Abstrakt
“Łejery” pedagogy, which has existed for almost 50 years, is a topic worth considering because it is a unique phenomenon in Poland, which resulted in the establishment of Primary School No. 83 on September 1, 1990. Emilia Waśniowska in Poznań has had a professional theatre since 2013 (the Common Stage of the facility and the Poznań Children’s Art Center). The study aims to synthetically present the most important assumptions of “Łejery” pedagogy on the threshold of the 50th anniversary of its existence. To achieve the goal, the method of analysing existing and retrieved sources was used, including diploma theses available in university repositories, doctoral thesis (unofficial version obtained from the author) by Katarzyna Moskiewicz prepared at the Faculty of History of Adam Mickiewicz University, press materials, information obtained by Katarzyna Sadowska during conversations conducted at Primary School No. 83 in Poznań with Jerzy Hamerski and Elżbieta Drygas,as well as electronic sources related to the facility and studies and articles from periodical publications. The current state of research on “Łejery” pedagogy is insufficient. So far, only one scientific work mentioned above has been published (doctoral dissertation), which describes Primary School No. 83 in Poznań as an alternative school and discusses it in a comparative context with other schools established during the political transformation in Poland, and only a few works have been written diploma students of pedagogical faculties of selected Polish universities.
Bibliografia
Barański D., Jak to jest mieć 90 lat? Zbigniew Czarnuch wie i opowiada [ZDJĘCIA], „Gazeta Wyborcza – Gorzów” 21.06.2020, https://gorzow.wyborcza.pl/gorzow/7,36844,26052019,jak-to-jest--miec-90-lat-zbigniew-czarnuch-wie-i-opowiada-zdjecia.html [dostęp: 12.03.2024].
Buchner A., Fereniec-Błońska K., Wierzbicka-Tarkowska M., Teatr dla dzieci i młodzieży – zmiana paradygmatu? Raport dotyczący zagadnień widowni i tekstu w teatrze dla młodych, Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu, https://csdpoznan.pl/aktualnosci/raport-teatr-dla-dzieci-i-mlodziezy-zmiana-paradygmatu [dostęp: 28.04.2024].
Byłam jak wesołe miasteczko, wywiad – Wojciech Biedak rozmawia z Elżbietą Drygas, maj 2021, https://lejery.pl/2021/05/14/bylam-jak-wesole-miasteczko/ [dostęp: 20.06.2024].
Czarnuch Z., Chuchać i dmuchać, [w:] U Łejerów, Poznań 2016 (publikacja okolicznościowa z okazji 40-lecia „Łejerów”), strony nienumerowane.
Czekała F., Historie warte Poznania. Od PeWuKi i Baltony do kapitana Wrony, Poznań 2016.
Czekała F., Ta szkoła ma „filię” na Madagaskarze, choć prawo nie przewiduje nawet jej istnienia, https://archiwum.tvn24.pl/magazyn-tvn24/30/tvn24.pl/magazyn-tvn24/ta-szkola-ma-filie-na-madagaskarze-choc-prawo-nie-przewiduje-nawet-jej-istnienia,30,683.html [dostęp: 25.09.2024].
Drygas E., 2015. Przygoda na Madagaskarze, Poznań 2024.
Drygas E., Gotowe scenariusze lekcji aktywizujących, czyli jak odkleić dziecko do krzesełka i przywrócić mu wyobraźnię, Poznań, 2014.
Drygas E., Myśli z Madagaskaru, [w:] U Łejerów, Poznań 2016 (publikacja okolicznościowa z okazji 40-lecia „Łejerów”), strony nienumerowane.
Drygas E., Hamerski J., Gdy dzwoneczek się odezwie. Śpiewnik wczesnoszkolny, Leszno (b.d.).
Drzewiecka A., Będzie teatr na Cytadeli, „Gazeta Wyborcza” 12.01.2009, (9).
Eksperyment pedagogiczny, https://lejery.pl/eksperyment-pedagogiczny/ [dostęp: 3.10.2023].
Eli droga do teatru, https://web.archive.org/web/20161127142409/http:/lejery.art.pl/index.php?section=2&chapter=1 [dostęp: 2.02.2024].
