Ključne besede
wojna
praktyki komemoratywne
miejsce pamięci
Kako citirati
Povzetek
Tekst koncentruje się na przemianach tożsamości narodowych w dwóch krajach postjugosłowiańskich (Serbii i Chorwacji). (Re)konstrukcje przeszłości mające tam miejsce od lat dziewięćdziesiątych XX wieku zakładały przede wszystkim zanegowanie dziedzictwa wspólnego opartego na zmitologizowanej walce partyzanckiej, a następnie wybór z przeszłości tych wydarzeń, o których pamięć należy kultywować. Walka przeciwstawnych pamięci (serbskiej i chorwackiej) oraz polaryzacja społeczeństwa chorwackiego pokazana zostaje na przykładzie praktyk komemoratywnych związanych z miejscami zagłady (Jasenovac i Bleiburg) z okresu drugiej wojny światowej. W tekście przywołano również miejsce kojarzone z Holokaustem, które mogłoby stać się symbolem uniwersalnej, „pogodzonej” pamięci.
Literatura
Albahari, David. Götz i Meyer. Przeł. Milan Duškov. Toruń: Graffiti BC, 2007.
Albahari, David. Mamidło. Przeł. Dorota J. Ćirlić. Warszawa: WAB, 2008.
Borowiec, Aleksandra. „Termin «droga krzyżowa» w najnowszej historii Chorwacji”. Przemiany w świadomości i kulturze duchowej narodów Jugosławii po 1991 roku. Red. J. Kornhauser. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1999. S. 79–85.
Bajford, Jovan. Staro sajmište. Mesto sećanja, zaborava i sporenja, Beograd: Beogradski centar za ljudska prava, 2011.
Bosto Sulejman, Cipek Tihomir, Milosavljević Olivera, red. Kultura sjećanja. Povijesni lomovi i svladavanje
prošlosti: 1941. Zagreb: Disput, 2008. Web. 21.12.2015. http://library.fes.de/pdf-files/bueros/sarajevo/06043.pdf
Cipek Tihomir, Milosavljević Olivera, red. Kultura sjećanja. Povijesni lomovi i svladavanje prošlosti: 1918. Zagreb: Disput, 2007.
Cipek Tihomir, red. Kultura sjećanja. Povijesni lomovi i svladavanje prošlosti: 1991. Zagreb: Disput, 2011.
Connerton, Paul. Jak społeczeństwa pamiętają. Przeł. Marcin Napiórkowski. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2012.
Dąbrowska-Partyka, Maria. Literatura pogranicza, pogranicza literatury. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielońskiego, 2004.
Domańska, Ewa. „O poznawczym uprzywilejowaniu ofiary (Uwagi metodologiczne)”. (Nie)obecność. Pominięcia i przemilczenia w narracjach XX wieku. Red. H. Gosk, B. Karwowska. Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa, 2008. S. 19–36.
Drndić, Daša. Belladonna. Zaprešić: Fraktura, 2012.
Dyras, Magdalena. Re-inkarnacje narodu. Chorwackie narracje tożsamościowe w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009.
Đerić Gordana, red. Intima javnosti. Okviri predstavljanja, narativni obrasci, strategie i stereotipi konstruisanja Drugosti u upečatljivim događajima tokom razgradnje Jugoslavije: štampa, TV, film. Beograd: Fabrika knjiga, 2008.
Đerić Gordana, red. Pamćenje i nostalgija. Neki prostori, oblici, lica i naličja. Beograd: Filip Višnjić, 2009.
Falski, Maciej. „Oficjalne ramy polityki pamięci w Chorwacji”. Pamiętnik Słowiański LX, Z. 2 (2010). S. 35–49.
Falski Maciej, Rawski Tomasz. „Jasenovac, Bleiburg, Vukovar: miejsca pamięci a dyskurs publiczny”. Obóz-Muzeum. Trauma we współczesnym wystawiennictwie. Red. M. Fabiszak, M. Owsiński. Kraków: Universitas, 2013. S. 193–214.
