Ključne besede
narracja
transjęzyczność
literatura węgierska
postpamięć
Kako citirati
Povzetek
Migracja jest jednym z bardziej doniosłych doświadczeń egzystencjalnych współczesnego człowieka. Jest to zmiana, która pociąga za sobą poważne konsekwencje dla jednostki, niezależnie od tego, czy towarzyszą jej motywacje o charakterze przymusu (politycznego bądź ekonomicznego), czy też mamy do czynienia z migracją dobrowolną. W obu tych przypadkach proces adaptacji w nowym miejscu może okazać się zadaniem niełatwym i obciążającym dla jednostki. Co więcej, może on rzutować również na kolejne pokolenia. Dzieci migrantów niejednokrotnie zmagają się bowiem z tymi samymi problemami, którym czoła musieli stawić ich rodzice bądź dziadkowie. O tym, że funkcjonowanie między dwoma kulturami, językami, tradycjami może okazać się literacko płodne, świadczy twórczość pisarzy o korzeniach węgierskich, którzy mieszkają i tworzą poza krajem swojego pochodzenia. Niniejszy artykuł analizuje twórczość trzech takich autorek: Terézii Mory i Ilmy Rakusy, które piszą po niemiecku, oraz anglofońskiej autorki Charlotte Mendelson. Każda z nich tematyzuje zagadnienie migracji w inny sposób i posługuje się innymi rozwiązaniami na poziomie struktury i narracji utworów.
Literatura
Bitton Jackson Livia (1999), I Have Lived a Thousand Years, Simon Schuster Books for Young Readers, b.m.
Bitton Jackson Livia (2002), My Bridges of Hope, Simon Schuster Books for Young Readers, b.m.
Bitton Jackson Livia (2006), Hello, America, Simon Schuster Books for Young Readers, b.m.
Brownlie Siobhan, Abouddahab Rédouane, red. (2021), Figures of the Migrant. The Roles of Literature and the Arts in Representing Migration, Routledge, b.m.
Bruck Edith (2021), Il pane perduto, La nave di Teseo, Milano. https://doi.org/10.4324/9781003176213 DOI: https://doi.org/10.4324/9781003176213
Czapliński Przemysław, Makarska Renata, Tomczok Marta, red. (2013), Poetyka migracji. Doświadczenie granic w literaturze polskiej przełomu XX i XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Danilewicz-Zielińska Maria (1992), Szkice o literaturze emigracyjnej, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Eger Edith (2017), The choice, Rider, London.
Frank Søren (2008), Migration and Literature. Günter Grass, Milan Kundera, Salman Rushdie, and Jan Kjærstad, Palgrave Macmillan, New York. https://doi.org/10.1057/9780230615472_5 DOI: https://doi.org/10.1057/9780230615472_4
Gaszyńska-Magiera Małgorzata, Mazur Wojciech, red. (2015), Oblicza post-pamięci, „Politeja”, t. 12, nr 3 (35).
Gaszyńska-Magiera Małgorzata, Plichta Paweł, red. (2017), Oblicza postpamięci 2, „Politeja”, t. 14, nr 2 (47).
Gaszyńska-Magiera Małgorzata, Plichta Paweł, red. (2020), Oblicza postpamięci 3, „Politeja”, t. 17, nr 2 (65). https://doi.org/10.12797/Politeja.17.2020.65.09 DOI: https://doi.org/10.12797/Politeja.17.2020.65.09
Gaszyńska-Magiera Małgorzata, Jamka Anna, Weżgowiec Barbara, red. (2021), Oblicza postpamięci 4, „Politeja”, t. 18, nr 1 (70).
Klimaszewski Bolesław, Ligęza Wojciech, red. (2001), Powroty w zapomnienie. Dekada literatury emigracyjnej 1989–1999, Wydawnictwo Bohdan Grell i córka, s.c., Kraków.
Kristof Agota (2005), Analfabetka, Noir sur blanc, Warszawa.
Kun Árpád (2013), Boldog észak: Aimé Billion mesél, Magvető, Budapest.
LaCapra Dominick (2009), Historia w okresie przejściowym. Doświadczenie, tożsamość, teoria krytyczna, Universitas, Kraków.