Eluyefa D., Children’s theatre: A brief pedagogical approach, „ArtsPraxis” 2017, 4(1), s. 79–93. DOI: https://doi.org/10.33682/h4ty-y5p2
Hamerski J., Dziecięcy teatr gromadny, [w:] M. Karasińska, G. Leszczyński (red.), Dziecko i teatr w przestrzeni kultury, t. 2: Świat w teatrze, Poznań 2007, s. 116–128.
Hamerski J., Gotowe scenariusze imprez szkolnych, czyli jak przygotować imprezę w szkole, aby nie była nudną „kuczcią”, Poznań, 2011.
Hamerski J., Historia Łejerów do śpiewania, Poznań 2011.
Hamerski J., Przyjdzie wiosna, [w:] U Łejerów, Poznań 2016 (publikacja okolicznościowa z okazji 40-lecia „Łejerów”), strony nienumerowane.
Hamerski J., Drygas E., Emilkowy piosennik, Poznań 2008.
Historia naszego hufca – najbliższa, a często nieznana, Hufiec Zielona Góra ZHP, https://zielonagora.zhp.pl/historia-naszego-hufca-najblizsza-a-czesto-nieznana/ [dostęp: 19.03.2024].
Kalinowski D., Rozmyślania pragmatyka i rozterki idealisty, [w:] M. Gliniecki, L. Maksymowicz (red.), Teatr edukacyjny – komunikacja bez granic, Słupsk 2001, s. 23–32.
Koral D., To jedyna taka szkoła w naszym kraju. Dotarła do Poznania w 13 tirach. Onet, 29.03.2016,https://wiadomosci.onet.pl/kraj/to-jedyna-taka-szkola-w-naszym-kraju-dotarla-do-poznania--w-13-tirach/d4p840 [dostęp: 25.09.2024].
Korcz-Dziadosz J., Makusyny, https://zielonagora.zhp.pl/wp-content/uploads/2020/06/Pe%C5%82na--m%C4%85drych-polska-ziemia-makusyny-autor-Jadwiga-Korcz.pdf [dostęp: 22.09.2024].
Królica M., Teatr we wczesnej edukacji dziecka, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce” 2008, (4), s. 31–44.
Łejery kończą budowę teatru, 18.05.2013, https://epoznan.pl/news-news-40713-lejery_koncza_budowe_teatru [dostęp: 10.06.2024].
Łejery na Madagaskarze, 2.03.2021, https://lejery.pl/2021/03/02/65-przygoda-na-madagaskarze--rozdzial-5/ [dostęp: 1.07.2024].
Moskiewicz K., Szkoły alternatywne w Polsce po roku 1989. Kontynuacje i modernizacje XX-wiecznej tradycji edukacji alternatywnej, rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. dr hab. Marii Kujawskiej (wersja niepublikowana, pozyskana od Autorki), Poznań 2011.
My i nasz elementarz, Naprawiacze świata, 3.01.2018, https://elementarz.org/naprawiacze-swiata/[dostęp: 8.06.2024].
Nagroda im. Ireny Sendlerowej – „Za naprawianie świata”, https://uczotwartosci.ceo.org.pl/nagroda--im-ireny-sendlerowej/ [dostęp: 29.06.2024].
Nieduziak E., Teatr szkolny jako forma praktyk performatywnych. Możliwe wyjście z kryzysu kultury emocjonalnej szkoły, [w:] I. Przybylska (red.), Kultura emocjonalna szkoły – czasoprzestrzenie doświadczania emocji, Katowice 2019, s. 119–136.
Nowicka P., Elżbieta Drygas, założycielka szkoły Łejery. Wszystko dla dzieci i teatru [SYLWETKA], „Gazeta Wyborcza – Poznań” 29.09.2015, https://poznan.wyborcza.pl/poznan/7,36001,18914551,elzbieta--drygas-zalozycielka-szkoly-lejery-wszystko-dla-dzieci.html [dostęp: 9.05.2024].
Ośrodek Edukacji Teatralnej „U Łejerów”, Plan programowy Stowarzyszenia Przyjaciół Zespołu Szkół nr 4 Łejery w ramach działalności Ośrodka Edukacji Teatralnej (dostępny w formacie PDF na portalu https://www.poznan.pl/).
