Prawo ucznia do bycia wysłuchanym w sytuacji konfliktu. Wybrane aspekty i ujęcia
PDF

Słowa kluczowe

prawa ucznia
konflikt w szkole
mediacja rówieśnicza
sąd koleżeński
małoletni świadek

Jak cytować

Janeczko-Janicka, M. (2024). Prawo ucznia do bycia wysłuchanym w sytuacji konfliktu. Wybrane aspekty i ujęcia. Pedagogika Społeczna Nova, 4(7), 101–120. https://doi.org/10.14746/psn.2024.4.7.7

Abstrakt

Children have the right to express their views freely in all matters affecting them, with due weight being given to the child’s views in accordance with the child’s age and maturity. Studies show that these rights are not always respected in schools and that violations often occur at the stage of drafting internal rules – statutes. At school, pupils are inevitably confronted with difficult situations, such as conflicts with peers or teachers. These situations can have a negative impact on individual and social functioning. Research shows that the rate of peer violence in Poland remains high and that children experience it most frequently in the school environment. At school, children’s rights are also violated by teachers (psychological and physical violence, white-gloved violence). This article is an attempt to capture the “voice of the pupil” in a conflict situation at school and to answer the question of how this voice (dis)resonates depending on the degree of rights violation, the dominant model of educational relations at school, the implemented ways and methods of resolving difficult and conflict situations.

https://doi.org/10.14746/psn.2024.4.7.7
PDF

Bibliografia

Bartnik A.S., Definiowanie i postrzeganie mobbingu przez różnych aktorów procesu, [w] M. Plucińska (red.), Rozwiązywanie sytuacji konfliktowych w wymiarze jednostkowym i społecznym, Poznań 2014, s. 249–263.

Borecka ­Biernat D., Wajszczyk K., Walęcka­ Matyja K., Rozwiązywanie sytuacji konfliktowych. Wybrane problemy, Warszawa 2019.

Brzozowska M., Ryba, która ma głos. Prawo dziecka do partycypacji, „Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka” 2017, 16(2), s. 45–64, https://dzieckokrzywdzone.fdds.pl/index.php/DK/ar­ticle/view/631/0 [dostęp: 12.02.2024].

Chełpa S., Witkowski T., Psychologia konfliktów. Praktyka radzenia sobie ze sporami, Wrocław 2015.

Chętkowski D., Rozmowa jako relikt w codzienności szkolnej, [w:] M. Dudzikowa, M. Czerepaniak­ ­Walczak (red.), Wychowanie. Pojęcia – Procesy – Konteksty, t. 5, Gdańsk 2010, s. 353–367.

Child rights education toolkit. Rooting child rights in early childhood education, primary and secondary schools, UNICEF PFP, Geneva 2014, https://www.unicef.org/media/63081/file/UNICEF­Child­­Rights­Education­Toolkit.pdf [dostęp: 12.02.2024].

Dąbrowski K. (red.), Zdrowie psychiczne, Warszawa 1979.

Deutsch M., Coleman P., Rozwiązywanie konfliktów. Teoria i praktyka, przeł. M. Cierpisz i in., Kra­ków 2005.

Dęboń A., Strzała R., Monitoring praw uczniowskich w odniesieniu do zapisów statutów szkolnych w szkołach dla dzieci i młodzieży, 2022, raport, https://szkolajestnasza.pl/wp­content/uploads/2022/09/monitoring­praw­uczniowskich_­raport­2022_wersja­ost..pdf [dostęp: 12.02.2024].

Dojrzeć do praw. Raport z monitoringu praw i podmiotowości dziecka w Polsce w dobie społeczeństwa informacyjnego, edycja 1 (2023), https://fundacja.orange.pl/app/uploads/2023/05/Raport_Doj­rzec­do­praw_2023.pdf [dostęp: 12.02.2024].

Gordon T., Wychowanie bez porażek w szkole, przeł. D. Szafrańska-­Poniewierska, Warszawa 2004. Dzieci się liczą 2022. Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa i rozwoju dzieci w Polsce, https://fdds.pl/_Resources/Persistent/5/2/2/d/522d74049ede89dba15f7bcd887f14555df37da9/Raport%20FDDS%20­%20Dzieci%20si%C4%99%20Licz%C4%85%202022.pdf [dostęp: 12.02.2024].

