Abstrakt
In 1933, Cracow was the scene of a brutal murder of three people: Helena and Michał Süskind and Walenty Przebinda, a postman. The bloody slaughter of the victims had taken place on Pańska street, in the city centre of Cracow. It was soon revealed that the crime had been perpetrated by the impoverished couple Jan and Maria Malisz. The speedy public trial of the culprits ended with two death sentences. Jan was hanged after rendering the verdict. His wife Maria escaped death by being pardoned by the president of Poland, Ignacy Mościcki (1867–1946). The case triggered the attention of many commentators. It was widely described in the press. It was also the topic of many books and papers, especially documentaries dealing with the theme of famous crimes in Poland in the 1930s. Despite the great interest in the case, no critical research has been devoted thereto, which is the rationale behind this scholarly contribution. The paper discusses how the case of Jan and Maria was framed in various narratives. The analysis combines social, legal and popular culture perspectives and entails such sources as court documents, the press coverage, post-war legal documentaries, and Internet forums, as well as the 1972 film Na Wylot directed by Grzegorz Królikiewicz (1939–2017). It is of particular interest to show how the case was presented in the source material. The paper also investigates the effect of such a presentation on the changing perception of the case in question. The case prompts discussion on issues such as female versus male crime, partnership in crime, victim-oriented versus perpetrator-oriented approaches, and the intersection between legal and popular culture narratives. As far as the methodology is concerned, it employs Kaarlo Tuori’s theory of three levels of the law.
Bibliografia
Adalbert, Albrecht. “Cesare Lombroso—A Glance at His Life Work.” Journal of the American Institute of Criminal Law and Criminology 1 (1910): 71–83. DOI: https://doi.org/10.2307/1133036
Adams, Wendy A. Popular Culture and Legal Pluralism. Narrative as Law. London–New York: Routledge, 2017. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315601359
Austen, Liz, and Malcolm Cowburn. “Postmodernism and Criminological Thought: Whose Science? Whose Knowledge?” Values in Criminology and Community Justice. Eds. M. Cowburn et al. Bristol: Policy Press, 2013. 21–38. DOI: https://doi.org/10.1332/policypress/9781447300359.003.0002
Canals, José M. “Classicism, Positivism and Social Defence.” Journal of Criminal Law and Criminology 50 (1960): 541–550. DOI: https://doi.org/10.2307/1141438
Dondzik, Michał. “Na wylot Grzegorza Królikiewicza—produkcja, dystrybucja i recepcja.” Kwartalnik Filmowy 108 (2019): 170–189. DOI: https://doi.org/10.36744/kf.189
Dziennik Białostocki, 3 December, 1933.
Eades, Diana. Sociolinguistics and the Legal Process. Bristol, Buffalo, Toronto: Multilingual Matters, 2010. DOI: https://doi.org/10.21832/9781847692559
Ellwood, Charles A. “Lombroso’s Theory of Crime.” Journal of the American Institute of Criminal Law and Criminology 2 (1912): 716–723. DOI: https://doi.org/10.2307/1132830
Express Mazowiecki, vol. 4, 1933, no. 284.
Express Mazowiecki, vol. 4, 1933, no. 303.
Express Mazowiecki, vol. 4, 1933, no. 304.
Finegan, Edward. “Sociolinguistics and the Law.” The Handbook of Sociolinguistics. Ed. Florian Coulmas. Oxford: Blackwell Publishing, 1997. 421–435. DOI: https://doi.org/10.1002/9781405166256.ch26
Freeman, Michael, ed. Law and Popular Culture. Oxford: Oxford University Press, 2005. DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199272235.001.0001
Gibson, Mary. Born to Crime: Cesare Lombroso and the Origins of Biological Criminology. Westport: Praeger, 2002.
Grudzińska, Agata. “The Issues of Criminal Policy in the Interwar Period in Poland.” Studia Iuridica Lublinensia 27.4 (2018): 9–18. DOI: https://doi.org/10.17951/sil.2018.27.4.9-18
Henry, Stuart and Dragan Milanovic. Constitutive Criminology: Beyond Postmodernism. London: Sage, 1996.
Ilustrowany Kuryer Codzienny, 1933, no. 284 (13 October).
Ilustrowany Kuryer Codzienny, 1933, no. 286 (15 October).
Ilustrowany Kuryer Codzienny, 1933, no. 288 (17 October). DOI: https://doi.org/10.1017/S0025557200018751
Ilustrowany Kuryer Codzienny, 1933, no. 290 (19 October).