Freud, Zygmunt. „Przypomnanie, powtarzanie, przepracowanie”. Przeł. Anna Czownicka. Pospiszyl, Kazimierz Zygmunt Freud. Człowiek i dzieło. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991a. S. 295–308.
Freud, Zygmunt. „Żałoba i melancholia”. Przeł. Barbara Kocowska. Pospiszyl, Kazimierz Zygmunt Freud. Człowiek i dzieło. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991b. S. 266–272.
Gil, Dorota. Prawosławie. Historia. Naród. Miejsce kultury duchowej w serbskiej tradycji i współczesności. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2005.
Hansen, Miriam Bratu. „«Lista Schindlera» to nie «Shoah»: drugie przykazanie, modernizm popularny i pamięć publiczna”. Przeł. Tamara Skalska, przejrzeli i poprawili Tomasz Majewski, Agnieszka Rejniak-Majewska. Teoria –literatura – życie. Praktykowanie teorii w humanistyce współczesnej. Red. A. Legeżyńska, R. Nycz. Warszawa: Wydawnictwo IBL, 2012. S. 173–201.
Hirsch, Joshua. „Postmodernizm, drugie pokolenie i międzykulturowe kino postraumatyczne”. Przeł. Tomasz Bilczewski, Anna Kowalcze-Pawlik. Antologia studiów nad traumą. Red. A. Łysak. Kraków: Universitas, 2015. S. 253–284.
Jawoszek, Agata. Boszniacy. Literackie narracje tożsamościowe po 1992 roku. Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje, 2014.
Jazbec, Salamon. Magnissimum crimen. Pola vijeka revizionizma u Hrvata. Zagreb: Margelov institut, 2008.
Koljanin, Milan. Nemački logor na Beogradskom Sajmištu 1941–1944. Beograd: Institut za savremenu istoriju, 1992.
Kuljić, Todor. Kultura sećanja. Teorijska objašnjenja upotrebe prošlosti. Beograd: Čigoja štampa, 2006.
Kuljić, Todor. Prevladanje prošlosti. Uzroci i pravci promene slike istorije krajem XX veka. Beograd: Helšinski odbor za ljudska prava u Srbiji, 2002.
LaCapra, Dominick. Historia w okresie przejściowym. Doświadczenie, tożsamość, teoria krytyczna. Przeł. Katarzyna Bojarska. Kraków: Universitas. 2009.
LaCapra, Dominick. „Trauma, nieobecność, utrata”. Przeł. Katarzyna Bojarska. Antologia studiów nad traumą. Red. T. Łysak. Kraków: Universitas, 2015. S. 59–107.
Leociak, Jacek. Doświadczenia graniczne. Studia o dwudziestowiecznych formach reprezentacji. Warszawa: Wydawnictwo IBL, 2009.
Majewski, Tomasz. „Dyskurs publiczny po Shoah”. Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętniania. Red. T. Majewski, A. Zeidler-Janiszewska. Łódź: Wydawnictwo Officyna, 2011. S. 251–257.
Manojlović Pintar Olga, Ignjatović Aleksadar. „Prostori selektivnih memorija: Staro sajmište u Beogradu i sećanje na drugi svetski rat”. Kultura sjećanja. Povijesni lomovi i svladavanje prošlosti: 1941.
Red. B. Sulejman, T. Cipek, O. Milosavljević. Zagreb: Disput, 2008. S. 95–112. Web. 21.12.2015. http://library.fes.de/pdf-files/bueros/sarajevo/06043.pdf
Martinov, Zlatoje. „Logor Banjica – važno mesto u istoriji zločina”. 2009. Web. 29.12.2015. http://www.republika.co.rs/460–461/32.html
Miodyński, Lech. Powrót znaczeń. Aktualizacje tradycji kulturowych w literaturze macedońskiej po 1945 roku. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1999.
Nora, Pierre. „Między pamięcią i historią: Les lieux de Mémoire”. 2009. Web. 14.12.2015. http://www.marysialewandowska.com/wp-content/uploads/2009/08/Archiwum-no2-c2-sprd.pdf.