Mach Anna (2016), Świadkowie świadectw: postpamięć zagłady w polskiej literaturze najnowszej, Wydawnictwo Naukowe UMK, Warszawa–Toruń.
Majchrowski Zbigniew, Owczarski Wojciech, red. (2011), Wojna i postpamięć, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Mendelson Charlotte (2014), Almost English, wyd. 2, Picador, Glasgow.
Mora Terézia (2004), Alle Tage, btb Verlag, München.
Mora Terézia (2006), Każdego dnia, przeł. Elżbieta Kalinowska, Wydawnictwo Czarne, Warszawa.
Nadj Abonji Melinda (2012), Gołębie wzlatują, przeł. Elżbieta Kalinowska, Wydawnictwo Czarne, Warszawa.
Nagy Hajnalka (2022), Az irodalom senkiföldjén. Transzkulturális irodalom és osztrák kultúra, http://www.forrasfolyoirat.hu/upload/articles/1267/nagy.pdf [dostęp: 20.07.2022].
Németh Zoltán (2016), A migráns irodalom lehetőségei a közép-európai irodalmakban, „Iskolakultúra”, nr 1, s. 63–69. https://doi.org/10.17543/ISKKULT.2016.1.63 DOI: https://doi.org/10.17543/ISKKULT.2016.1.63
Pasterska Jolanta (2019), Wygnanie i mit. Szkice o pisarzach (e)migracyjnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
Pomogáts Béla (2008), Hazatérő irodalom, „Irodalmi szemle”, nr 9, s. 55–60.
Pressburger Giorgio (2003), L’orologio di Monaco, Einaudi, Milano.
Rakusa Ima (2009), Mehr Meer, Literaturverlag Drosch, Graz.
Rakusa Ilma (2014), Mało morza mało, przeł. Ryszard Wojnakowski, Od do, Warszawa.
Rónay László, Béládi Miklós, Pomogáts Béla, red. (1986), A nyugati magyar irodalom 1945 után, Gondolat, Budapest.
Sakson Andrzej (2004), Migracje w XX wieku, w: Wędrówka i etnogeneza w starożytności i w średniowieczu, red. Maciej Salomon, Jerzy Strzelczyk, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 442–456.
Schein Gábor (2019), Az emigráció mint a magyar irodalomtörténeti gondolkodás szerkezeti problémája, „Irodalomtörténet”, nr 1, s. 3–16.
Sendyka Roma, Sapota Tomasz, Nycz Ryszard, red. (2016), Migracyjna pamięć, wspólnota, tożsamość, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa.
Siewior Kinga (2018), Wielkie poruszenie. Pojałtańskie narracje migracyjne w kulturze polskiej, Wydawnictwo IBL, Warszawa.
Strickland-Pajtók Ágnes (2019), Nyelvi hibák fordítása Charlotte Mendelson Almost English című művének magyar változatában, w: A fordítás arcai 2018: A fordítás arcai 12 című konferencia előadásaiból, Eger, Magyarország, red. Albert Vermes, Líceum Kiadó, Eger, s. 27–35.
Szostek Teresa, Sendyka Roma, Nycz Ryszard, red. (2013), Od pamięci biodziedzicznej do postpamięci, IBL, Warszawa.
Święch Jerzy, red. (1990), Literatura a wyobcowanie, Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Lublin.
Teodorowicz-Hellman Ewa, Gesche Janina, red. (2013), Między językami, kulturami, literaturami. Polska literatura (e)migracyjna w Berlinie i Sztokholmie po roku 1981, Stockholms universitet. Slaviska institutionen, Stockholm.
Teodorowicz-Hellman Ewa (2017), Twórczość literacka polskiej diaspory w Szwecji po roku 1989, w: Polska literatura migracyjna w Szwecji po roku 1989. Wybrane tematy i utwory, red. Ewa Teodorowicz-Hellman, Janina Gesche, Stockholms universitet, Stockholm, s. 17–37.
Thomka Beáta (2018), Regénytapasztalat – Korélmény, hovatartozás, nyelvváltás, Kijárat Kiadó, Budapest.
Licenca
Avtorske pravice (c) 2022 Magdalena Roguska-Németh
To delo je licencirano pod Creative Commons Priznanje avtorstva-Brez predelav 4.0 mednarodno licenco.
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license