Ilustrowany Kuryer Codzienny, 1933, no. 291 (20 October).
Ilustrowany Kuryer Codzienny, 1933, no. 292 (21 October). DOI: https://doi.org/10.1007/BF01909332
Ilustrowany Kuryer Codzienny, 1933, no. 294 (23 October).
Ilustrowany Kuryer Codzienny, 1933, no. 295 (24 October).
Ilustrowany Kuryer Codzienny, 1933, no. 296 (25 October).
Ilustrowany Kuryer Codzienny, 1933, no. 301 (30 October).
Ilustrowany Kuryer Codzienny, 1933, no. 304 (2 November).
Ilustrowany Kuryer Codzienny, 1933, no. 305 (3 November).
Ilustrowany Kuryer Codzienny, 1933, no. 306 (4 November).
Ilustrowany Kuryer Codzienny, 1933, no. 307 (5 November).
Ilustrowany Kuryer Codzienny, 1933, no. 308 (6 November).
Janicka, Danuta. “Rozkwit doktryny prawa karnego w Polsce w dwudziestoleciu międzywojennym – ośrodki, uczeni, idee.” Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego 22 (2019): 185–208.
Kurjer Polski, vol. 36, 1933, no. 288. DOI: https://doi.org/10.1007/BF01892768
Kurjer Polski, vol. 36, 1933, no. 301.
Kurjer Polski, vol. 36, 1933, no. 302. DOI: https://doi.org/10.1007/BF01188626
Lidke, Jan. Straszna Zbrodnia Maliszów. Łódź: Jan Lidke, 1934.
Myszka, Marcin. “Napad na listonosza. Plan Maliszów.” Kryminatorium #53. http://tinyurl.com/2p868z6d. Accessed 30 October 2022.
Królikiewicz, Grzegorz, dir. Na Wylot. Zespół Filmowy Silesia, 1973.
O’Brien, Martin and Yar Majid. Criminology. The Key Concepts. New York: Routledge, 2016. 128–129.
Olson, Greta. “Narration and Narrative in Legal Discourse.” The Living Handbook of Narratology. Ed. Peter Hühn, et al. Hamburg: Hamburg University, 2014. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110316469.371
Olson, Greta. Criminals as Animals from Shakespeare to Lombroso. De Gruyter, 2013. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110339840
Paluch-Gęgała, Aleksandra. Sprawa Maliszów. Psychologia Prawnika. Prawo i Psychologia w Społeczeństwie Cyfrowym. https://psychologikaprawnika.pl/sprawa-maliszow-2/. Accessed 13 November 2022.
Sherwin, Richard K. “Law in Popular Culture.” The Blackwell Companion to Law and Society. Ed. Austin Sarat. Hoboken: Blackwell Publishing, 2004. 95–112. DOI: https://doi.org/10.1111/b.9780631228967.2004.00008.x
Škop, Martin. “Narratives as the Cultural Context of Law.” International Journal for the Semiotics of Law 33 (2020): 101–111. DOI: https://doi.org/10.1007/s11196-019-09665-w
Szerer, Mieczysław. Opowiadania o procesach. Warszawa: Książka i Wiedza, 1966.
Tajny Detektyw, vol. 3, 1933 no. 42 (14 October). DOI: https://doi.org/10.1029/TR014i001p00042-1
Tajny Detektyw, vol. 3, 1933 no. 43 (21 October). DOI: https://doi.org/10.1007/BF01504598
Tajny Detektyw, vol. 3, 1933 no. 45 (5 November).
Taylor, Ian, Paul Walton, and Jock Young. The New Criminology: For a Social Theory of Deviance. London: Routledge, 1973.
Tuori, Kaarlo. Critical Legal Positivism. Aldershot: Ashgate, 2001.
Tuori, Kaarlo. Ratio and Voluntas: The Tension Between Reason and Will in Law. Farnham: Ashgate, 2011.
Tyszkiewicz, Leon. Doktryny i ruch obrony społecznej w prawie karnym. Poznań, 1968.
Waltoś, Stanisław. “Maliszowie.” Pitaval Krakowski. Ed. Stanisław Salmonowicz, Janusz Szwaja, Stanisław Waltoś. Kraków: Universitas, 2010. 619–654.
Sprawa Maliszów: Najgłośniejszy proces międzywojennego Krakowa. “Zbrodnie Zapomniane.” https://www.youtube.com/watch?v=uOtmhfSs3u8. Accessed 13 December 2023.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Katarzyna Jaworska-Biskup, Michał Peno
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license