Ključne besede
filologia klasyczna
klasycyzm
przekład
poetyka
Kako citirati
Povzetek
Z licznego, jak się okazuje, korpusu polskich przekładów greckich tragedii powszechnie funkcjonuje zaledwie kilka nazwisk tłumaczy. Na rozpoznanie wciąż czekają kolejni tak dziewiętnasto-, jak i dwudziestowieczni tłumacze. Jako przyczynek do zarysu historii polskiej literatury tłumaczonej chciałabym w niniejszym artykule
skoncentrować się przede wszystkim na tych mniej znanych, dziewiętnastowiecznych tłumaczach starożytnej literatury dramatycznej. Są oni dzisiaj często zapomniani, a przecież torowali drogę starożytnym dramatom w polskiej kulturze w nie mniejszym stopniu niż te zapamiętane, wielkie nazwiska. Dodatkowo chciałabym
się przyjrzeć proponowanym przez nich ówczesnej publiczności tekstom, nie zawsze stanowiącym oczywisty wybór spośród zachowanego korpusu starożytnych tragedii.
Literatura
Aischylos. Prometeusz skowany. Przeł. Jan Kasprowicz. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1925.
Chmielowski, Piotr. „Tragedye Sofoklesa. Przekład Z. Węclewskiego”. Ateneum 3 (1876). S. 659-679.
Cywiński, Stanisław. Literatura w Wilnie i Wilno w literaturze. Wilno: Druk „Lux”, 1934.
Czwórnóg-Jadczak, Barbara. Klasyk aż do śmierci. Twórczość literacka Franciszka Wężyka. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1994.
Dmochowski, Franciszek, Ksawery. Sztuka rymotwórcza. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, 1956.
Eliaszewicz, Tadeusz. „Ogólne uwagi nad klasycznością i romantycznością”. Dziennik Wileński. Historya i Literatura. T. 5, 1 (1828). S.43-57. T. 5, 2 (1828). S.73-87. T.5, 3 (1828). S. 169-195.
Eliaszewicz, Tadeusz. „Wiek Sofoklesa, w którym pisał Tragedyą, Edip w Kolonie”. Dziennik Wileński (1829). S. 31-49, 96-126.
Eliaszewicz, Tadeusz. Edyp w Kolonie. Wilno: nakład i druk A. Marcinkowskiego, 1829.
Estreicher, Karol. Bibliografia polska XIX stólecia. T. 5 (W-Z). Kraków: czcionkami drukarni C. K. Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1880.
Garnier, Bruno. „La traduction de la tragédie grecque en France: le tournant décisif de la période”. Traduction, terminologie, rédaction 11, 1 (1998). S. 33-64.
Golański, Filip Neryusz. Allegorye starożytne w stosunku do I wieku Sławnych ludzi Plutarcha i czasów bohatyrsko-mitologicznych. Wilno: w Drukarni Akademickiej, 1801.
Golański, Filip Neryusz. O wymowie i poezyi. Wilno: nakładem Józefa Zawadzkiego, 1808.
Groddeck, Gotfryd Ernest. Trachiniae graece. Wilno: typis et impensis Iosephi Zawadzki Academiae Typographi, 1808.
Grzebień, Ludwik. Jan Mihanowicz. Web. 15.05.2019. <https://tinyurl.com/ycm8n4p2>
Kaszewski, Kazimierz. „Trachinki, tragedya Sofoklesa”. Biblioteka Warszawska 2 (1865). S. 1-50.
Korzeniowski, Józef. Kurs Poezyi. Warszawa: nakładem i drukiem N. Glücksberga, 1829.
Kraskowska Ewa, Kwiatkowska Agnieszka, Grądziel-Wójcik Joanna. „Ars poetyka”. Forum Poetyki (2015). S. 76-84. Web. 02.08.2019. <https://tinyurl.com/y98zab35>
Lewestam, Franciszek Henryk. Historya Literatury Powszechnej. T. 1. Warszawa: nakładem Aleksandra Lewińskiego Księgarza, 1863.
Łanowski, Jerzy. „Wstęp do Orestesa”. Eurypides. Tragedie. T. 3. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2007. S. 182-185.
Mihanowicz, Jan. Orestes. Wilno: druk M. Romma i Z. Szrift-Gissera, 1829.
Nekrologi (Alfons Walicki). Przegląd Poznański 26 (1858). S. 375.
„O dramatyce u dawnych”. Nowy Pamiętnik Warszawski (1801). S. 216-226.
Oko, Jan. Seminarjum filologiczne Godfryda Ernesta Grodka. Wilno: nakładem Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 1933.
