańkowicza i w tym kontekście zamieszczono wybrane fotografie ptaków autorstwa Wańkowicza znajdujące się w zbiorach Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Starano się także pokazać, że w szerszym ujęciu ptasi bohaterowie służyli również Wańkowiczowi jako środek inwencji twórczej. Jako kolejne ważne odniesienie zostały wskazane ptaki w amerykańskich reportażach autora trylogii W ślady Kolumba.
Literaturhinweise
Berger John (1999), Po cóż patrzeć na zwierzęta?, w: tenże, O patrzeniu, przeł. Sławomir Sikora, Fundacja Aletheia, Warszawa, s. 5-39.
Bolecki Włodzimierz (2007), Ptasznik z Wilna. O Józefie Mackiewiczu (Zarys monograficzny), wyd. 2, Wydawnictwo ARCANA, Kraków.
Brehm (1893), Królestwo zwierząt. Obrazy z życia i obyczajów świata zwierzęcego, oprac. W. Lakowitz, przeł. Stanisław Rewieński, nakład Gebethnera i Wolfa, Warszawa.
Brehm (1927), Z życia ptaków, przeł. Helena Grotowska, nakład Księgarni św. Wojciecha, Poznań – Warszawa – Wilno – Lublin.
Clemens Norman A. (2012), Psychotherapy. Sublimation and the psychodynamics of birding. „Journal of Psychiatric Practice“ nr 18, s. 287-290. DOI: https://doi.org/10.1097/01.pra.0000416019.91332.69
Czaja Dariusz (2009), Zwierzęta w klatce (języków), „Konteksty”, nr 4, s. 2-9.
Czermińska Małgorzata (2000), Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie, Universitas, Kraków.
Grochowiak Anna (2023), W archiwum Melchiora Wańkowicza. Albumy fotografii ze zbiorów Muzeum Literatury, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, nr 67(2), s. 175-198. DOI: https://doi.org/10.18778/1505-9057.67.09
Hałaczkiewicz Joanna (2023), Melchior Wańkowicz i fotografia – uwagi edytorskie, „Napis”, XXIX, s. 135-155. DOI: https://doi.org/10.18318/napis.2023.1.7
J. (Józef Mackiewicz) 1939, Odwieczna zagadka ptasiego fenomenu, „Słowo”, nr 217 (9 sierpnia), s. 3.
Karczewski Jacek (2019), Jej wysokość gęś. Opowieści o ptakach, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Keller Elisabeth, red. (2003), Leksykon zwierząt. Ptaki, przeł. Andrzej Kruszewicz, Beata Bałucińska, Świat Książki, Warszawa.
Kurzyna Mieczysław (1972), Wańkowicz, Agencja Autorska i Zjednoczenie Księgarstwa, Warszawa.
Kurzyna Mieczysław (1975), O Melchiorze Wańkowiczu – nie wszystko, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa.
Łotysz Sławomir (2022), Bajecznie egzotyczne Polesie? Reportaż z krainy tęsknych pieśni Maksymiliana Emmera w perspektywie ekokrytycznej, „Kwartalnik Filmowy”, nr 118, s. 113-125. DOI: https://doi.org/10.36744/kf.1103
Marczak Michał (1935), Przewodnik po Polesiu, Polskie Towarzystwo Krajoznawcze, Brześć nad Bugiem.
Millati Piotr (2003), Ptaki (hasło), w: Słownik schulzowski, red. Włodzimierz Bolecki, Jerzy Jarzębski, Stanisław Rosiek, słowo/obraz terytoria, Gdańsk, s. 297-299.
Mszar [hasło], w: Słownik języka polskiego (2000), red. Witold Doroszewski i in., wersja elektroniczna, https://doroszewski.pwn.pl/haslo/mszar/ (dostęp 6.10.2024).
Olszewska Maria Jolanta (2013), Codzienność kresowa utrwalona w pamięci, czyli Szczenięce lata Melchiora Wańkowicza, w: Pogranicza, Kresy, Wschód a idee Europy. Ser. 2, Wiktor Choriew in memoriam, idea i wstęp Jarosław Ławski; red. nauk. Anna Janicka, Grzegorz Kowalski, Łukasz Zabielski, Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego, Białystok, s. 467-490.
Rodziewiczówna Maria (1938), Polesie, w: tejże, Róże Panny Róży, Wydawnictwo Polskie R. Wegner, Poznań, s. 49-64.
Rosiek Stanisław (2021), Schulz w katalogu Towarzystwa Wydawniczego Rój, w: tenże, Odcięcie. Szkice wokół Brunona Schulza, fundacja terytoria książki, Gdańsk, s. 98-109.
Schulz Bruno (2008), Księga listów, oprac. Jerzy Ficowski, wyd. 3, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Themerson Stefan (1939), Na Polesiu, w: Jadwiga Dańcewiczowa, Benedykt Kubski, Stanisław Maykowski, Światło w chacie. podręcznik do nauki języka polskiego dla IV klasy szkół powszechnych 1. Stopnia, Wydawnictwo Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich, Lwów.
Tryjanowski Piotr, Murawiec Sławomir (2021), Ornitologia terapeutyczna. Ptaki – zdrowie – psychika, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Wańkowicz Melchior (1946), Szczenięce lata, Polski Dom Wydawniczy, Rzym.
Wańkowicz Melchior (1961), Nalewki i kołduny, w: tenże, Tędy i owędy, Iskry, Warszawa, s. 107-136.
Wańkowicz Melchior (1984), Karafka La Fontaine’a, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Wańkowicz Melchior (1987), Szczenięce lata, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Wańkowicz Melchior (1989), Atlantyk – Pacyfik. W ślady Kolumba, wyd. IV, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Wańkowicz Melchior (1992), Królik i oceany, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Wańkowicz Melchior (2023), Na tropach Smętka, oprac. i posłowie Grzegorz Nowak, wstęp Aleksandra Ziółkowska-Boehm, wyd. 16 uzup., Księży Młyn Dom Wydawniczy Michał Koliński, Łódź.
Wańkowicz Melchior, Kąkolewski Krzysztof, Wańkowicz krzepi (1973), Czytelnik, Warszawa.
Wańkowiczowie Melchior i Krystyna (1993), Korespondencja, oprac., wstęp i przypisy Aleksandra Ziółkowska-Boehm, Twój Styl, Warszawa.
Wilk Tomasz (2020), Czerwona lista ptaków Polski, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, Marki.
Wańkowicz Melchior, Album Kresowy, sygn. I.326, Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie.
Lizenz
Copyright (c) 2025 Magdalena Wasąg
Dieses Werk steht unter der Lizenz Creative Commons Namensnennung - Keine Bearbeitungen 4.0 International.
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license