Ključne besede
romantyzm
natura
Janion
Mickiewicz
Kraszewski
Kako citirati
Povzetek
Artykuł prezentuje możliwości zastosowania narzędzi ekokrytyki do lektury dzieł polskiego romantyzmu. Zarówno brytyjskie, jaki amerykańskie „zielone studia” są głęboko zakorzenione w literaturze XIX wieku: Wordsworth, Clare, Shelley, Thoreau, Emerson czy Melvill stanowią ważny punkt odniesienia dla współczesnych badaczy. Artykuł uzasadnia, że „narodowa trauma” zaborów, traktowana za główną przeszkodę w czytaniu polskiej literatury romantycznej, stanowi okazję do wprowadzenia nowego idiomu do międzynarodowych „zielonych studiów”.
Literatura
Abrams Meyer Howard (1984), The Correspondent Breeze. Essays on English Romanticism, W.W. Norton & Company, New York–London.
Abrams Meyer Howard (2003), Zwierciadło i lampa. Romantyczna teoria poezji a tradycja krytycznoliteracka, przeł. Maria Bożenna Fedewicz, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Angutek Dorota (2004), Romantyczne korzenie antropologicznego pojęcia kultury, w: Aksjologiczne źródła pojęć, red. Anna Pałubicka, Grzegorz A. Dominiak, Oficyna Wydawnicza Epigram, Bydgoszcz, s. 137–147.
Angutek Dorota (2013), Kulturowe wymiary krajobrazu. Antropologiczne studium recepcji przyrody na prowincji: od teorii do empirii, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Barcz Anna (2016), Realizm ekokrytyczny. Od ekokrytyki do zookrytyki w literaturze polskiej, Śląsk Wydawnictwo Naukowe, Katowice.
Barry Petter (2017), Ekokrytyka, w: Literatura i jej natury. Przewodnik ekokrytyczny dla nauczycieli i uczniów szkół średnich, red. Przemysław Czapliński, Joanna B. Bednarek, Dawid Gostyński, Wydawnictwo Rys, Poznań, s. 21–36.
Bate Jonathan (1991), Romantic Ecology. Wordsworth and the Environmental Tradition, Routledge, London–New York.
Bieńczyk Marek (2002), Oczy Dürera. O melancholii romantycznej, Wydawnictwo Sic!, Warszawa.
Borowczyk Jerzy (2015), Granice niewinności i doświadczenia. Romantyczne topografie dzieciństwa (Lenartowicz – Blake, Kraszewski – Wordsworth), w: Georomantyzm: literatura, miejsce, środowisko, red. Elżbieta Dąbrowicz i in., Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 396–426.
Emerson Ralph Waldo (1997), Natura, w: tenże, Eseje, t. 2, przeł. Olgierd Dylis i in., Wydawnictwo Test, Lublin, s. 134–156.
Fiedorczuk Julia (2015), Cyborg w ogrodzie. Wprowadzenie do ekokrytyki, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk.
Glotfelty Cheryll (1996), Introduction: Literary Studies in an Age of Environmental Crisis, w: The Ecocriticism Reader, red. Cheryll Glotfelty, Harold Fromm, The University od Georgia Press, Ateny–Londyn, s. XV-XXXVII.
Gostyński Dawid (2017), Natura jako mit. „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza, w: Literatura i jej natury. Przewodnik ekokrytyczny dla nauczycieli i uczniów szkół średnich, red. Przemysław Czapliński, Joanna B. Bednarek, Dawid Gostyński, Wydawnictwo Rys, Poznań, s. 79–87.
Hall Dewey W. (2016), Introduction, w: Romantic Ecocriticism. Origins and Legacies, red. Dewey W. Hall, Lexington Books, Lanham, s. 1–15.
Hamerski Wojciech (2018), Ironie romantyczne, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa.
Hamilton Paul (2013), Realpoetik. European Romanticism and Literary Politics, Oxford University Press, Oxford.
Hegel Georg Wilhelm Friedrich (1964), Wykłady o estetyce, przeł. Janusz Grabowski, Adam Landman, t. 1, PWN, Warszawa.
Janion Maria (1996), Kobiety i duch inności, Wydawnictwo Sic!, Warszawa.
Janion Maria (2004), Romantyzm i jego media, Universitas, Kraków.
Janion Maria (2007a), Gorączka romantyczna, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Janion Maria (2007b), Niesamowita Słowiańszczyzna. Fantazmaty literatury, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Janion Maria (2016), List do Kongresu Kultury, „Gazeta Wyborcza”, 10.10, https://tinyurl.com/47nvt4yh [dostęp: 23.03.2021].
Jenks Chris (1999), Kultura, przeł. Wojciech Burszta, Zysk i S-ka, Poznań.
