Słowa kluczowe
literatura dla dzieci
biblioterapia
choroba
śmierć
Jak cytować
Abstrakt
W artykule zostały zanalizowane opowieści maladyczne poświęcone dzieciom i dla dzieci autorstwa Katarzyny Ryrych: Siedem sowich piór, Pepa w raju, Lato na Rodos i Wyspa mojej siostry. Celem analizy jest odpowiedź na pytanie, w jaki sposób opowiadać najmłodszemu odbiorcy o sytuacji granicznej, jaką jest przewlekła, nieuleczalna i śmiertelna choroba. Odbiorca dziecięcy traktowany podmiotowo i z poszanowaniem prawa do poznania prawdy o świecie i jego zagrożeniach powinien być przygotowany do rozmowy na trudne tematy. Refleksji poddana zostanie możliwość pokonania, a raczej przezwyciężenia nieodwracalnego doświadczenia choroby (śmiertelnej) poprzez mówienie o niej wprost, a czasem poprzez jej metaforyzację. Choroba dzieci staje się przeobrażoną, wzbogaconą o ważne doświadczenia, formą życia.
Bibliografia
Akhurst Marek, Martynow Roman, Molicka Maria (2008), Journey on the Nursery Rhyme Bus. Nowa metoda wprowadzająca dzieci w naukę języka angielskiego, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. J. A.Komeńskiego, Leszno.
Bautsz-Sontag Anna (2013), Literatura w terapii dzieci, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Bera Alicja (2020), Baśniowa przestrzeń Sali Doświadczania Świata jako miejsce recepcji uniwersalnych wartości międzyludzkich, „Niepełnosprawność – Zagadnienia, Problemy, Rozwiązania”, nr1 (34), s. 38–55.
Binnebesel Józef (2014), Rozmowa z dzieckiem o śmierci. Kontekst pedagogiczno-terapeutyczny, w: Porozmawiajmy o śmierci…, red. Beata Antoszewska, Józef Binnebesel, Wydawnictwo UWM, Olsztyn, s. 104–120.
Błeszczyński Jacek J., Kaczorowska-Bray Katarzyna, red. (2019), Diagnoza i terapia logopedyczna osób z niepełnosprawnością intelektualną, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk.
Bobkowicz-Lewartowska Lucyna (2000), Autyzm dziecięcy – zagadnienia diagnozy i terapii, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków.
Bobkowicz-Lewartowska Lucyna, Giers Magdalena (2014), Uwarunkowania i przejawy zespołu Tourette’a z ilustracją dwóch przypadków, „Przegląd Naukowo-Metodyczny”, nr1 (22), s. 255–270.
Borkowski Igor (2016), Dzisiaj oswoimy śmierć. Tanatopedagogiczna literatura adresowana do dzieci na współczesnym polskim rynku książki, „Śląski Kwartalnik Naukowy”, nr 1 (43), s. 10–25.
Boruszkowska Iwona (2016), Defekty. Literackie auto/pato/grafie – szkice, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Brauner Alfred, Brauner Fransois (1993), Dzieci zagubione w rzeczywistości. Historia autyzmu od czasów baśni o wróżkach, przeł. Tadeusz Gładkowski, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
Budzińska Anna (2020), Skuteczna terapia dziecka z autyzmem. Praktyczny poradnik dla terapeutów i rodziców, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot.
Całek Grzegorz i in., red. (2021), Zrozumieć niepełnosprawność. Problemy, badania, refleksje, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Carter-Johnson Arabella (2016), Niezwykły talent Iris Grace. Opowieść o małej dziewczynce i jej wyjątkowej kotce, przeł. Magdalena Korobkiewicz, Nasza Księgarnia, Warszawa.
Chylińska Agnieszka (2019), Giler, trampolina i reszta świata, Wydawnictwo Pascal, Bielsko-Biała.
