Słowa kluczowe
Holokaust
rzeka
środowisko
oddalenie
Jak cytować
Abstrakt
Celem tekstu jest pokazanie, że w Serbii (podobnie jak w innych krajach) Holokaust nie wydarzył się w środowiskowej próżni. Rozważania koncentrują się wokół obrazów literackich, w których ujawnia się relacja pomiędzy przyrodą a lokalizowaniem i funkcjonowaniem obozów oraz losem więźniów. Szczególne miejsce poświęcone zostaje rzece, która w literaturze serbskiej staje się ważnym toposem holokaustowym. Rzeka symbolizuje w niej najczęściej masowy grób, mur czy zasłonę, jak również (w warunkach zimowych) scenę. Wówczas najczęściej występuje w roli mimowolnego sprzymierzeńca nazistów. Jednak obok takiego rozumienia rzeki, w którym akcentowany jest bierny charakter przyrody, w literaturze serbskiej (i chorwackiej)
odnaleźć można również obrazy, w których przedstawiona jest ona jako podmiot sprawczy. Występując w tej roli, przechodzi z drugiego planu (zwykle zarezerwowanego dla warunków przyrodniczych) na plan pierwszy i stawia opór tym, którzy zadają gwałt zarówno ofiarom, jak i przyrodzie.
Bibliografia
Acković Dragoljub (1994), Stradanje Roma u Jasenovcu, Abc Glas, Beograd.
Bajford Jovan (2011), Staro sajmište. Mesto sećanja, zaborava i sporenja, Beogradski centar za ljudska prava, Beograd.
Bogusławska Magdalena (2016), Zagłada Żydów w serbskim porządku pamięci, „Zagłada Żydów. Studia i materiały”, nr 9, s. 470–488, https://doi.org/10.32927/ZZSiM.431.
Browning Christopher R. (2012), Sajmiste as European Site of Holocaust Remembrance, “Filozofija i društvo”, nr 4, s. 99–105.
Bukwalt Miłosz (2018), An der schönen blauen Donau… Obraz rzezi nowosadzkiej we współczesnej literaturze serbskiej, „Slavia Meridionalis”, nr 18, https://doi.org/10.11649/sm.1630.
Cseres Tibor (1980), Zimne dni, przeł. Tadeusz Olszański, PIW, Warszawa.
Czapliński Przemysław (2017), Poszerzanie pola Zagłady, „Teksty Drugie”, nr 2, s. 7–16, https://doi.org/10.18318/td.2017.2.1.
Dauksza Agnieszka, Koprowska Karolina, red. (2019), Świadek: jak się staje, czym jest?, IBL, Warszawa.
Giergiel Sabina (2019), Ciało, trup, śmierć w utworze Götz i Meyer Davida Albahariego, „Slavica Wratislaviensia: Tanatos”, nr 13/2, s. 553–564, https://doi.org/10.19195/0137–1150.168.47.
Giergiel Sabina, Taczyńska Katarzyna (2019), Ślady (nie)pamięci o Porajmosie. Kulturowa mapa romskiego Holokaustu w Serbii i Chorwacji, „Teksty Drugie”, nr 2, s. 317–336, https://doi.org/10.18318/td.2019.2.23.
Ivanji Ivan (2009), Aveti iz jednog malog grada, GNB Žarko Zrenjanin, Zrenjanin.
Jakovljević Ilija (1999), Konclogor na Savi, Konzor, Zagreb.
Jarzyna Anita (2019), Post-koiné. Studia o nieantropocentrycznych językach (poetyckich), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Kiš Danilo (1978), Klepsydra, przeł. Danuta Cirlić-Straszyńska, Wydawnictwo Literackie, Warszawa.
Kiš Danilo (1999), Życie, literatura, przeł. Danuta Cirlić-Straszyńska, Świat Literacki, Izabelin.
Kiš Danilo (2016), Psalm 44, przeł. Danuta Cirlić-Straszyńska, Książkowe klimaty, Wrocław.
Koljanin Milan (1992), Nemački logor na beogradskom Sajmištu 1941–1944, Institut za savremenu istoriju, Beograd.
Koš Erih (1961), Novosadski pokolj, Rad, Beograd.
Lujanović Nebojša (2015), Oblak boje kože, Fraktura, Zagreb.
Małczyński Jacek (2018), Krajobrazy Zagłady. Perspektywa historii środowiskowej, IBL, Warszawa.
Manošek Walter (2007), Holokaust u Srbiji. Vojna okupaciona politika i uništavanje Jevreja 1941–1942, przeł. Agnes Eremija i in., Službeni list SRJ, Draslar Partner, Beograd.
Mesta stradanja. Prva faza Holokausta u Srbiji i Hrvatskoj, http://cieh-chre.org/novi-sad/ [dostęp: 13.01.2021].
Niziołek Grzegorz (2013), Polski teatr Zagłady, Instytut Teatralny im. Z. Raszewskiego i Krytyka Polityczna, Warszawa.
Penevski Zoran (2005), Manje važni zločini, Okean, Beograd.
Piotrowiak-Junkiert Kinga (2015), O murze, którym była rzeka. Lament nad Dunajem Mihálya Kornisa, „Przestrzenie Teorii”, nr 24, s. 109–123, https://doi.org/10.14746/pt.2015.24.6.
Pisma Hilde Dajč, https://tinyurl.com/53yp3vzk [dostęp: 17.01.2021].
Rotbart Vladislav (2013), Čija je novosadska racija. Prilog istoriji Jevreja u Bačkoj, w: Jevrejstvo, antisemitizam i holokaust. Zbornik radova, red. Đorđe N. Lopičić, Forma 1, Ljubljana, s. 282–308.
Sendyka Roma (2018), Od obserwatorów do gapiów. Kategoria bystanders i analiza wizualna, „Teksty Drugie”, nr 3, s. 117–130, https://doi.org/10.18318/td.2008.3.7.
Sendyka Roma (2019), Śledztwo i łowy. Nie-miejsca pamięci i krajobraz cynegetyczny, w: Poetyki ekocydu. Historia, natura, konflikt, red. Aleksandra Ubertowska, Dobrosława Korczyńska-Partyka, Ewa Kuliś, IBL, Warszawa, s. 87–110.
Todorić Gordana, Sameravanje čoveka, (Posłowie do drugiego wydania powieści Eriha Koša Novosadski pokolj [Jevrejska opština, Mala knjiga, Novi Sad 2014] dostępne w formacie word na stronie academia.edu), https://tiny.pl/rpp1f [dostęp: 12.02.2021].
Spomenik Žrtvama Racije, https://tinyurl.com/442bynce [dostęp: 20.06.2021].
Ubertowska Aleksandra (2018), „Mówić w imieniu biotycznej wspólnoty”. Anatomie i teorie tekstu środowiskowego/ekologicznego, „Teksty Drugie”, nr 2, s. 17–40, https://doi.org/10.18318/td.2018.2.2.
Vojinović Živana (2015), Avramova deca. Pomenik šabačkih i podrinskih Jevreja, OrionArt, Beograd.
Licencja
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license