Parandowski, Jan. „Homeryckie boje”. O sztuce tłumaczenia. Red. M. Rusinek. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, 1955. S. 299-311.
Piechota, Marek. Słowo to cały człowiek. Studia i szkice o twórczości Mickiewicza. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2011.
Prometeusz w okowach. Tragedya po Grecku przez Aeschylos[a]. Po polsku przez J[ózefa] G[abriela Alojzego] Biernackiego. 1815. Rękopis sygn. 271 w zbiorach Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Web. 02.08.2019. <https://tinyurl.com/yb2994aj>
Przewodnik (nekrolog Alfonsa Walickigo). Dziennik Literacki 1 (1859). S. 12.
Skwara, Ewa. Komedia według Terencjusza. Warszawa–Toruń: Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, 2016.
Słowacki, Euzebiusz. Dzieła z pozostałych rękopisów ogłoszone. Wilno: Józef Zawadzki własnym nakładem, 1826.
Słowacki, Euzebiusz. Prawidła wymowy i poezyi wyjęte z dzieł Euzebiusza Słowackiego: dziełko szkołom w Królestwie Polskiem przepisane. Warszawa: nakładem Zawadzkiego i Węckiego, 1833.
Sobolewski, Ludwik. „Chór z Trachinek, tragedii Sofoklesa (w. 94-141)”. Tygodnik Wileński 1816. S. 159.
Sowiński, Leonard. Rys dziejów literatury polskiej podług notat Aleksandra Zdanowicza oraz innych źródeł. T. 4. Wilno: nakładem i drukiem Józefa Zawadzkiego, 1877.
Srebrny, Stefan. „Georges Méautis, Eschyle et la trilogie. Paris, Grasset 1936.
Str. 284; Franz Stoessl, Die Trilogie des Aischylos. Formgesetze und Wege der Rekonstruktion. Raden bei Wien, Rohrer 1937. Str. 264”. Scena Polska 14 (1937). S. 367-371.
Staszewski, Janusz. Generał Józef Biernacki. Poznań: Towarzystwo Miłośników Historji w Poznaniu, 1936.
Swoboda, Tomasz. Powtórzenie i różnica. Szkice z krytyki przekładu. Gdańsk: Wydawnictwo w podwórku, 2014.
Tomkowicz, Stanisław. „Przyczynek do historyi początków romantyzmu w Polsce”. Archiwum do dziejów literatury i oświaty w Polsce. T. 1. Kraków: nakładem Akademii Umiejętności, 1878. S. 265-340.
Walicki, Alfons (przeł.). Król Edyp. Arcydzieła dramatyczne w przekładach Józefa Korzeniowskiego i Alfonsa Walickiego. T. 2. Wilno: nakład i druk Józefa Zawadzkiego, 1845.
Węclewski, Zygmunt. „Studya w Polsce nad literaturą grecką w czterech przeszłych wiekach i przekłady tragików na język polski”. Biblioteka Warszawska 4 (1861). S. 178-190.
Węclewski, Zygmunt. „Wiadomości o życiu i pismach G. E. Groddka”. Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności 4 (1876). S. 1-157.
Wężyk, Franciszek. Barbara Radziwiłłówna. Tragedia w 5 aktach oryginalnie wierszem napisana. O poezji dramatycznej. Kraków: księgarnia A. Grabowskiego, 1822.
Wężyk, Franciszek. Bolesław Śmiały. Tragedia w 5 aktach. O poezji dramatycznej. Kraków: księgarnia A. Grabowskiego, 1822.
Wężyk, Franciszek. Gliński. Tragedia w 5 aktach wierszem. O poezji dramatycznej. Kraków: w komissie u A. Grabowskiego, 1821.
Wężyk, Franciszek. Poezye. Z pośmiertnych rękopisów. Tom I: tłumaczenia klasyków. Kraków: nakładem rodziny autora, 1878. Wiadomości Literackie. Biblioteka Warszawska 2 (1864). S.149.
Wołoszyński, Ryszard. Polacy w Rosji: 1801-1830. Warszawa: Książka i Wiedza, 1984.
Zawiliński, Roman. „O polskich przekładach tragedyi Sofoklesowych”. Biblioteka Warszawska 3 (1881). S. 365-381.
Zdanowicz, Aleksander. Rys dziejów literatury polskiej. T. 4. Wilno: Józef Zawadzki, 1874.
Żołkowski, Aleksander. „Wstęp”. Tygodnik Wileński 1816. S. 1-2.
Licenca
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license