Postdramatyczne użycie motywów z robinsonady w Ja, Kaliban Tima Croucha

Abstrakt

Ja, Kaliban Tima Croucha to postdramatyczna adaptacja Burzy Shakespeare’a wchodząca w skład zbioru Ja, Shakespeare, w którym odtworzone zostały najbardziej zmarginalizowane postaci z Szekspirowskich dzieł. Adaptacja koncentruje się na Kalibanie, który próbuje przetrwać po tym, jak Prospero i inni opuszczają wyspę. W odróżnieniu od postkolonialnych przeróbek sztuk Szekspirowskich w tej wersji Kaliban nie jest pochłonięty myślami o zemście. Jako że jest sam na wyspie, skupia się głównie na potrzebie interakcji społecznej. Na podstawie zarówno strukturalnych porównań pomiędzy Burzą a Robinsonem Crusoe Daniela Defoe, jak i podobnych tematów takich jak wyspa, relacja pan – sługa, ekspansja kolonialna i polityka władzy, celem niniejszego artykułu jest omówienie adaptacji Croucha jako przykładu transformacji typowych motywów dla robinsonady w odpowiedzi na ideologiczne adaptacje tekstów Shakespeare’a. Wśród tego typu transformacji wymienić można pojęcie przeżycia, które w dziele Croucha ukazane jest poprzez percepcję tubylców. Tym razem zamiast osoby obcego, który zmaga się z życiem na nieznanym terytorium, przedstawiona jest osoba tubylca, który staje się niewolnikiem na wyspie w znajomym sobie środowisku. Izolacja jest kolejnym motywem użytym w sposób alternatywny. Nie jest ona przedstawiona jako stymulator wprowadzania cywilizacji tylko jako trauma psychologiczna Kalibana, którą analizuje za pomocą opowieści jako element postdramatyczny. Nie tylko narracja jest tu wykorzystana w inny sposób. Inne postdramatyczne elementy to między innymi izolacja na niezamieszkałej wyspie, która wzmocniona jest zabawkowymi stateczkami i odgłosem morza. W artykule odchodzę od analizy dzieła Croucha jako postkolonialnej odpowiedzi na sztukę Shakespeare’a. Skupiam się natomiast na tym, w jaki sposób użycie motywów wyspy i izolacji zbliża dzieło do robinsonady. Kolejnym celem jest odpowiedź na pytanie, czy adaptacja może też być odczytana w relacji do takiego dzieła, które niekoniecznie jest pierwotnym tekstem źródłowym.