Ključne besede
postkolonializm a Europa Środkowa i Wschodnia
globalizacja
kosmopolityzm
Kako citirati
Povzetek
W tekście zadaję pytanie o przydatność niektórych ustaleń postkolonialnych w zakresie teoretyzacji/konceptualizacji kultur, narodów i transformacji ustrojowych w Europie Środkowej i Wschodniej. Mniej interesuje mnie określanie adekwatności takich ustaleń, bardziej – badanie, jakie trajektorie można wytyczyć za pomocą takiego przekierowania wektorów postkolonialnych. Jesteśmy przyzwyczajeni do dyskutowania nad sensem i produktywnością dopasowywania postkolonialnych paradygmatów do Europy Środkowej i Wschodniej, podczas gdy równoczesne pytanie, jak takie odmiany paradygmatów postkolonialnych zachęcają do dalszej teoretyzacji regionu w szerszym kontekście globalnym, pozostaje bez odpowiedzi. Podczas gdy aplikowanie paradygmatów postkolonialnych do problematyki zależności, europejskiego/rosyjskiego/sowieckiego imperializmu, oporu antykomunistycznego
i transformacji postkomunistycznej okazało się produktywne i w pełni uzasadnione,
a nawet – w wielu przypadkach – konieczne, trudno się oprzeć wrażeniu, że tej sytuacji brakuje kluczowej, szerszej ramy. Na przykład, jakie wyzwania stawia się studiom postkolonialnym w takich kontekstach? Jaki szczególny wkład te ustalenia mogą wnieść do debat na temat nowoczesności i jej peryferyjnych albo alternatywnych realizacji poza Zachodem? Jakie szanse dla jakich potencjalnie nowych, transnarodowych wspólnot i ekumen otwiera postkolonialna rekonfiguracja w myśleniu o Europie Środkowej i Wschodniej? Jakich form upamiętniania domaga się w kulturach pamięci późnej nowoczesności? Jak może zakwestionować europocentryczne lub zachodniocentryczne tropy współczesnych akademickich i politycznych dyskursów, ich strategii zawłaszczania, pominięć i opresji? W jaki sposób dialog może zastąpić monologiczność ofiar? Te i inne połączone z nimi pytania dotyczą w ostatecznej perspektywie umieszczenia tego regionu w krytycznych dyskursach globalizacji.
Literatura
Chakrabarty Dipesh, Prowincjalizacja Europy. Myśl postkolonialna i różnica historyczna. Przeł. E. Domań- ska, T. Durczewski, D. Kołodziejczyk. Poznań, Wydawnictwo Poznańskie 2010.
Gosk Hanna, Opowieści „skolonizowanego/kolonizatora”. W kręgu studiów postzależnościowych nad literaturą polską w XX i XXI wieku. Kraków, Universitas 2010.
Skórczewski Dariusz, Teoria – literatura – dyskurs. Pejzaż postkolonialny. Lublin, Wydawnictwo KUL 2013.
Studia postkolonialne nad kulturą i cywilizacją polską. Red. K. Stępnik, D. Trześniowski. Lublin, Wydawnictwo UMCS 2010.
Hannerz Ulf, Transnational connections: Culture, People, Places. Londyn 2002, s. 7.
The Empire Writes Back: Theory and Practice in Post-colonial Literatures. Red. B. Ashcroft, G. Grifiths, H. Tiffin. Routledge 1989.
Kołodziejczyk Dorota, Postkolonialny transfer na Europę Środkowo-Wschodnią. „Teksty Drugie” 2010, nr 5.
Huyssen Andreas, Present Pasts: Media, Politics, Amnesia. W: Globalization. Red. A. Appadurai. Durham 2001, s. 62.
Narracje migracyjne w literaturze polskiej XX i XXI wieku. Red. H. Gosk. Kraków, Universitas 2012.
Fiut Aleksander, Polonizacja? Kolonizacja? „Teksty Drugie” 2003, nr 6, B. Bakuła, Kolonialne i postkolonialne aspekty polskiego dyskursu kresoznawczego (Zarys problematyki). „Teksty Drugie” 2006, nr 6.
Borkowska Grażyna, Polskie doświadczenie kolonialne. „Teksty Drugie” 2007, nr 4.
