Ključne besede
zapominanie
dzieciństwo
pamiętnik
gawęda
Fredro
Kako citirati
Povzetek
Dzieciństwo i młodość są ważnym tematem w pamiętniku z epoki napoleońskiej. W artykule zamierzam zrekonstruować specyfikę i zanalizować pamięć obrazów dzieciństwa w jego najistotniejszych fazach granicznych w Trzy po trzy. Celem jest omówienie tego stanowiącego sumę gatunków (gawęda, pamiętnik, i in.) tekstu, deszyfrujące, jak autor uruchamia pamiętanie i zapominanie. Jak uruchamia on kategorię „pamięć wertykalna” (Proust), dającą gwarancję prawdziwości wspomnienia, wydobywającego się z wnętrza wspominającego, dla którego „niematerialne” zmysły woni, wzroku, słuchu pozwalają pamięci przez asocjację czuciową „odpominać” to, co istotne z dzieciństwa.
Literatura
Adamczykowa Zofia (2008), Literatura „czwarta” – w kręgu zagadnień teoretycznych, w: Literatura dla dzieci i młodzieży (po roku 1980), red. Krystyna Heska – Kwaśniewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 13-43.
Ariès Philippe (2010), Historia dzieciństwa. Dziecko i rodzina w czasach ancien régime’u, przeł. Martyna Ochab, Aletheia, Warszawa.
Assmann Alida (2016), Między historią a pamięcią. Antologia, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Assmann Jan (2008), Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, tłum. Anna Kryczyńska-Pham, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Balcerzan Edward (2013), Literackość. Modele, gradacje, eksperymenty, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Barszczewska-Krupa Alina (1985), Generacja powstańcza 1830-1831. O przemianach w świadomości Polaków XIX wieku, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź.
Bołdyrew Aneta (2008), Matka i dziecko w rodzinie polskiej. Ewolucja modelu życia rodzinnego w latach 1795 - 1918, Neriton, Warszawa.
Brückner Artur (1989), Słownik etymologiczny języka polskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Cassirer Ernst (2017), Esej o człowieku. Wprowadzenie do filozofii ludzkiej kultury, tłum. Anna Staniewska, Aletheia, Warszawa.
Chaunu Pierre (1993), Cywilizacja wieku Oświecenia, przeł. Eligia Bąkowska, PIW, Warszawa.
Czajkowska Krystyna (1969), „Trzy po trzy”. Kształtowanie dzieła, w: A. Fredro, Pisma wszystkie, t. 13: Proza, cz. druga: Komentarz, Warszawa, s. 46-56.
Czajkowska Krystyna (1987), Wstęp, w: A. Fredro, Trzy po trzy, PIW, Warszawa.
Cieński Andrzej (1979), Interpretacja dzieła pamiętnikarskiego, w: Zagadnienia literaturoznawczej interpretacji, red. Janusz Sławiński, Jerzy Święch, Ossolineum, Wrocław, s. 171-190.
Czermińska Małgorzata (1976), Opowiedzieć powstanie, opowiedzieć zniszczenie (O „Pamiętniku” Mirona Białoszewskiego), w: Literatura wobec wojny i okupacji. Studia, red. Michał Głowiński, Janusz Sławiński, Ossolineum, Wrocław, s. 269-290.
Destree-Van Willder Elizabeth (1994), „Trzy po trzy” Aleksandra Fredry – swoisty aliaż tradycji literackich i filozoficznych, w: Księga w dwusetną rocznicę urodzin Aleksandra Fredry, red. Jacek Kolbuszewski, SUDETY, Wrocław, s. 215-219.
Falkowski Stanisław, Stępień Paweł (2009), Ciężkie norwidy czyli subiektywny przewodnik po literaturze polskiej, Świat Książki, Warszawa.
Fredro Aleksander (1980), Rzut oka teraźniejsze wychowanie młodzieży, w: Aleksander Fredro, Pisma wszystkie, t. 15: Pisma polityczno-społeczne. Aneksy, PIW, Warszawa.
Fredro Aleksander (1976), Pisma wszystkie, t. 14: Korespondencja, PIW, Warszawa.
Fredro Aleksander (1987), Trzy po trzy, PIW, Warszawa (cytaty oznaczam dla odróżnienia skrótem tytułu T a cyfrą arabską numer strony).
Inglot Mieczysław (1978), Literatura i autentyzm (O „Ślubach panieńskich” i „Panu Jowialskim”), w: tenże, Komedie Aleksandra Fredry. Literatura i teatr, Ossolineum, Wrocław.
Inglot Mieczysław (1986), Literatura romantyczna i sentymentalna jako element struktury w komedii fredrowskiej (Na przykładzie „Ślubów panieńskich”, „Pana Jowialskiego” i „Zemsty”), w: tenże, Świat komedii fredrowskich, Ossolineum, Wrocław.
Jakubiak Krzysztof (2017), Polskie tradycje edukacji domowej „Studia Paedagogica Ignatiana”, t. 20, nr 3, s.19-30. DOI: https://doi.org/10.12775/SPI.2017.3.001
Jokiel Irena (1993), Pasja i milczenie. O życiu i twórczości Aleksandra Fredry w latach 1839-1876, Wydawnictwo WSP w Częstochowie, Częstochowa.
