Słowa kluczowe
Wilhelm Grimm
baśń
paratekst
Kinder- und Hausmärchen
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł koncentruje się na reprezentatywnych paratekstach towarzyszących polskojęzycznym edycjom baśni ze zbioru Jakuba i Wilhelma Grimmów wydanych na polskim rynku wydawniczym w latach 2000–2021. Na podstawie m.in. przedmów posłowi, blurbów, informacji zawartych na czwórce tytułowej, kolofonów podjęto próbę zasygnalizowania problemów badawczych, dotyczących kulturowego statusu baśni Grimmowskich, jaki wyłania się z paratekstów. Szczególną uwagę zwrócono na strategie nadawcze redaktorów, wydawców i tłumaczy oraz potencjalne odbiorcze konsekwencje elementów stanowiących obudowę i uzupełnienie tekstu właściwego baśni.
Bibliografia
Bajki wszech czasów… (2005), przeł. Anna Gabryszewska-Konieczny, Arkady, Warszawa.
Białek Edward, Młynarczyk-Misiura Magdalena (2017), Przedmowa, w: Grimm Jakub i Wilhelm, Baśnie braci Grimm, na podst. tłum. B. Londyńskiego, M. Tarnowskiego, Z. Kowerskiej, Wydawnictwo Dragon, Bielsko-Biała, s. 8–21.
Bracia Grimm… (2010), Bracia Grimm, w: Grimm Jakub i Wilhelm, Baśnie braci Grimm, przeł. Krzysztof M. Wiśniewski, Karolina Deling-Jóźwik, Wydawnictwo Olesiejuk, Ożarów Mazowiecki, s. 297–301.
Bracia Grimm… (2018), Bracia Grimm, w: Andersen Hans Christian, Perrault Charles, Bracia Grimm, Najpiękniejsze baśnie, przeł. Pamela Lange, Ewa Tarnowska, Wydawnictwo Olesiejuk, Ożarów Mazowiecki, s. 8.
Gordziejewski Andrzej (2004), Wstęp, w: Baśnie braci Grimm, przeł. Marceli Tarnowski, Emilia Bielicka, Wydawnictwo Elżbieta Jarmołkiewicz, Zielona Góra, s. 6.
Grabowska Aneta (2018), Drodzy Czytelnicy!, w: Grimm Wilhelm i Jakub, Baśnie braci Grimm. Oryginalne, t.1, przeł. Dorota Syguła, Wydawnictwo WasPos, Warszawa, s. 7–8.
Grimm Jakub i Wilhelm (2003), Baśnie dla dzieci, oprac. tekstu polskiego Ludwik Cichy i in., Podsiedlik-Raniowski i Spółka, Poznań.
Grimm Jakub i Wilhelm (2004), Baśnie braci Grimm, przeł. Marceli Tarnowski, Emilia Bielicka, Wydawnictwo Elżbieta Jarmołkiewicz, Zielona Góra.
Grimm Jakub i Wilhelm (2007), Czerwony Kapturek, Jaś i Małgosia, Stoliczku, nakryj się, Kopciuszek, Pani Zima, przeł. Joanna Pietras, Marceli Tarnawski [!], Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Grimm Jakub i Wilhelm (2009), Baśnie braci Grimm, przeł. Eliza Pieciul-Karmińska, Media Rodzina, Poznań.
Grimm Jakub i Wilhelm (2010), Baśnie dla dzieci i dla domu. Wydanie pełne, t.1–2, przeł. Eliza Pieciul-Karmińska, Media Rodzina, Poznań.
Grimm Jakub i Wilhelm (2011), Baśnie, spolszczył Mieczysław Rościszewski, Volumina.pl, Szczecin.
Grimm Jakub i Wilhelm [2012], Wszystkie baśnie i legendy, przeł. Rozalia Skiba, Wydawnictwo REA, Warszawa.
Grimm Jakub i Wilhelm (2013), Baśnie braci Grimm, przeł. Szymon Budzowski, Wydawnictwo Jedność, Kielce.
Grimm Jakub i Wilhelm (2014), Jaś i Małgosia i inne baśnie braci Grimm, opowiedziała Marzena Kwietniewska-Talarczyk, Zielona Sowa, Warszawa.
Grimm Jakub i Wilhelm (2015a), Czerwony Kapturek, Jaś i Małgosia, Wydawnictwo Ibis, Poznań.