Pavlaković, Vjeran. „Crvene zvezde, crne košulje: simboli, komemoracije i sukobljene istorije Drugog svetskog rata u Hrvatskoj”. Przeł. Borivoj Gerzić. Pamćenje i nostalgija. Neki prostori, oblici, lica i naličja. Red. G. Đerić. Beograd: Filip Višnjić, 2009. S. 43–81.
Pekić, Borislav. Godine koje su pojeli skakavci, wyd. 2. Beograd: BIGZ-Jedinstvo, 1988.
Pekić, Borislav. Graditelji. Beograd: BIGZ, 1994.
Pekić, Borislav. Hodošće Arsenija Njegovana. 1970.
Pekić, Borislav. Pielgrzymka Arsenijego Njegovana. Przeł. Grzegorz Łatuszyński, Warszawa: PIW, 1985.
Perica Vjekoslav, Velikonja Mitija. Nebeska Jugoslavija. Interakcije političkih mitologija i pop-kulture. Beograd: Biblioteka XX vek, 2012.
Radović, Srđan. „Gradski prostori od mesta do nemesta, i vice versa: slučaj beogradskog Starog sajmišta”. Spomen mesta: istorija, sećanje. Red. A. Pavićević. Beograd: Etnografski institut SANU, 2009. S. 142–160.
Radović, Srđan. “Memory Culture and Urban Reconstruction: The Case of Staro Sajmište in Belgrade”. Transitional Justice. Images and Memories. Ed. by Ch. Brants, A. Hol, D. Siegel. London: Routledge, 2013. Web. 20.12.2015.
Rapacka, Joanna. Godzina Herdera. O Serbach, Chorwatach i idei jugosłowiańskiej. Warszawa: Wydawnictwo Energeia, 1995.
Ricoeur, Paul. Pamięć, historia, zapomnienie. Przeł. Janusz Margański, Kraków: Universitas, 2007.
Rihtman-Auguštin, Dunja. Ulice moga grada. Antropologija domaćeg terena, Beograd: Biblioteka XX vek, 2000.
Sabor, Agnieszka. „Pamięć i polityka”. Herito 1 (2010). S. 147–149.
Selenić, Slobodan. Ci dwaj mężczyźni. Przeł. Magdalena Petryńska. Warszawa: PIW, 1988.
Selenić, Slobodan. Memoari Pere Bogalja. Beograd: Prosveta, 1968.
Selenić, Slobodan. Pamiętnik Piotra Kaleki. Przeł. Magdalena Petryńska. Warszawa: PIW, 1971.
Selenić, Slobodan. Prijateljisa Kosančićevog venca, wyd. 2. Beograd: BIGZ, 1986.
Szpociński, Andrzej. „Miejsca pamięci (lieux de memoire)”. 2008. Web. 14.12.2015. http://rcin.org.pl/ibl/Content/50928/WA248_67233_P-I-2524_szpocinski-miejsca.pdf
Sztompka, Piotr. „Trauma kulturowa. Druga strona zmiany społecznej”. Los i wybór. Dziedzictwo i perspektywy społeczeństwa polskiego. Red. A. Kojder, K.Z. Sowa. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2003.
Trbojević, Danilo. Sećanje na zlo. Politika komemoracije žrtava nacističkih ustaških logora. Beograd: Srpski genealoški centar, 2014.
Young, James. „Pamięć i kontrpamięć. W poszukiwaniu społecznej estetyki pomników Holokaustu”. Literatura na Świecie 1–2 (2004). S. 267–289.
Zertal, Idith. Naród i śmierć. Zagłada w dyskursie i polityce Izraela. Przeł. Jan Maria Kłoczowski. Kraków: Znak, 2010.
Semlin Jugendlager Web. 29.12.2015. http://www.open.ac.uk/socialsciences/semlin/
Web. 28.11.2015. http://beogradskonasledje.rs/kd/zavod/vozdovac/banjicki_logor.html
Licenca
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license