Kostkiewiczowa Teresa (2019), Mnemosyne i córki. Pamięć w literaturze polskiej drugiej połowy XVIII wieku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Krasicki Ignacy (1975), Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, Ossolineum, Wrocław.
Kuchowicz Zbigniew (1989), Aleksander Fredro we fraku i w szlafroku. Osobowość i życie prywatne, Krajowa Agencja Wydawnicza, Łódź.
Kulesza-Woroniecka Iwona (2014), Obraz dzieciństwa w pamiętnikach i wspomnieniach osiemnastowiecznych, w: W kręgu rodziny epok dawnych. Dzieciństwo, red. Bożena Popiołek, Agnieszka Chłosta-Sikorska, Marcin Gadocha, DiG, Warszawa, s. 361-373.
Lasocka Barbara (2001), Aleksander Fredro. Drogi życia, Errata, Warszawa.
Latini Brunetto (1992), Skarbiec wiedzy, przeł. Małgorzata Frankowska-Terlecka, Teresa Giermak-Zielińska, PIW, Warszawa.
Leszczyński Adam (2020), Ludowa historia Polski. Historia wyzysku i oporu. Mitologia panowania, WAB, Warszawa.
Mickiewicz Adam (1997), Dzieła. Wydanie rocznicowe 1798-1998, t. 8: Literatura słowiańska. Kurs pierwszy, przeł. Leon Płoszewski, Czytelnik, Warszawa.
Markowski Michał Paweł (2013), Esencje i podpórki: pamięć i zapomnienie od Platona do Google, w: Od pamięci biodziedzicznej do postpamięci, red. Teresa Szostek, Roma Sendyka, Ryszard Nycz, IBL, Warszawa, s. 253-276. DOI: https://doi.org/10.4000/books.iblpan.1155
Marzec Grzegorz (2017), Metafory pamięci, IBL, Warszawa.
Nietzsche Friedrich (1996), O pożytkach i szkodliwości historii dla życia, w: tenże, Niewczesne rozważania, tłum. Małgorzata Łukaszewicz, Znak, Kraków.
Nowak Witold, Paczkowski Przemysław, red. (2019), Odmiany pamięci. Rozprawy i eseje z filozofii kultury, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
Ochocki Jan Duklan (1882), Pamiętniki, Warszawa; https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/show-content/publication/edition/88963?id=88963 (dostęp: 1.07. 2022)
Outram Dorinda (2008), Panorama Oświecenia, przeł. Joanna Kolczyńska, Arkady, Warszawa.
Pietryka Agnieszka, 7 pytań do… profesora Grzegorza Leszczyńskiego, krytyka i historyka literatury, „Trendy” 2015, nr 2-3. https://issuu.com/ore.edu.pl/docs/trendy_2-3_15/6 (dostęp 21.06.2022).
Poklewska Krystyna (1977), Aleksander Fredro, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Rymkiewicz Jarosław Marek (1982), Aleksander Fredro jest w złym humorze, Czytelnik, Warszawa.
Saryusz-Wolska Magdalena (2009), Pamięć społeczna i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, Universitas, Kraków.
Słaboń-Duda Agnieszka (2011), Wczesna relacja matka—dziecko i jej wpływ na dalszy rozwój emocjonalny dziecka, „Psychoterapia”, nr 2 https://psycholog-ms.pl/jak-relacja-z-matka-wplywa-na-dorosle-zycie/ (dostęp 2.07.2022)
Wójcicki Kazimierz Władysław (1840), Stare gawędy i obrazy, t. 1, Warszawa, https://polona.pl/item/stare-gawedy-i-obrazy-t-1,OTI4OTEwNTg/19/#info:metadata (dostęp: 12.07.2022).
Zakrzewski Bogdan (1993), Fredro nie tylko komediopisarz, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Żeleński Tadeusz (Boy) (1956), Obrachunku fredrowskie, w: tenże, Pisma, t. 5, PIW, Warszawa.
Żołądź-Strzelczyk Dorota (2002), Dziecko w dawnej Polsce, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Licenca
Avtorske pravice (c) 2023 Alicja Dąbrowska
To delo je licencirano pod Creative Commons Priznanje avtorstva-Brez predelav 4.0 mednarodno licenco.
Utwory opublikowane w czasopiśmie „Porównania”, na platformie Pressto należącej do Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu są udostępniane na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-ND 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
-
uznania autorstwa — czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji
-
bez utworów zależnych — remiksując, przetwarzając lub tworząc na podstawie utworu, nie wolno rozpowszechniać zmodyfikowanych treści.
-
brak dodatkowych ograniczeń — nie można korzystać ze środków prawnych lub technologicznych, które ograniczają innych w korzystaniu z utworu na warunkach określonych w licencji.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na wykorzystanie dzieła. Autorzy tekstów zakwalifikowanych do publikacji proszeni są o wypełnienie podpisanie i przesłanie umowa (PL) agreement (EN)
Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license