Tlostanova Madina, W. Mignolo, Global Coloniality and the Decolonial Option. „Kult” 6, Fall 2009, s. 132.
Thompson Ewa, Sarmatyzm i postkolonializm. „Dziennik”, 05.11.2007.
Thompson Ewa, O kolonizacji Europy Środkowej. „Rzeczy Wspólne” 2012, nr 8.
Thompson Ewa, A jednak kolonializm, „Teksty Drugie” 2011, nr 6.
Sowa Jan, Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą. Kraków, Universitas 2012.
Polska urojona. Wywiad w „Gazecie Wyborczej”, 08.11.2013.
Marx Karl, The British Rule in India, „New York Daily Tribune”, 1853.
Grudzińska-Gross Irena, Czy Holokaust zastąpił Polakom rewolucję burżuazyjną?, „Krytyka Polityczna”, 25.04.2013.
Chakrabarty Dipesh, Habitations of Modernity. Essays in the Wake of Subaltern Studiem. Chicago 2002.
Fanon Frantz, Black Skins, White Masks. Trans. Charles Lan Markmann. New York 1967.
Minor Transnationalism. Red. F. Lionett, S. Shih. Durham 2005, s. 5.
Anderson Benedict, Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism, Verso, Londyn 1983.
Anderson Benedict, Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu. Przeł. S. Amsterdamski. Warszawa 1997.
Bakuła Bogusław, Współczesne debaty narodowe w Europie Środkowo-Wschodniej. W: Historie, spo- łeczeństwa, przestrzenie dialogu: studia postzależnościowe w perspektywie porównawczej. Red. H. Gosk, D. Kołodziejczyk. Kraków, Universitas 2014.
Žižek Slavoj, Tarrying with the Negative. Durham 1993, s. 200–238.
Andruchowycz Jurij, Dwanaście kręgów. Przeł. K. Kotyńska. Wołowiec, Czarne 2005, s. 20.
Kertész Imre, Ja, inny. Kronika przemiany. Przeł. A. Górecka. Warszawa, W.A.B. 2004, s. 70–71.
Nairn Tom, Faces of Nationalism: Janus Revisited. Londyn 1997, s. 71–72.
Bhabha Homi, Nation and Narration. Londyn 1990, s. 3.
Bhabha Homi, Naród i narracja. W: Miejsca kultury. Przeł. T. Dobrogoszcz. Kraków, WUJ 2010.
Tokarczuk Olga, Dom dzienny, dom nocny. Wałbrzych, Wydawnictwo Ruta 1999, s. 168.
Todorova Mariana, Imagining the Balkans. Oxford 2009, s. 197.
Todorova Mariana, Bałkany wyobrażone. Przeł. P. Szymor, M. Budzińska. Wołowiec, Czarne 2008, wyd. 2, rozszerz. 2014.
Stasiuk Andrzej, Fado. Wołowiec, Czarne 2006, s. 72.
Ghosh Amitav, The Shadow Lines. Boston 2005, s. 213.
Said Edward, The World, the Text, and the Critic. Cambridge, 1983, s. 129–132.
Said Edward, Świat, tekst, krytyk. W: Kultura, tekst, ideologia. Dyskursy współczesnej amerykanistyki. Red. A. Preis-Smith. Kraków, Universitas 2004.
Robbins Bruce, Actually Existing Cosmopolitanism. W: Cosmopolitics: Thinking and FeelingBeyond the Nation. Red. P. Cheah, B. Robbins. Minneapolis 1998, s. 2
Tlostanova Madina, The Sublime of Globalization? Sketches on Transcultural Subjectivity and Aesthetics. Moskwa 2005.
Spivak Gayatri Chakravorty, The Critique of Postcolonial Reason. Toward a History of a Vanishing Present. Cambridge 1999, s. 12–13.
Desai Kiran, Brzemię rzeczy utraconych. Przeł. J. Kozłowski. Kraków, Wydawnictwo Litrackie 2006, s. 38.
Tokarczuk Olga, Bieguni. Kraków, Wydawnictwo Literackie 2007, s. 13.
Appadurai Arjun, Nowoczesność bez granic. Kulturowe wymiary globalizacji. Przeł. Z. Pucek. Kraków, Universitas 2005.
Appiah Kwame Anthony, Cosmopolitan Patriots 1997.
Licenca
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license