Czapliński Przemysław (2021), Opiekuńcza utopia, „Teksty Drugie”, nr1, s.17–37. DOI: https://doi.org/10.18318/td.2021.1.2
Davis Lennard J. (2014), The End of Normal: Identity in a Biocultural Era, University of Michigan Press, Michigan. DOI: https://doi.org/10.3998/mpub.5608008
Dombrowski Adam, Żarski Waldemar, red. (2018) Dyskurs (para)medyczny. Gatunki – funkcje – przeobrażenia, Collegium Columbinum, Wrocław.
Fidowicz Alicja (2020), Niepełnosprawność w polskiej literaturze XX i XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Ganczar Maciej, Gielata Ireneusz, Ładoń Monika, red. (2019), Fragmenty dyskursu maladycznego, Fundacja Terytoria Książki, Gdańsk.
Garland-Thomson Rosemarie (2017), Extraordinary Bodies: Figuring Physical Disability in American Culture and Literature, Columbia University Press, New York.
Garland-Thomson Rosemarie (2019), Gapienie się, czyli o tym, jak patrzymy i jak pokazujemy siebie innym, przeł. Katarzyna Ojrzyńska, „Czas Kultury”, nr 4, s. 73–81.
Janiszewski Bogusław (2021), O, choroba, Wydawnictwo Agora, Warszawa.
Jeżewska Natalia, Dziedzictwo kulturowe – literatura dla dzieci. We współczesnej edukacji – nuda czy rutyna? – sposoby zmiany horyzontów, w: Kultura w Polsce w XXI wieku: konteksty społeczne, kulturowe i medialne, red. Ewa Dąbrowska-Prokopowska, Patrycja Goryń, Martyna Faustyna Zaniewska, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2020, s. 303–310.
Kaczmarek Agnieszka (2016), Od milczenia do opowieści: Kulturowe dyskursy o umieraniu i śmierci, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM, Poznań.
Keirse Manu (2005), Smutek dziecka. Jak pomóc dziecku przeżyć stratę i żałobę, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom.
Kwiatkowska Agnieszka (2020), Gapienie się a prawo głosu. O przemianach obrazu niepełnosprawności we współczesnej polskiej literaturze dla dzieci, „Przestrzenie Teorii”, nr 34, s. 325–344. DOI: https://doi.org/10.14746/pt.2020.34.15
Ładoń Monika (2016), Czary zza Tęczowego Mostu. Choroba w „Siedmiu sowich piórach” Katarzyny Ryrych, w: Par-coeur. Twórczość dla dzieci i młodzieży raz jeszcze, red. Iwona Gralewicz-Wolny, Beata Mytych-Forajter, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 10–20.
Ładoń Monika (2019), Choroba jako literatura. Studia maladyczne, Stowarzyszenie Inicjatyw Wydawniczych i Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice.
Madryas Weronika (2022), Arteterapia narracyjna jako efekt współoddziaływania medycyny narracyjnej oraz arteterapii ze szczególnym uwzględnieniem biblioterapii, „Rana. Literatura – Doświadczenie – Tożsamość”, nr1 (5).
Małek Agnieszka, Golińska Paulina (2020), Depresja w przebiegu zespołu Tourette’a, „Psychiatria Polska”, nr 54(1), s. 69–82. DOI: https://doi.org/10.12740/PP/OnlineFirst/94471
Molicka Maria (1997), Bajki terapeutyczne jako metoda obniżania lęków u dzieci hospitalizowanych, Kolegium Nauczycielskie, Leszno.
Molicka Maria (1999), Bajki terapeutyczne dla dzieci, Media Rodzina, Poznań.
Molicka Maria (2002), Bajkoterapia. O lękach dzieci i nowej metodzie terapii, Media Rodzina, Poznań.
Molicka Maria (2003), Bajki terapeutyczne, cz. 2, Media Rodzina, Poznań.
Molicka Maria (2008), Terapeutyczne funkcje literatury, „Scripta Comeniana Lesnensia”, nr 6, s. 27–41.
