Słowa kluczowe
Holokaust
postpamięć
tożsamość
realizm
trauma
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł omawia chorwacką kondycję posttraumatyczną w kontekście ustaleń wypracowanych w nurcie tzw. badań nad zagładą (M. Hirsch, S. Felman) i badań nad pamięcią (A. Assmann). Lokalna recepcja przeszłości we współczesnym społecznokulturowym dyskursie zostaje tu ukazana ze szczególnym uwzględnieniem zależności kulturowej pamięci Zagłady z pamięcią faszystowskiego Niezależnego Państwa Chorwackiego (NDH) 1941–1945 oraz pamięcią wojny bałkańskiej 1991–1995. Lokalne uwikłania historyczne decydują o niepowtarzalności doświadczenia chorwackiego i warunkują jego asymetryczny charakter oscylujący między figurami kata i ofiary, często oparty na przemilczeniach i przeinaczeniach. Tak przeprowadzona rekonstrukcja pamięci otwiera możliwość analizy i interpretacji Ruty Tannenbaum M. Jergovicia uznanej przez autorkę za tekst założycielski dla rozrachunkowej debaty nad pamięcią Chorwacji i zarazem postpamięciowy, a więc operujący strategiami narracyjnymi charakterystycznymi dla II i III pokolenia świadków.
Bibliografia
Domańska Ewa, Wprowadzenie: Pamięć, etyka i historia. W: Pamięć, etyka i historia. Anglo-amerykańska teoria historiografii lat dziewięćdziesiątych. Red. E. Domańska. Poznań, Wydawnictwo Poznańskie 2006, s. 20.
Farrell Kirby, Post-traumatic Culture. Injury and Interpretation in the Nineties. London 1998.
Hirsch Marianne, Past Lives: Postmemories In Exile, „Poetics Today” 1996, vol. 17, nr 4.
Szczepan Aleksandra, Polski dyskurs posttraumatyczny. Literatura polska ostatnich lat wobec Holokaustu i tożsamości żydowskiej. W: Kultura po przejściach, osoby z przeszłością. Polski dyskurs postzależnościowy – konteksty i perspektywy badawcze. Red. R. Nycz. Kraków, Universitas 2011, s. 241.
Assmann Aleida, Przestrzenie pamięci. Formy i przemiany pamięci kulturowej. Przeł. P. Przybyła. W: Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka. Red. M. Saryusz-Wolska. Kraków, Universitas 2009, s. 101–143.
Ubertowska Aleksandra, Świadectwo, trauma, głos. Literackie reprezentacje Holokaustu. Kraków, Universitas 2007, s. 14.
Kundera Milan, Zachód porwany albo tragedia Europy Środkowej. „Zeszyty Literackie” 1984, nr 5, s. 4–14.
Levy Daniel, Sznaider Natan, Holocaust And Memory In The Global Age. Philadelphia 2001.
Radonić Ljiljana, Universalizacija holokausta na primjeru hrvatske politike prošlosti i spomen-područja Jasenovac. „Suvremene teme” 2010, br. 1, s. 55.
Agičić Damir, Najbar-Agičić Magdalena, Hrvatska historiografia o 1941. – polemika bez dijaloga? W: Kultura sjećanja: 1941. Povijesni lomovi i sladavanje prošlosti. Ur. S. Bosto, T. Cipek, O. Milosavljević. Zagreb 2008, s. 155.
Mirković Jovan, Jasenovački logor u literaturi, s. 559, cyt. za: http://www.cpi.hr/ download/links/hr/7094.pdf (data dostępu: 16.06.2013).
Maj Ewa, Sposoby zaprzeczania Zagładzie Żydów: przypadek środowisk neoendeckich. W: Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętniania. Red. T. Majewski, A. Zeidler-Janiszewska. Łódź, Wydawnictwo UŁ 2011, s. 403.
Prcela John Ivan, Živić Dražen, Hrvatski holokaust. Dokumenti i svjedo- čanstva o poratnim pokoljima u Jugoslaviji. Zagreb 2001, s. VI–VII.
Żółkłoś Monika, Tworzenie pamięci. O powieściach autobiograficznych Ewy Kuryluk W: Kultura po przejściach, osoby z przeszłością. Polski dyskurs postzależnościowy – konteksty i perspektywy badawcze. Red. R. Nycz. Kraków, Universitas 2011, s. 274.
Falski Maciej, Oficjalne ramy polityki pamięci w Chorwacji. „Pamiętnik Słowiański”, 2010 nr 2.
Stjepan Mesić, Genocid, holokaust, ratni zločin. „Helsinška povelja” 2006.
Stjepan Mesić, Pokušaj revizije antifašističke borbe. „Republika” 2009, b. 456–459.
Jergović Miljenko, Čestitije se u hrvatskoj kulturi o holokaustu nije govorilo, http://www.jergovic. com/sumnjivo-lice/cestitije-se-u-hrvatskoj-kulturi-o-holokaustu-nije-govorilo (data dostępu 16.06. 2013).
Ivanković Željko, Jergovićev zagrebački roman. „Novi Izraz” b. 40, 2008, s. 210.
Melčić Dunje, Ruta Tannenbaum. „Status. Magazin za političku kulturu i društvena pitanja” 2007, nr 11, s. 288.
Molvarec Lana, Knjiga koja provocira. „Književna Republika” 2006, nr 11/12, s. 222.
Gosk Hanna, Bohater traumatyczny w prozie Leo Lipskiego i Henryka Grynberga. W: Postać literacka. Teoria i historia. Red. E. Kasperski. Warszawa 1998, s. 124.
Felman Shoshana, Laub Dori, Testimony. Crisis of witnessing in literature, psychoanalysis and history. London–New York 1992.
Ziębińska-Witek Anna, Holocaust. Problemy przedstawiania. Lublin, Wydawnictwo UMCS 2005, s. 89.
Jergović Miljenko, Ruta Tannenbaum. Przeł. M. Petryńska. Wołowiec, Czarne 2008.
White Hayden, Fabularyzacja historyczna a problem prawdy. Przeł. E. Domańska. W: tegoż, Poetyka pisarstwa historycznego. Kraków, Universitas 2010, s. 231 –232.
Filipowicz Marcin, Wzorce męskości podporządkowanych grup etnicznych na obszarze Europy Środkowej w II połowie XIX wieku. Przykład czeskiego wszczepiania subwersji wobec praktyk dyscyplinujących. W: Kultura po przejściach, osoby z przeszłością. Polski dyskurs postzależnościowy – konteksty i perspektywy badawcze. Red. R. Nycz. Kraków, Universitas 2011, s. 349.
Le Bon Gustaw, Psychologia tłumu. Przeł. B. Kaprocki. Warszawa, Pavo 1986, s. 156.
Licencja
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license