Dzieciństwo w cieniu wojny – przedstawienie pojęcia wojny we współczesnych narracyjnych książkach obrazkowych dla dzieci
PDF (Język Polski)

Ključne besede

wojna
literatura dla dzieci
książka obrazkowa
literatura wojenna

Kako citirati

Bednarek, M. (2023). Dzieciństwo w cieniu wojny – przedstawienie pojęcia wojny we współczesnych narracyjnych książkach obrazkowych dla dzieci. Porównania, 33(1), 259–276. https://doi.org/10.14746/por.2023.1.14

Povzetek

Artykuł poświęcony jest czterem narracyjnym książkom obrazkowym obecnym na polskim rynku wydawniczym, które uznać można za przedstawiające wojnę w ujęciu uniwersalnym: Wrogowi D.Caliego i S. Blocha, Bajce o Wojnie J. Rudniańskiej i P. Fąfrowicza, Wojnie, która zmieniła Rondo R. Romanyszyn i A. Łesiwa oraz Wojnie J. J. Letrii i A. Letrii. Celem jest sprawdzenie, w jakim stopniu zagadnienie to omawiane jest w aspekcie emocjonalnym, intelektualnym oraz historycznym. Analiza elementów wizualnych i słownych prowadzi do wniosku, że książki te oddziaływają przede wszystkim afektywnie, a dominującą przedstawianą emocją jest lęk. Większość analizowanych książek dąży do jego łagodzenia, przede wszystkim przez wprowadzenie pozytywnego zakończenia. Jedynie Wojna wyłamuje się z tej konwencji, każąc pytać o granice pedagogiki grozy. Komponent intelektualny najsilniej reprezentowany jest we Wrogu, przynosząc refleksje na temat odpowiedzialności za wojnę oraz mechanizmy angażowania w nią jednostek. Zauważyć przy tym należy, że obecność tego aspektu w prezentacji konfliktu zbrojnego nie jest zależna od projektowanego przez wydawcę wieku odbiorców. Komponenty historyczne są słabo widoczne w omawianych utworach, pozostają niedopowiedziane, ale dostępne wiedzy dorosłego, lub dotyczą detali. Prowadzi to do wniosku, że analizowane książki kreują antywojenne postawy, przede wszystkim odwołując się do emocji, co nie zapewnia jednak bezpieczeństwa emocjonalnego dziecięcych odbiorców.

https://doi.org/10.14746/por.2023.1.14
PDF (Język Polski)

Literatura

Białek Józef Zbigniew (1978), Ideowe i artystyczne właściwości prozy dla dzieci i młodzieży o tematyce wojennej i okupacyjnej, w: Stanisław Frycie, Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1945–1970. Zarys monograficzny. Materiały – proza, t.1, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.

Cali Davide, Bloch Serge (2014), Wróg, przeł. Katarzyna Skalska, Zakamarki, Poznań.

Fornalczyk-Lipska Anna (2018), Linguistic and Visual Representations of War in Picture Books, „Kwartalnik Neofilologiczny”, LXV, z.1, s. 60–73.

Gdak Beata (2009), Musimy uczyć w szkołach, przedszkolach, na uniwersytetach, że zło jest złem i że miłość jest obowiązkiem. O wojennej literaturze dla dzieci, „Guliwer”, nr 2, s. 5–14.

Güzelyurt Tugçe (2022), An Investigation of the Concept of War and Peace in Illustrated Children’s Books, „Çukurova University. Faculty of Education Journal”, t. 51. DOI: https://doi.org/10.14812/cuefd.1020036

Kąkiel Małgorzata (2015), Wojna i pokój, „Nowe Książki”, nr 7, s. 91.

Kostecka Weronika (2017), Once Upon a Time There Was a War: The Use of Fairy-tale Conventions in Contemporary Polish Literature for Children about Refugees, „Maska”, nr 36, s. 33–49.

Letria José Jorge, Letria André (2021), Wojna, przeł. Katarzyna Okrasko, Dwie Siostry, Warszawa.

Nikolajeva Maria (2013), Picturebooks and emotional literacy, „The Reading Teacher” tom 67, zeszyt 4, s. 249–254. DOI: https://doi.org/10.1002/trtr.1229

Piotrowska Eliza (2018), Patriota w czasach pokoju, „Guliwer”, nr 3, s. 59–63.

Ranke Kurt (1997), Rozważania o istocie i funkcji bajki, przeł. Jan Mirosław Kasjan, „Literatura Ludowa”, nr 2, s. 3–30.

Romanyszyn Romana, Łesiw Andrij (2016), Wojna, która zmieniła Rondo, przeł. Aleksandra Ada Oranż, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.

Rudniańska Joanna, Piotr Fąfrowicz (2015), Bajka o Wojnie, Wydawnictwo Bajka, Warszawa.

Sikora Aleksandra (2014), W jaki sposób mówimy dzieciom o wojnie? Charakterystyka prozy o tematyce wojennej na podstawie wybranych książek dla dzieci, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum”, t. 2, s. 25–44.

Sikorska Magdalena (2017), With Frankness on War?, „Studia Paedogogicae Ignatiana”, nr 4 (20), s. 72–81. DOI: https://doi.org/10.12775/SPI.2017.4.004

Wądolny-Tatar Katarzyna (2016), Synekdocha jako trop wizualny w książkowych ilustracjach dla dzieci (na przykładzie wybranych narracji słowa i obrazu o drugiej wojnie światowej), w: Literatura i inne sztuki w przestrzeni edukacyjnej dziecka, red. A. Ungeheuer-Gołąb, U. Kopeć, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, s. 164–176.

Wądolny-Tatar Katarzyna (2017), Dziecko i wojna w perspektywie postpamięci. Narracje dla najmłodszych, „Litteraria Copernicana”, nr 3 (23), s.111–124. DOI: https://doi.org/10.12775/LC.2017.053

Wojna to imię małej Japonki…, https://bajkizbajki.pl/ksiazki/Bajka-o-Wojnie [dostęp 30.09.2022].

Wójcik-Dudek, Małgorzata (2016), W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.