Słowa kluczowe
język edukacji szkolnej
uczeń z doświadczeniem migracji
nauczanie uwrażliwione na język
klasy wielojęzyczne
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł omawia aktualną sytuację uczniów cudzoziemskich w polskim systemie oświaty, opierając się na danych demograficzno-językowych ze spisu powszechnego z 2021 roku oraz na informacjach dotyczących uczniów cudzoziemskich w polskich szkołach. Autorki zwracają uwagę na znaczący wzrost liczby uczniów niepolskojęzycznych w ostatnich latach przy jednoczesnym braku przygotowania nauczycieli do pracy w klasach wielojęzycznych. W drugiej części artykułu omawiane są istniejące rozwiązania prawne i podejścia dydaktyczne mające na celu wsparcie nauki i integracji społecznej tych uczniów. W szczególności skupiono się na nauczaniu języka polskiego jako języka edukacji szkolnej oraz na podstawach nauczania uwrażliwionego na język. Artykuł kończy zestawienie zasad pracy z uczniami o mniejszym stopniu zaawansowania w języku polskim oraz lista przykładowych materiałów do nauczania języka polskiego i innych przedmiotów w klasach ogólnych, które obejmują uczniów z doświadczeniem migracji, oraz w oddziałach przygotowawczych.
Bibliografia
Anacka Marta, Janicka Anna, 2018, Prognoza ludności dla Polski na podstawie ekonometrycznej prognozy strumieni migracyjnych, „Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician”, nr 63 (8), s. 5-27. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.0686
Balyos Verena, Donath Silke, Neustadt Eva, Reinke Kerstin, 2016, Das DaZ-Buch – Für den intensiven Spracherwerb in der Sekundarstufe, Berlin.
Beacco Jean-Claude, Fleming Mike, Goullier Francis, Thürmann Eike, Vollmer Helmut, Sheils Joseph, 2016, A handbook for curriculum development and teacher training. The language dimension in all subjects, Strasbourg.
CeBaM UAM, 2024, Dobre początki obiecująca przyszłość. Dzieci z doświadczeniem migracyjnym w polskich szkołach. Kierownik projektu Elżbieta M. Goździak. (dostęp: 31.01.2024).
Chrostowska Paulina, 2022/2023, Uczniowie uchodźczy z Ukrainy w polskim systemie edukacji, Warszawa, https://ceo.org.pl/wp-content/uploads/2024/01/Uczniowie-uchodzczy-w-polskim-systemie-edukacji-CEO-01_2024.pdf (dostęp: 31.01.2024).
Crystal Davis, 2013, The Cambridge encyclopaedia of language, wyd. 3, Cambridge.
Cummins Jim, 1979, Cognitive/academic language proficiency, linguistic interdependence, the optimum age question and some other matters, „Working Papers on Bilingualism”, nr 19, s. 121-129.
Cummins Jim, 1981a, Age on arrival and immigrant second language learning in Canada. A reassessment. „Applied Linguistics”, nr 2, s. 132-149. DOI: https://doi.org/10.1093/applin/2.2.132
Cummins Jim, 1981b, The role of primary language development in promoting educational success for language minority students, w: California State Department of Education (red.), Schooling and language minority students: A theoretical framework. Los Angeles.
Cummins Jim, 1984, Bilingualism and special education: Issues in assessment and pedagogy, Clevedon.
Cummins Jim, 2000b, Język, władza i pedagogika: Dzieci dwujęzyczne w ogniu krzyżowym, Bristol.
Cummins Jim, 1991, Conversational and academic language proficiency in bilingual contexts, „AILA Review”, nr 8, s. 5-89.
Cummins Jim, 2000a, Immersion education for the millennium: What we have learned from 30 years of research on second language immersion, w: Childs M. R., Bostwick R. M. (red.), Learning through two languages: Research and practice. Second Katoh Gakuen International Symposium on Immersion and Bilingual Education, Katoh Gakuen, Japonia, s. 34-47.
Cummins Jim, 2005, A proposal for action. Strategies for recognizing heritage language competence as a learning resource within the mainstream classroom, „Modern Language Journal”, nr 89, s. 585-592.
Cummins Jim, 2014, BICS and CALP, online (PDF) Basic Interpersonal Communicative Skills and Cognitive Academic Language Proficiency (researchgate.net) (dostęp: 30.01.2023).
Cummins, Jim i Early, Margaret, 2015, Big ideas for expanding minds: Teaching English language learners across the curriculum, Oakville.