Grimm Jakub i Wilhelm (2015b), Baśnie znane i nieznane, przeł. Sławomir Stodulski, Wydawnictwo Jedność, Kielce.
Grimm Jakub i Wilhelm (2016), Baśnie, przeł. Marceli Tarnowski i in., Siedmioróg, Wrocław.
Grimm Jakub i Wilhelm (2017a), Wszystkie baśnie i legendy, wyd. 2 popr., przeł. Rozalia Skiba, Wydawnictwo REA, Konstancin-Jeziorna.
Grimm Jakub i Wilhelm (2017b), Baśnie braci Grimm, na podst. tłum. B. Londyńskiego, M. Tarnowskiego, Z. Kowerskiej, Wydawnictwo Dragon, Bielsko-Biała.
Grimm Jakub i Wilhelm (2018), Baśnie braci Grimm. Oryginalne, t. 1, przeł. Dorota Syguła, Wydawnictwo WasPos, Warszawa.
Grimm Jakub i Wilhelm (2021), Baśnie wybrane braci Grimm na podstawie II wydania z 1819 roku, przeł. Eliza Pieciul-Karmińska, Media Rodzina, Poznań.
Karwacki Wojciech (2009), Wstęp, w: Grimm Jakub i Wilhelm, Baśnie braci Grimm, przeł. Marceli Tarnawski [!], Joanna Pietras, Oficyna Wydanicza Foka, Wrocław, s. 5–6.
Kieś-Kokocińska Katarzyna, Zagnińska Maria (2015), Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków według Jakuba i Wilhelma Grimmów, Wydawnictwo Greg, Kraków.
Knogler Halina Teresa (2020), Wstęp, w: Grimm Jakub i Wilhelm, O strzyżyku, który chciał zostać królem i inne baśnie, wyb., przeł., il. Halina Teresa Knogler, Wydawnictwo Literackie Silva Rerum, Poznań.
Królewna Śnieżka (2010), przeł. Bronisław K. Jakubowski, Wydawnictwo Olesiejuk, Ożarów Mazowiecki.
Królewna Śnieżka (2016), przeł. Pamela Lange, Wydawnictwo Olesiejuk, Ożarów Mazowiecki.
Marcinik Barbara (2012), [nota o baśni], w: Andersen [Hans Christian], Grimm [Jakub i Wilhelm], Baśnie. Dla dorosłych i dla dzieci wybrał Program Trzeci, przeł. Emilia Bielicka, znak emotikon, Kraków, s. 38–39.
Mikołajewski Jarosław (2006), Jaś i Małgosia, Agora, Warszawa.
Philip Neil (2010), Wprowadzenie: Bracia Grimm, w: Andersen Hans Christian, Grimm Jakub i Wilhelm, Najpiękniejsze baśnie dla dzieci, przeł. Anna Zeller, Bauer-Weltbild Media, Warszawa, s.17–20.
Pullman Philip (2014), Baśnie braci Grimm dla dorosłych i młodzieży. Bez cenzury, przeł. Tomasz Wyżyński, Wydawnictwo Albatros, Warszawa.
Sabak Agnieszka (2011), Posłowie, w: Grimm Wilhelm i Jakub, Baśnie, oprac. Łukasz Rudnickii in., Skrzat, Kraków, s. 202–206.
Świętochowska Irena Regina (2000), Kilka słów o braciach Grimm, w: Grimm Jakub i Wilhelm, Baśnie braci Grimm, oprac. Irena Regina Świętochowska, Agencja Wydawnicza Ostroróg, Warszawa, s. 196–197.
Brzozowski Jerzy (2001), Czytelnik projektowany w przekładzie: problem paratekstu, w: Ślady obecności. Księga pamiątkowa ofiarowana Urszuli Dąmbskiej-Prokop przez kolegów, uczniów i przyjaciół, red. Iwona Piechnik, Marcela Świątkowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 61–69.
Danek Danuta (1980), Dzieło literackie jako książka. O tytułach i spisach rzeczy w powieści, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Dybiec-Gajer Joanna (2011), Parateksty w polskich przekładach powieści Marka Twaina. „The Adventures of Tom Sawyer” i „The Adventures of Huckleberry Finn” – między pomijaniem a dopisywaniem, w: Między oryginałem a przekładem, t. 7, red. Elżbieta Skibińska, Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 55–83.
Folta-Rusin Anna Kazimiera (2020), Twarz i ciało książki. Wizualne manifestacje tekstów a problemy interpretacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Gajownik Sylwia (2010), O „antybaśniach” słów kilka…, w: „Stare” i „nowe” w literaturze dla dzieci i młodzieży, red. Bożena Olszewska, Elżbieta Łucka-Zając, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 311–321.