Falkowska E., Telusiewicz­-Pacak A. (opr. i red.), Prawa dziecka z perspektywy dzieci, rodziców i nauczycieli. Raport z badań, UNICEF Polska, Warszawa 2019.

Informacja o działalności Rzecznika Praw Dziecka w 2020 roku oraz uwagi o stanie przestrzegania praw dziecka w Polsce, Warszawa 2021, https://brpd.gov.pl/wp­content/uploads/2021/04/informacja_rpd_za_rok_2020.pdf [dostęp: 12.02.2024].

Informacja o działalności Rzecznika Praw Dziecka w 2021 roku oraz uwagi o stanie przestrzegania praw dziecka w Polsce, Warszawa 2022, https://brpd.gov.pl/wp­content/uploads/2022/03/Informacja­o­dzia%C5%82alno%C5%9Bci­Rzecznika­Praw­Dziecka­za­rok­2021­PDF­ 16MB.pdf [dostęp: 12.02.2024].

Informacja o działalności Rzecznika Praw Dziecka w 2022 roku oraz uwagi o stanie przestrzegania praw dziecka w Polsce, https://brpd.gov.pl/wp­content/uploads/2023/04/Informacja­o­dzia%C5%82alno%C5%9Bci­Rzecznika­Praw­Dziecka­w­2022­roku.pdf [dostęp: 12.02.2024].

Janeczko­ Janicka M., Spotkanie przy mediacyjnym stole. Konteksty pedagogiczne, „Studia Edukacyjne” 2023, (68), s. 89–104. DOI: https://doi.org/10.14746/se.2023.68.7

Jaworski M., Janusz Korczak, Warszawa 1973.

Karta Edukacji Obywatelskiej i Edukacji o Prawach Człowieka Rady Europy. Przyjęta w ramach Za­lecenia Rec(2010)7 Komitetu Ministrów, https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchSer­vices/DisplayDCTMContent?documentId=09000016804884ce [dostęp: 12.02.2024].

Katra G., Współczesne ujęcia i modele wychowania, „Psychologia Wychowawcza” 2019, 58(16), s. 27–48. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.6331

Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r., Dz.U. 1991 nr 120 poz. 526 z późn. zm.

Korczak J., Jak kochać dziecko, [w:] S. Wołoszyn, Korczak, Warszawa 1978, s. 175–243.

Korzeniowski Ł. (red.), Prawa ucznia w Polsce. Raport z badań, Kraków 2023, https://raport.sus.org.pl/ebook.pdf [dostęp: 12.02.2024].

Kowolik P., Poglądy Janusza Korczaka – mistrza i wychowawcy – na temat stosowania kar w odbiorze współczesnych nauczycieli, „Nauczyciel i Szkoła” 2013, 1(53), s. 153–171.

Kozłowska K., Pozytywna funkcja konfliktów w przestrzeni edukacyjno-wychowawczej, [w:] M. Plu­cińska (red.), Rozwiązywanie sytuacji konfliktowych w wymiarze jednostkowym i społecznym, Poznań 2014, s. 171–181.

Kwiatkowska­-Darul V., Przesłuchanie małoletniego świadka w polskim procesie karnym, Toruń 2007. List Rzecznika Praw Obywatelskich do kuratorów oświaty, https://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/2023­06/Do_MEiN_uczniowie_prawa_kuratorzy_28.06.2023.pdf [dostęp: 12.02.2024].

Łobocki M., Zarys koncepcji pedagogicznej Janusza Korczaka, „Zagadnienia Wychowawcze a Zdrowie Psychiczne” 1986, (1), s. 5–13.

Mała Konstytucja Republiki Łejerskiej, https://lejery.pl/mala­konstytucja­rl/ [dostęp: 12.02.2024].

Mastalski J., (Nie)dojrzałość wychowanka i wychowawcy w kontekście „cywilizacji zamiast”, [w:] B. Ma­jerek, A. Domagała­-Kręcioch (red.), Kategorie (nie)obecne w edukacji. Wychowanie – kształcenie –rozwój, Kraków 2021, s. 15–32.

