Słowa kluczowe
środowisko w literaturze
wiatr w literaturze
antropocen
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest omówienie wiatru w prozie Brunona Schulza. Do interpretacji zagadnienia wykorzystana została zaproponowana przez Timothy’ego Mortona kategoria hiperobiektu, a także założenie ontologii skierowanej na przedmiot. Wykorzystanie tej filozofii pozwoliło na dostrzeżenie w prozie Schulza fragmentów pre-zentujących środowisko, szczególnie wiatr, w przestrzeni miejskiej. Pisarz przypisuje opisywanym zjawiskom atmosferycznym różne znaczenia – służą mu do budowania nastroju zagrożenia, ale także do zarysowania utopii spokoju i wyciszenia.
Bibliografia
Böhme Gernot, Böhme Hartmut (2004), Feuer, Wasser, Erde, Luft: eine Kulturgeschichte der Elemente, C. H. Beck, München.
Bolecki Włodzimierz, Jarzębski Jerzy, Rosiek Stanisław, red. (2006), Słownik schulzowski, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Borgards Roland i in., red. (2013), Literatur und Wissen. Ein interdisziplinares Handbuch, J. B. Metzler, Stuttgart-Weimar. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-476-00595-3
Büttner Urs, Gamper Michael (2021), Meteopoetik - Literarische Meteorologie - Meteopoetologie. Eine kritische Verhältnisbestimmung, w: Verfahren literarischer Wetterdarstellung. Meteopoetik - Literarische Meteorologie - Meteopoetologie, red. Urs Büttner, Michael Gamper, De Gruyter, Berlin-Boston, s. 1-20. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110624489-001
Büttner Urs, Theilen Ines (2017), Phänomene der Atmosphäre. Zur Einleitung,w: Phänomene der Atmosphäre. Ein Kompendium Literarischer Meteorologie, red. Urs Büttner, Ines Theilen, J. B. Metzler, Stuttgart, s. 1-25. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-476-04492-1
Całbecki Marcin, Milatti Piotr, red. (2019), Schulz. Słownik mówiony, fundacja terytoria książki, Gdańsk.
Chakrabarty Dipesh (2014), Klimat historii. Cztery tezy, przeł. Magda Szcześniak, "Teksty Drugie", nr 5, s. 168-199.
Coen Deborah R. (2018), Climate in motion: science, empire, and the problem of scale, University of Chicago Press, Chicago.
Corbin Alain (2021), Wichura i wietrzyk. Historia sposobów doświadczania wiatru, przeł. Wanda Klenczon, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa.
Czabanowska-Wróbel Anna (2019), Utopia powtórzenia. Powtórzenie, podmiotowość, pamięć w literaturze modernizmu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Delius F. C. (2011), Der Held und sein Wetter. Ein Kunstmittel und sein ideologischer Gebrauch im Roman des burgerlichen Realismus, Wallstein, Göttingen.
Gondowicz Jan (2014), Trans-Autentyk. Nie-czyste formy Brunona Schulza, PIW, Warszawa.
Gumbrecht Hans Ulrich (2011), Stimmungen lesen: über eine verdeckte Wirklichkeit der Literatur, Carl Hanser Verlag, München.
Harman Graham (2013), Traktat o przedmiotach, przeł. Marcin Rychter, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Harman Graham (2018), Object-Oriented Ontology. A New Theory of Everything, Pelican Books, Penguin. DOI: https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190201098.013.997
Harman Graham (2020), Art and Objects, Polity Press, Cambridge.
Heidegger Martin (1994), Bycie i czas, przeł. Bogdan Baran, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Heise Ursula K. (2014), Comparative Ecocriticism in the Anthropocene, "Komparatistik" (maj), s. 19-33.
Horn Eva, Bergthaller Hannes (2020), The Anthropocene. Key Issues for the Humanities, Routledge, London-New York. DOI: https://doi.org/10.4324/9780429439735
Hughes David McDermott (2021), Who Owns the Wind? Climate Crisis and the Hope of Renewable Energy, Verso, London.
Lewi Henri (2018), Bruno Schulz, czyli strategie mesjańskie, przeł. Tomasz Stróżyński, fundacja terytoria książki, Gdańsk.
Morton Timothy (2012), An Object-Oriented Defense of Poetry, "New Literary History", t. 43, nr 2, s. 205-224. DOI: https://doi.org/10.1353/nlh.2012.0018
Morton Timothy (2013), Hyperobjects: Philosophy and Ecology After the End of the World, University of Minnesota Press, Minneapolis.
Neumann Michael (2018), Stimmung und Stil, w: Wind und Wetter. Kultur - Wissen - Asthetik, red. Georg Braungart, Urs Büttner, Wilhelm Fink, Paderborn, s. 31-46. DOI: https://doi.org/10.30965/9783846755525
Pawlikowski Jan Gwalbert (1938), O lice ziemi. Wybór pism, Wydawnictwo Państwowej Rady Ochrony Przyrody, Warszawa.
Peters John Durham (2021), Realismus und die Banalität des Wetters, przeł. Urs Büttner, w: Verfahren literarischer Wetterdarstellung. Meteopoetik - Literarische Meteorologie - Meteopoetologie, red. Urs Büttner, Michael Gamper, De Gruyter, Berlin-Boston, s. 89-106. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110624489-005
Reno Seth T. (2020), Early Anthropocene Literature in Britain, 1750-1884, Palgrave Macmillan, London. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-53246-8
Rosiek Stanisław (2006), Rośliny, w: Słownik schulzowski, red. Włodzimierz Bolecki, Jerzy Jarzębski, Stanisław Rosiek, słowo/obraz terytoria, Gdańsk, s. 315-317.
Schmitz Hermann (2015), Nowa fenomenologia. Krótkie wprowadzenie, przeł. Andrzej Przyłębski, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa.
Schulz Bruno (1998), Opowiadania. Wybór esejów i listów, oprac. Jerzy Jarzębski, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich. Wydawnictwo, Wrocław-Warszawa-Kraków.
Shelley, Percy Bysshe (1939), Obrona poezji, przeł. Jan Świerzowicz, w: Sprawozdanie Prywatnego Koedukacyjnego Liceum Humanistycznego i Gimnazjum im. Stanisława Wyspiańskiego w Obornikach za lata od 1934-35 do 1938-1939, Nakładem Towarzystwa Naukowego sp. z o.o. w Obornikach, Oborniki, s. 1-78.
Smorąg-Goldber Małgorzata (2010), Metaforyczne kodowanie u Schulza na przykładzie "Wichury", w: Białe plamy w Schulzologii, red. Małgorzata Kitowska-Łysiak, Wydawnictwo KUL, Lublin, s. 77-85.
Stockhammer Robert (2017), Philology in the Anthropocene, "Real: Yearbook of Research in English and American Literature", t. 33: Meteorologiesof Modernity. Weather and Climate Discourses in the Anthropocene, s. 43-63.
Szafer Władysław, red. (1932), Skarby przyrody i ich ochrona: wiadomości z dziedziny ochrony przyrody, Państwowa Rady Ochrony Przyrody, Warszawa.
Ubertowska Aleksandra (2020), Historie biotyczne. Pomiędzy estetyką a geotraumą, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa.
Wolter Edyta (2013), Edukacja ekologiczna w Drugiej Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Uniwersytetu Stefana Wyszyńskiego, Warszawa.
Zielinski Siegfried (2010), Archeologia mediów. O głębokim czasie technicznie zapośredniczonego słuchania i widzenia, przeł. Krystyna Krzemieniowa, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Licencja
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license