Devine Dympna, 2013, Valuing children differently? Migrant children in education, „Children and Society”, nr 27 (4), s. 282-294. DOI: https://doi.org/10.1111/chso.12034
Echevarría Jana J., Vogt Mary Ellen J., Short Deborah, 2017, Making content comprehensible for elementary English learners: The SIOP model, wyd. 3, Londyn.
Edelsky Carole, 1990, With literacy and justice for all: Rethinking the social in language and education, Londyn.
Edelsky Carole, Hudelson Sarah, Altwerger Bess, Flores Barbara, Barkin Florence, Jilbert Kristina, 1983, Semilingualism and language deficit, "Applied Linguistics”, nr 4 (1), s. 1-22. DOI: https://doi.org/10.1093/applin/4.1.1
European Commission/Komisja Europejska, 2012, Rethinking education: Investing in skills for better socio-economic outcomes. http://eurlex.europa.eu/legalcontent/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52012DC0669&from=EN (dostęp: 29.01.2024).
Fundacja Reja, 2015, Program nauczania języka polskiego jako drugiego, http://fundacjareja.eu/wp-content/uploads/2015/11/Program-nauczaniaje%CC%A8zyka-polskiego-jako-drugiego-dla-oddzia%C5%82o%CC%81wprzygotowawczych-w-szkole-podstawowej.pdf (dostęp: 13.11.2023).
Gazeta Wyborcza (2022, 1.07.2022), Egzamin ósmoklasisty, „Gazeta Wyborcza”, https://wyborcza.pl/7,75398,28642585,egzamin-osmoklasisty-2022-cekpodala-wyniki-jak-poradzili.html (dostęp: 27.01.2024).
Giroux Henry A., 1988, Teachers as intellectuals: Toward a critical pedagogy of learning, Nowy Jork.
Gogolin Ingrid, Dirim Inci, Klinger Thorsten, Lange Imke, Lengyel Drorit, Michel Ute, Neumann Ursula, Reich Hans, Roth Hans-Joachim, Schwippert Knut, 2011, Förderung von Kindern und Jugendlichen mit Migrationshintergrund FÖRMIG. Bilanz und Perspektiven eines Modellprogramms, Münster.
GUS, 2023, Przynależność narodowo-etniczna i język używany w domu oraz przynależność do wyznania religijnego w Polsce w 2021, https://stat.gov.pl/spisy-powszechne/nsp-2021/nsp-2021-wyniki-ostateczne/tablice-z-ostatecznymidanymi-w-zakresie-przynaleznosci-narodowo-etnicznej-jezyka-uzywanego-w-domuoraz-przynaleznosci-do-wyznania-religijnego,10,1.html (dostęp: 28.12.2023).
Halliday Michael A. K., 1978, Język jako semiotyka społeczna. Społeczna interpretacja języka i znaczenia, Londyn.
Jędryka Beata Katarzyna, 2022, Zbiór zadań z języka polskiego jako języka edukacji szkolnej dla uczniów z doświadczeniem migracji, Warszawa.
Karczewska Julia, 2021, Poznaniacy i poznanianki, poznaj ich! – materiały edukacyjne do nauki języka polskiego jako drugiego, Poznań.
Kniffka Gabrielle, Neuer Birgit (red.), 2018, INTRO Deutsch als Zweitsprache. Zur Vorbereitung auf den Regelunterricht der Sekundarstufe, Braunschweig.
Komisja Europejska / EACEA / Eurydice, 2019, Integracja uczniów ze środowisk migracyjnych w szkołach w Europie: Krajowe polityki i środki. Raport Eurydice, Luksemburg.
Maas Utz, 2008, Sprache und Sprachen in der Migrationsgesellschaft. Die schriftkulturelle Dimension, Göttingen.
Martin-Jones Marylin, Romaine Suzanne, 1986, Semilingualism: A half-baked theory of communicative competence. „Applied Linguistics”, nr 7 (1), s. 26-38. DOI: https://doi.org/10.1093/applin/7.1.26
NIK / Najwyższa Izba Kontroli, 2020, Informacja o wynikach kontroli: Kształcenie dzieci rodziców powracających do kraju oraz dzieci cudzoziemców. https://www.nik.gov.pl/plik/id,22685,vp,25384.pdf (dostęp: 30.01.2024).
OECD, 2023, PISA 2022 Results (tom I: The state of learning and equity in education), Paryż.
