Melchior Wańkowicz w warszawskim „Roju” i nowojorskim „Roy”. Obraz pisarza na podstawie materiałów znajdujących się w Roy Publishers Archive

Abstract

Melchior Wańkowicz był nie tylko pisarzem, utalentowanym reportażystą, ale i wydawcą. Stworzył prężnie działającą firmę oraz wspólnie z Marianem Kisterem uczynił z niej jedno z najbardziej płodnych wydawnictw w międzywojennej Warszawie. Wydawnictwo znane było zwłaszcza z publikacji literackich gwiazd tego okresu, m.in. Juliana Tuwima, Tadeusza Boya-Żeleńskiego, Witolda Gombrowicza, Tadeusza Dołęgi-Mostowicza, Poli Gojawiczyńskiej, Czesława Centkiewicza, Karola Irzykowskiego, Antoniego Słonimskiego, Jana Lechonia, Józef Wittlin i Brunona Schulza.

W „Roju” po raz pierwszy ukazały się dzieła twórców europejskich i amerykańskich, takich jak: Thomas Mann, Sigrid Undset, James Joyce, Marcel Proust, Franz Kafka, Bertrand Russel, Ernest Hemingway i wielu innych.

W 1940 roku wydawnictwo przeniosło się do Nowego Jorku i rozpoczęło działalność jako Roy Publishers. Wańkowicz nie zdecydował się na kontynuowanie działalności wydawniczej.

Artykuł zawiera analizę wzajemnych stosunków między Kisterami a Wańkowiczami, zaangażowanie wydawnictwa Roy w Nowym Jorku w publikację tekstów Wańkowicza oraz wielopłaszczyznową promocję pisarza, obejmującą środowiska polonijne w Ameryce Północnej i Europie Zachodniej.

Badania opierają się na nieznanej dotychczas badaczom kolekcji Roy Publishers Archive, znajdującej się w Kolekcji Zbiorów Specjalnych Biblioteki H. Greena na Uniwersytecie Stanforda w Kalifornii w USA. Kolekcja, zakupiona w 2015 roku, została uporządkowana, opracowana i udostępniona użytkownikom dopiero w 2022 roku. Niewątpliwie materiały zawarte w kolekcji rzucają nowe światło na role wspólników Roju i działalność wydawnictwa na obu kontynentach.