Gajownik Sylwia (2014), Polimedialność baśni klasycznych na przykładzie Królewny Śnieżki, w: Wyczytać świat – międzykulturowość w literaturze dla dzieci i młodzieży, red. Bernadeta Niesporek-Szamburska i in., Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 267–278.
Genette Gérard (1997), Paratexts. Thresholds of Interpretation, przeł.Jane E. Lewin, Cambridge University Press, Cambridge. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511549373
Haase Donald (2003), Framing the Brothers Grimm: Paratexts and Intercultural Transmission in Postwar English-Language Editions of the Kinder- und Hausmärchen, „Fabula”, nr 44, z.1/2, s. 55–69. DOI: https://doi.org/10.1515/fabl.2003.010
Kaźmierczak Marta (2016), Tekst, paratekst, przesunięcia interpretacyjne w polskich wydaniach Przygód Fandorina (część 1: parateksty graficzne), „Przegląd Rusycystyczny”, nr1, s. 61–80.
Kaźmierczak Marta (2016), Tekst, paratekst, przesunięcia interpretacyjne w polskich wydaniach „Przygód Fandorina” (część 2: parateksty werbalne), „Przegląd Rusycystyczny”, nr 2, s. 66–94.
Kowalczyk Kamila (2021), Grimmosfera polska. Baśnie ze zbioru Wilhelma i Jakuba Grimmów w polskiej kulturze literackiej (1865–2015), Oficyna Wydawnicza Atut, Wrocław.
Krajewska Monika (2019), Od deski do deski: parateksty z perspektywy oryginału i przekładu, „Rocznik Przekładoznawczy”, nr14, s. 263–284. DOI: https://doi.org/10.12775/RP.2019.013
Loewe Iwona (2007), Gatunki paratekstowe w komunikacji medialnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Loewe Iwona (2020), Tekst okładki w książce dla młodego odbiorcy. Analiza genologiczno-stylistyczna, „Stylistyka”, nr 25, s. 371–388. DOI: https://doi.org/10.25167/Stylistyka.25.2016.23
Papadima Maria (2011), Głos tłumacza w peritekście jego przekładu: przedmowa, posłowie, przypisy i inne zwierzenia, w: Między oryginałem a przekładem, t. 7, red. Elżbieta Skibińska, Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 13–32.
Paprocka Natalia (2011), Elementy perytekstu nieautorskiego w polskich wydaniach „Małego Księcia”, w: Między oryginałem a przekładem, t. 7, red. Elżbieta Skibińska, Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 113–136.
Pieciul-Karmińska Eliza (2013), „Niebieska broda”, czyli dlaczego nie należy tłumaczyć baśni braci Grimm z języka rosyjskiego, „Język, Komunikacja, Informacja”, nr 8, s. 58–77.
Pieciul-Karmińska Eliza (2020), „Nadpisane w tłumaczeniu”, czyli historia plagiatu tłumaczeniowego baśni braci Grimm, „Porównania”, nr1, s.179–196. DOI: https://doi.org/10.14746/por.2020.1.10
Staniów Bogumiła (2012), Grimmowie w Polsce. Rekonesans bibliograficzny w 200 lat po „Kinder- und Hausmärchen”, w: Książka – Biblioteka – Informacja. Między podziałami a wspólnotą, t. 3, red. Jolanta Dzieniakowska, Monika Olczak-Kardas, Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce, s. 47–64.
Szot Barbara (2011), Przedmowy i dedykacje w książkach dla dzieci. Alan Alexander Milne w oryginale i w przekładach na język polski, w: Między oryginałem a przekładem, t. 7, red. Elżbieta Skibińska, Księgarnia Akademicka, Kraków, s.193–203.
Tokarz Bożena (2017), Parateksty jako wyraz koncepcji przekładu, „Przekłady Literatur Słowiańskich”, nr1, s. 15–35.
Woźniak Monika (2010), Autor bez tekstu – tekst bez autora?, „Filoteknos”, nr 1, s. 132–145.
Woźniak Monika (2012), Adaptacja w przekładach dla dzieci – gawęda terminologiczna, „Filoteknos”, nr 3, s. 22–36.
Zając Michał (2000), Promocja książki dziecięcej, Wydawnictwo SBP, Warszawa.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Kamila Kowalczyk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license