Onet, 2023, Matury 2023. Dziś pierwszy egzamin – Wiadomości (onet.pl), https://wiadomosci.onet.pl/kraj/matury-2023-dzis-pierwszy-egzamin-jezykpolski-podstawowy/8srewx6 (dostęp: 30.01.2024).
Otwarte dane, 2023, https://dane.gov.pl/pl/dataset/1426,liczba-uczniowcudzoziemcow-wedug-gmin/resource/45537/table?page=1&per_page=20&q=&sort= (dostęp: 30.07.2023).
Pamuła-Behrens Małgorzata, Szymańska Marta, 2019, Program nauczania języka polskiego jako dla oddziałów przygotowawczych w szkole podstawowej. Metoda JES-Pl-przewodnik, Kraków.
Papasoulioti Aspasia, Fountana Maria, Szczepaniak-Kozak Anna, Adamczak-Krysztofowicz Sylwia, 2023, Approaches to the increasing linguistic diversity in Greek and Polish classrooms: Different contexts with similar problems, „Glottodidactica”, nr 50 (1), s. 161-189. DOI: https://doi.org/10.14746/gl.2023.50.1.9
Pawlak Mikołaj, 2013, Imitacja przy tworzeniu polskiej polityki integracji cudzoziemców, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny”, nr 39 (3), s. 97-121.
Portal Migracje, 2024, Migracje.gov.pl (dostęp: 26.01.2024).
Projekt MaMLiSE (2020-2023). Majority and Minority Languages in School Environment: Helping teachers, pupils and parents. http://mamlise.home.amu.edu.pl/ (dostęp: 28.08.2024).
Putzier Agnieszka, Hryniewicz-Piechowska Justyna, Brehmer Bernhard, 2022, „Muss es denn Polnisch sein?“ – Rahmenbedingungen und Umsetzung des durchgängigen Nachbarspracherwerbs am Beispiel des Polnischen in der Euroregion Pomerania, „Zeitschrift für Interkulturellen Fremdsprachenunterricht“, nr 27 (1), s. 47-79, http://tujournals.ulb.tudarmstadt.de/index.php/zif (dostęp: 13.11.2022).
Sime Daniela, Fox Rachael, 2015, Migrant children, social capital and access to services: transitions, negotiations and complex agencies, „Children & Society”, nr 29 (6), s. 524-534. DOI: https://doi.org/10.1111/chso.12092
Smyth Emer, Darmody Merike, McGinnity Frances, Byrne Delma, 2009, Adapting to diversity: Irish schools and newcomer students, Research series no 8, Dublin.
Szczepaniak-Kozak Anna, Farrell Angela, Ballweg Sandra, Daase Andrea, Wąsikiewicz-Firlej Emilia, Masterson Mary, 2023, Promoting multilingual practices in school and home environments: Perspectives from Germany, Greece, Ireland and Poland, Getynga. DOI: https://doi.org/10.14220/9783737015639
Szczepaniak-Kozak Anna, Wąsikiewicz-Firlej Emilia, 2024, Teacher agency in the times of crisis: A situational analysis of Polish teachers’ response to emergent multilingualism in the school environment after the 2022 Russian invasion in Ukraine, „Frontiers in Psychology”, nr 15:1382403. DOI: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2024.1382403
Zespół do spraw migracji, 2020, Polityka migracyjna Polski – diagnoza stanu wyjściowego. https://www.gov.pl/web/mswia/polityka-migracyjna-polski--diagnoza-stanu-wyjsciowego (dostęp: 31.01.2024).
Komunikat dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej z 19 sierpnia 2022 r. w sprawie szczegółowych sposobów dostosowania warunków i form przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty w roku szkolnym 2022/2023. https://oke.waw.pl/files/oke_waw_433020220819%20E8%202023/Komunikat/dostosowaniach.pdf (dostęp: 30.01.2024)
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2022, poz. 1383. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220001383 (dostęp: 31.01.2024).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 sierpnia 2017, Dz.U. 2017 poz. 1655. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20170001655 (dostęp: 31.01.2024).
Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 21 marca 2022 r. w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy, Dz.U. 2022 poz. 645). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220000645 (dostęp: 31.01.2024).
Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 8 kwietnia 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy, Dz.U. 2022, poz. 795). https://www.dziennikustaw.gov.pl/DU/rok/2022/pozycja/795 (dostęp: 31.01.2024).
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Anna Szczepaniak-Kozak, Emilia Wąsikiewicz-Firlej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.