Molicka Maria (2011), Biblioterapia i bajkoterapia. Rola literatury w procesie zmiany rozumienia świata społecznego i siebie, Media Rodzina, Poznań.
Nerenberg Jenara (2022), Neuroróżnorodne. Jak żyć w świecie skrojonym nie na naszą miarę, przeł. Katarzyna Byłów, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Ojrzyńska Katarzyna, Pamuła Natalia (2019), Nowe studia o niepełnosprawności w humanistyce, „Przegląd Kulturoznawczy”, nr 3 (41), s. 373–382.
Okupnik Małgorzata (2018), W niewoli ciała. Doświadczenie utraty zdrowia i jego reprezentacje, Universitas, Kraków.
Pietras Tadeusz, Witusik Andrzej, Gałecki Piotr, red. (2010), Autyzm – epidemiologia, diagnoza i terapia, Wydawnictwo Continuo, Wrocław.
Prokopiak Anna (2021), Autonomia osób ze spektrum autyzmu. Predyktory psychospołeczne, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Randall Peter, Parker Jonathan (2004), Autyzm: jak pomóc rodzinie, przeł. Sylwia Pikiel, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Ryrych Katarzyna (2015), Pepa w raju. Najkrótsza opowieść o miłości, Wydawnictwo Literatura, Łódź.
Ryrych Katarzyna (2020a), Lato na Rodos, Nasza Księgarnia, Warszawa.
Ryrych Katarzyna (2020b), Siedem sowich piór, Wydawnictwo Literatura, Łódź.
Ryrych Katarzyna (2020c), Wyspa mojej siostry, Wydawnictwo Literatura, wyd. 5, Łódź.
Silberman Steve (2017), Neuroplemiona. Dziedzictwo autyzmu i przyszłość neuroróżnorodności, przeł. Bartłomiej Kotarski, Wydawnictwo Kobiece Vivante, Białystok.
Silberman Steve (2021), Autyzm. Historia geniuszu natury i różnorodności neurologicznej, przeł. Bartłomiej Kotarski, Wydawnictwo Kobiece Vivante, Białystok.
Skoczek Katarzyna (2021), Literackie patrzenie rękami. Młodzi bohaterowie literaccy z niepełnosprawnościami – zaproszenie do dialogu, „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego”, t. 30, s. 81–95. DOI: https://doi.org/10.31261/TPDJP.2021.30.06
Sontag Susan (2016), Choroba jako metafora. AIDS i jego metafory, przeł. Jarosław Anders, Wydawnictwo Karakter, Kraków.
Stenka Karolina Erwina, Izdebski Paweł Kajetan (2017), Radzenie sobie przez dzieci i młodzież z doświadczeniem choroby nowotworowej oraz skutkami jej leczenia, „Psychiatria i Psychologia Kliniczna”, nr17 (4), s. 334–341. DOI: https://doi.org/10.15557/PiPK.2017.0037
Suchowierska Monika, Ostaszewski Paweł, Bąbel Przemysław (2021), Terapia behawioralna dzieci z autyzmem. Teoria, badania i praktyka stosowanej analizy zachowania, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Szewczyk-Kowalewska Irena (2017), Magia literatury i teatru – zapomniane pojęcia w terapii i wspieraniu dziecka zdrowego i dotkniętego chorobą, „Pedagogika”, nr 2, s. 153–165.
Tobiasz-Adamczyk Beata (2012), „Życie w ramach” wyznaczonych chorobą nowotworową – rola socjologii medycyny, „Przegląd Socjologiczny”, nr 61/2, s. 81–113.
Zabawa Krystyna (2014), Ryzyko spotkania z Innym – niepełnosprawny we współczesnej literaturze dla dzieci, w: Edukacja polonistyczna wobec Innego, red. Anna Janus-Sitarz, Universitas, Kraków, s. 121–142.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Joanna Maria Chłosta-Zielonka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license