Podzielić się pasją, 27.06.2018, https://kultura.poznan.pl/mim/kultura/news/rozmowy,c,7/podzielic--sie-pasja,120242.html [dostęp: 9.06.2024].
Przepis na łejerskie harcerstwo, teatr i szkołę, czyli moja KSIĄŻKA KUCHARSKA / część 5, 5.10.2020, https://lejery.pl/2020/10/05/przepis-na-lejerskie-harcerstwo-teatr-i-szkole-czyli-moja-ksiazka--kucharska-czesc-5/ [dostęp: 2.02.2024].
Przepis na łejerskie harcerstwo, teatr i szkołę, czyli moja KSIĄŻKA KUCHARSKA / część 12, 23.11.2020, https://lejery.pl/2020/11/23/przepis-na-lejerskie-harcerstwo-teatr-i-szkole-czyli-moja-ksiazka--kucharska-czesc-12/ [dostęp: 2.01.2024].
Przepis na łejerskie harcerstwo, teatr i szkołę, czyli moja KSIĄŻKA KUCHARSKA / część 18, 10.02.2021, https://lejery.pl/2021/02/10/przepis-na-lejerskie-harcerstwo-teatr-i-szkole-czyli-moja-ksiazka--kucharska-czesc-18/ [dostęp: 10.08.2024].
Rozmowy z Jerzym Hamerskim i Elżbietą Drygas prowadzone na terenie Szkoły Podstawowej nr 83 w Poznaniu przez K. Sadowską (nieopublikowane), Poznań, rok szkolny 2023/2024.
Sadowska K., Teatr „Łejery” – edukacja przez sztukę na przykładzie działalności Szkoły Podstawowej nr 83 im. Emilii Waśniowskiej w Poznaniu (wybrane problemy), „Kultura i Edukacja” 2024, 144(2), 93–113. DOI: https://doi.org/10.15804/kie.2024.02.05
Singh A., Humanising education: Theatre in pedagogy, „Contemporary Education Dialogue” 2004, 2(1), s. 53–84. DOI: https://doi.org/10.1177/097318490400200104
Szewczyk D., Alternatywne formy edukacji na przykładzie Szkoły Podstawowej nr 83 i Gimnazjum nr 15 „Łejery” w Poznaniu, praca dyplomowa napisana pod kierunkiem dr Ireny Bartusiak w Kolegium Karkonoskim w Jeleniej Górze, Jelenia Góra 2006.
Szkoła Łejery – REPUBLIKA ŁEJERSKA, lejery.pl [dostęp: 12.05.2024].
Szymańska K., Wykorzystanie elementów sztuki teatralnej w stymulowaniu rozwoju dzieci na starcie edukacyjnym, praca licencjacka napisana pod kierunkiem dr Kingi Kuszak na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 2010.
Uroczystość wręczenia Nagrody Prezydenta RP za twórczość dla dzieci i młodzieży „Sztuka Młodym”, 2.12.2003, https://www.prezydent.pl/archiwalne-aktualnosci/aktualnosci-rok-2003/uroczystosc-wreczenia-nagrody-prezydenta-rp-za-tworczosc-dla-dzieci-i-mlodziezy-sztuka--mlodym,30653,archive [dostęp: 10.08.2024].
Wiciak K., Zajęcia teatralne jako jedna z metod edukacyjnych w klasach 1–3, praca dyplomowa napisana w Poznańskiej Szkole Wyższej „Kadry dla Europy” w 2014 roku pod kierunkiem prof. dr hab. Barbary Nowak, Poznań 2014.
Zabawny Z., Łejery gotowe na otwarcie – dzieciaki mają swój teatr. Naszemiasto.pl. 12.09.2013, https://poznan.naszemiasto.pl/lejery-gotowe-na-otwarcie-dzieciaki-maja-swoj-teatr-zdjecia/ar/c13-2751822 [dostęp: 29.122024].
Zawistowski A., Polska (?) Rzeczpospolita Ludowa, „Spory historyków PRL”, https://www.polska1918-89.pl/pdf/polska--rzeczpospolita-ludowa-,1933.pdf [dostęp: 1.08.2024], s. 24–28.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Katarzyna Sadowska

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