Jokiel Irena (1995), Przestrzeń „matecznika” w „Panu Tadeuszu”, „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza”, nr 30.
Kolbuszewska Ewa (2007), Romantyczne przeżywanie przyrody. Znaczenia, wartości, style zachowań, Agencja Wydawnicza a linea, Wrocław.
Kolbuszewski Jacek (2000), Literatura i przyroda. Antologia ekologiczna, Wydawnictwo „Książnica”, Katowice.
Kowalczykowa Alina (1982), Pejzaż romantyczny, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Kraszewski Józef Ignacy (1857), Krajobrazy, w: Gawędy o literaturze i sztuce, Nakładem Karola Wilda, Lwów.
Kronenberg Anna (2015), Geopoetyka. Związki literatury i środowiska, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Kuziak Michał (2015), Fatalna topografia Polaków – o „Panu Tadeuszu” Mickiewicza, w: Georomantyzm: literatura, miejsce, środowisko, red. Elżbieta Dąbrowicz i in., Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 35–51.
Malczewski Antoni (1976), Maria. Powieść ukraińska, oprac. Ryszard Przybylski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
McKusick James C. (2010), Green Writing. Romanticism and Ecology, Palgrave Macmillan, New York.
Mickiewicz Adam (1993), Wiersze, w: Dzieła. Wydanie Rocznicowe, t. 1, red. Czesław Zgorzelski, Wydawnictwo „Czytelnik”, Warszawa.
Mickiewicz Adam (1998), Pan Tadeusz, w: Dzieła. Wydanie Rocznicowe, t. 4, red. Zbigniew Jerzy Nowak, Wydawnictwo „Czytelnik”, Warszawa.
Mochnacki Maurycy (2004), O literaturze polskiej w wieku dziewiętnastym, w: Rozprawy literackie, oprac. Mirosław Strzyżewski, Ossolineum, Wrocław, s. 191–381.
Opacka Anna (2000), Agon czy sielanka?, w: „Pieśni ogromnych dwanaście…”. Studia i szkice o „Panu Tadeuszu”, red. Marek Piechota, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 81–96.
Ottum Lisa (2020), Błądzenie Chrisa McCandlessa. Romantyzm, czytanie i edukacja środowiskowa, „Czas Kultury”, nr 2, s. 96–105.
Pigoń Stanisław (1972), Wstęp, w: A. Mickiewicz, Pan Tadeusz, Ossolineum, Wrocław, s. V-CLVIII.
Schelling Friedrich (1983), Filozofia sztuki, przeł. Krystyna Krzemieniowa, PWN, Warszawa.
Reno Seth T. (2016), Rethinking the Romantics’ Love of Nature, w: Wordsworth and the Green Romantics: Affect and Ecology in the Nineteenth Century, red. Lisa Ottum, Seth T. Reno, University of New Hampshire Press, Lebanon, s. 28–58.
Schlegel Friedrich (2000), Rozmowa o poezji, przeł Jakub Ekier, w: Pisma teoretyczne niemieckich romantyków, oprac. Tomasz Namowicz, Ossolineum, Wrocław, s. 119–191.
Skórczewski Dariusz (2016), Romantyzm, postkolonializm i epistemologia, w: Romantyzm środkowoeuropejski w kontekście postkolonialnym, cz. 1, red. Michał Kuziak, Bartłomiej Nawrocki, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa, s. 27–38.
Sulima Roch (2001), Metafora „matecznika”, w: Głosy tradycji, Wydawnictwo DiG, Warszawa, s. 150–163.
Tabaszewska Justyna (2010), Jedna przyroda czy przyrody alternatywne? O pojmowaniu i obrazach przyrody w polskiej poezji, Universitas, Kraków.
Thoreau Henry David (2005), Walden, czyli życie w lesie, przeł. Halina Cieplińska, Biblioteka Gazety Wyborczej, Warszawa.
Willis Louise (2020), A Space of “unwonted liberty and pleasure”: Charlotte Brontë’s Treatment of Gardens in the Bildungsromans of Jane Eyre and Lucy Snowe, w: Gendered Ecologies. New Materialist Interpretations of Women Writers in the Long Nineteenth Century, red. Dewey W. Hall, Jillmarie Murphy, Clemson University Press, Clemson, s. 61–80.
Wordsworth William (1820), The River Duddon, a Series of Sonnets to which is annexed a Topographical Description of the Country of the Lakes, Longman, Hurst, Ress, Orme and Brown, London.
Woźniak Jarosław (2017), Widma ekokrytyki, „Przestrzenie Teorii”, nr 28, s. 169–191.
Zaleski Marek (2007), Echa idylli w literaturze polskiej doby nowoczesności i późnej nowoczesności, Universitas, Kraków.
Licenca
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license