Ključne besede
perspektywa postkolonialna
literatura chorwacka
wykluczenie
podporządkowanie
Kako citirati
Povzetek
W literaturze chorwackiej, która od czasu rozpadu Jugosławii zdominowana była głównie przez tendencje neorealistyczne, na przestrzeni kilku ostatnich lat zaobserwować można gwałtowny rozkwit popularności dotychczas prawie nieobecnej dystopii. Zakres środków, którymi posługuje się fantastyka, umożliwia prezentację negatywnych tendencji współczesności na poziomie systemowym, bez konieczności przedstawienia jej poszczególnych epifenomenów. Narzędzi metodologicznych do analizy zaprezentowanych w niniejszym artykule utworów dostarcza refleksja postkolonialna, zaś kluczowymi narzędziami operacyjnymi w proponowanej interpretacji chorwackiej prozy dystopijnej są kategorie wykluczenia, podporządkowania i władzy, zaczerpnięte przede wszystkim z filozofii Michela Foucaulta oraz z prac kontynuatora jego myśli – Giorgio Agambena, a także kwestie relacji i głębokich podziałów pomiędzy centrum a peryferiami, przemocy epistemicznej oraz dyskursu postkolonialnego.
Literatura
Agamben, Giorgio. Homo sacer. Suwerenna władza i nagie życie. Przeł. Mateusz Salwa. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2008.
Bagić, Krešimir. „Od kritičkog mimetizma do interdiskurzivnosti”. Sarajevske sveske 14 (2007). S. 176–198.
Bagić, Krešimir. Uvod u suvremenu hrvatsku književnost 1970–2010. Zagreb: Školska knjiga, 2016.
Bakuła, Bogusław. „Kolonialne i postkolonialne aspekty polskiego dyskursu kresoznawczego (zarys problematyki)”. Teksty Drugie 6 (2006). S. 11–33.
Brešan, Ivo. „Ako je masturbacija glavni problem, onda k vragu i cijela zemlja”. Novosti 686 (2013). Web. 09.09.2016. http://www.novossti.com/2013/02/ako-je-masturbacijaglavni-problem-onda-k-vragu-i-cijela-zemlja/
Domańska, Ewa. „Badania postkolonialne”. Gandhi, Leela. Teoria postkolonialna: wprowadzenie krytyczne. Przeł. Jacek Serwański. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2008. S. 157–164.
Fanon, Frantz. Wyklęty lud ziemi. Przeł. Hanna Tygielska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985.
Foucault, Michel. Nadzorować i karać. Narodziny więzienia. Przeł. Tadeusz Komendant. Warszawa: Wydawnictwo Aletheia, 2009.
Foucault, Michel. Podmiot i władza. Przeł. Jacek Zychowicz. Lewą Nogą 9 (1998). S. 174–178.
Foucault, Michel. Wola wiedzy. Przeł. Bogdan Banasiak, Krzysztof Matuszewski. Historia seksualności. Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2010.
Gajin, Igor. „Trend distopijskog u suvremenoj hrvatskoj prozi”. Anafora 1 (2015). S. 41–58.
Griffiths, Gareth. „The Post-colonial Project: Critical Approaches and Problems”. New National and Postcolonial Literatures: An Introduction. Red. B. King. Oxford: Clarendon Press, 1996. S. 164–177.
Jameson, Frederick. Archeologie przyszłości. Pragnienie zwane utopią i inne fantazje naukowe. Przeł. Maciej Płaza, Małgorzata Frankiewicz, Andrzej Miszk. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2011.
Jameson, Frederick, „Future City”. New Left Review 21 (2003). S. 65–79.
Jarzębski, Jerzy. „Realizm podszyty fantastyką”. Teksty Drugie 6 (2008). S. 44–53.
Juszczyk, Andrzej. Stary wspaniały świat. O utopiach pozytywnych i negatywnych. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2014.
Mlakić, Josip. Planet Friedman. Zagreb: Fraktura, 2012.
Pavičić, Jurica. „Prošlo je vrijeme Sumatra i Javi”. Sarajevske sveske 5 (2004). S. 125–136.
Pogačnik, Jagna. „Novi hrvatski roman”. Sarajevske sveske 13 (2006). S. 75–96.
Pogačnik, Jagna. „Gdje je nestala utopija?”. Kolo 4 (2004). S. 179–188.
Popović, Edo. Lomljenje vjetra. Zagreb: OceanMore, 2011.
Postnikov, Boris. „Imaginiranje sutrašnjice bez budućnosti”. Le Monde diplomatique XI (2013). Web. 10.10.2016. http://lemondediplomatique.hr/imaginiranje-sutrasnjice-bez-buducnosti/
Sargent, Lyman Tower. „The Three Faces of Utopianism Revisited”. Utopian Studies 5 (1994). S. 1–37.
Szacki, Jerzy. Spotkania z utopią. Warszawa: Sic!, 2000.
Spivak, Gayatri Chakravorty. „Czy podporządkowani Inni mogą przemówić?”. Przeł. Ewa Majewska. Krytyka Polityczna 24–25 (2011). S. 196–239.
Suvin, Darko. „Theses on dystopia 2001”. Dark Horizons: Science Fiction and the Dystopian Imagination. Red. R. Baccolini, T. Moylan. New York and London: Routledge, 2003. S. 187–201.
Zgorzelski, Andrzej. „SF jako pojęcie systemu historycznoliterackiego”. System i funkcja. Ustalenia metodologiczne i propozycje teoretycznoliterackie. Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie, 1999. S. 89–108.
Žiljak, Aleksandar. Irbis. Zagreb: Zagrebačka naklada, 2012.
Licenca
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license