Melosik Z., Technologizacja życia i tożsamości w kulturze współczesnej, „Studia Edukacyjne” 2016, (38), s. 43–59.

Michalak M., Korczakowskie prawo do społecznej partycypacji dziecka. Dziecięce obywatelstwo, https://brpd.gov.pl/sites/default/files/wystapienie_rpd_konferencja_ateny.pdf [dostęp: 12.02.2024]. Moore Ch.W., Mediacje. Praktyczne strategie rozwiązywania konfliktów, przeł. A. Cybulko, M. Zie­liński, Warszawa 2012.

Ogólnopolskie badanie jakości życia dzieci i młodzieży w Polsce, Warszawa 2022, https://brpd.gov.pl/wp­content/uploads/2022/03/Za%C5%82%C4%85cznik­do­informacji­o­dzia%C5%82alno%C5%9Bci­RPD­za­rok­2021­Raport­z­og%C3%B3lnopolskiego­badania­jako%C5%9Bci­%C5%BCycia­dzieci­w­Polsce­PDF­42MB.pdf [dostęp: 12.02.2024].

Olubiński A., Konflikt jako sytuacja wychowawcza, [w:] D. Borecka­-Biernat, M. Cywińska (red.), Konflikt społeczny w perspektywie socjologicznej i pedagogiczno-psychologicznej. Wybrane kwestie, Warszawa 2015, s. 89–103.

Połowniak-­Dąbrowska M. (opr. i red.), Prawa dziecka i edukacja o prawach dziecka. Historia. Teoria. Praktyka, UNICEF Polska, Warszawa 2019, https://unicef.pl/wspolpraca/wspolpraca-­z­-placowkami­-edukacyjnymi/materialy­-edukacyjne [dostęp: 12.02.2024].

Raport z badań w zakresie potrzeb i oczekiwań społecznych dotyczących Krajowego Rejestru Mediatorów oraz luk kompetencyjnych w zakresie szkoleń mediatorów, przygotowany przez Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, https://krm.gov.pl/files/page_files/113/raport­z­badan­w­zakresie­potrzeb­i­oczekiwan­spolecznych­dotyczacych­krm­oraz­luk­kompetencyjnych.pdf [dostęp: 12.02.2024].

Rzecznik Praw Dziecka, Standardy mediacji rówieśniczej i szkolnej w szkołach i innych placówkach oświatowych, Warszawa 2017, s. 4, https://brpd.gov.pl/sites/default/files/standardy_mediacji_rowiesniczej_i_szkolnej_w_szkolach_i_placowkach.pdf [dostęp: 12.02.2024].

Segiet K., Fenomen czasu w okresie dorastania (perspektywa rozwojowa), [w:] A. Cybal-­Michalska (red.), Młodzież jako przedmiot i podmiot badań pedagogicznych, Poznań 2019, s. 163–180.

Śliwerski B., Children’s right to their own rights, [w:] M. Michalak (red.), Prawa dziecka wczoraj, dziś i jutro – perspektywa korczakowska, t. 1, Warszawa 2018, s. 92–141.

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Dz.U. 2023 poz. 2809 z późn. zm.

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Dz.U. 2023 poz. 1610 z późn. zm.

Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela, Dz.U. 2023 poz. 984 z późn. zm.

Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe, Dz.U. 2024 poz. 737.

Ustawa z dnia 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich, Dz.U. 2022 poz. 1700 z późn. zm.

Wojtanowicz, Mediacje rówieśnicze jako metoda wychowawcza, „Studia Socialia Cracoviensia” 2016, 8(2), s. 145–155, https://doi.org/10.15633/ssc.2005 DOI: https://doi.org/10.15633/ssc.2005

Wsparcie młodzieży zagrożonej samobójstwem. Raport z badania, Biuro Rzecznika Praw Dziecka, Warsza­wa 2023, https://brpd.gov.pl/wp­content/uploads/2023/12/Wsparcie­m%C5%82odziez%CC%87y­­zagroz%CC%87onej­samobo%CC%81jstwem­2023.pdf [dostęp: 12.02.2024].

Zalecenie Rady z dnia 22.05.2018 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie (2018/C 189/01), Dz.U.UE C z dnia 4 czerwca 2018 r.