Słowa kluczowe
report
personal source of information
Jak cytować
Abstrakt
The purpose of the article is to present a communication and language analysis of agent texts on the Polish literary environment prepared by personal sources of information in the years 1956–1990. Their selection was made by employees of the Institute of National Remembrance from the Warsaw branch of the Commission for the Prosecution of Crimes against the Polish Nation in a monograph entitled „Twórczość obca nam klasowo”. Aparat represji wobec środowiska literackiego 1956–1990 [“Creativity foreign to our class.” Apparatus of repression against the literary environment from 1956 to 1990]. The analysis applies only to materials that are a direct record or development of a specific denunciation filed by a person registered as a source of information, but does not apply to reports, analysis of situations, statements and other texts authored by the officers of the Security Service. These are sixty-three formally diverse texts consisting of reports, information, notes and remarks from secret collaborators (TW – Tajny Współpracownik), operational contacts (KO – Kontakt Operacyjny), confidential contacts (KP – Kontakt Poufny) and consultants (K – Konsultant). Primarily, the analysis takes into account all description elements of the act of communication and makes an introduction into discourse analysis of secret agent materials originating from the three stages of the Polish People’s Republic. Denunciation resulting in those texts fulfils a social function as a tool for political fight against the opposition and a political function as well, allowing for spreading the belief in the omnipotence of the state and destroying the existing systems of values. The texts are mainly informative, although they are not devoid of emotion expressed linguistically in a variety of ways. The authors are aware of the value of the knowledge conveyed in the texts and of the consequences of denunciation for the people they concerned.
Bibliografia
Bereś Stanisław (2010), Służba Bezpieczeństwa jako krytyk literacki, w: Artyści władzy, władza artystom, red. Andrzej Chojnowski, Sebastian Ligarski, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa, s. 23–49.
Dojka Iwona (2008), Donos i doniesienie jako gatunki tekstu, „Annales Academie Paedagodicae Cracoviensis. Studia Linquistica”, t. 3, s. 44–53.
Dojka Iwona (2011), Zakłamany słownik, czyli żargon funkcjonariuszy bezpieczeństwa PRL, Dom Wydawniczy Rafael, IPN, Kraków.
Chojnowski Andrzej, Ligarski Sebastian, red. (2009), „Twórczość obca nam klasowo”. Aparat represji wobec środowiska literackiego 1956–1990, Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, Warszawa.
Czachur Waldemar (2014), Dyskursywny obraz świata. Kilka refleksji, „Tekst i Dyskurs”, t. 4, s. 79–99.
Foucault Michael (1977), Archeologia wiedzy, przeł. Andrzej Siemek, PIW, Warszawa.
Foucault Michael (1998a), Podmiot i władza, przeł. Jacek Zychowicz, „Lewą Nogą”, nr 9, s. 174–192.
Foucault Michael (1998b), Trzeba bronić społeczeństwa, przeł. Małgorzata Kowalska, Wydawnictwo KR, Warszawa.
Friedrich Paul (1972), Social Context and Semantic Feature: The Russian Pronominal Usage, w: Directions in Sociolinguistics: The Ethnography of Communication, red. J ohn Gumperz, Dell Hymes, Wiley-Blackwell, New York, s. 270–300.
Gumperz John (1982), Discourse strategies, Cambridge University Press, Cambridge.
Hymes Dell (1964), Introduction: Toward Ethnographies of Communication, „American Anthropologist”, t. 66 (6), cz. 2, s. 1–34.
Hymes Dell (1967), Models of the interaction of language and social life, „Journal of Social Issues”, t. 23 (2).
Hymes Dell H. (1972), On Communicative Competence, w: Sociolinguistics. Selected Readings, red. J ohn B. Pride, Janet Holmes, Penguin, Harmondsworth, s. 269–293.
Kamińska-Szmaj Irena, Piekot Tomasz, Poprawa Marcin, red. (2013), Język władzy, Wydawnictwo UWr, Wrocław (Oblicza Komunikacji 6).
Klementowski Robert (2017), Donos agenturalny jako gatunek, w: Antropologia donosu, red. J arosław Syrnyk, Robert Klementowski, Oddział Instytutu Pamięci
Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciw Narodowi Polskiemu we Wrocławiu, Wrocław, s. 189–212.
Laclau Ernesto (2009), Demokracja i kwestia władzy, w: Język, dyskurs, społeczeństwo. Zwrot lingwistyczny w filozofii społecznej, red. Lotar Rasiński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Laclau Ernesto, Mouffe Chantal (2007), Hegemonia i socjalistyczna strategia. Przyczynek do projektu radykalnej polityki demokratycznej, przeł. Sławomir Królak,
Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP we Wrocławiu, Wrocław.
Musiał Filip (2019), Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL (1970–1989), wyd. 3, Instytut Pamięci Narodowej, Kraków.
„Studia Socjologiczne” (2012), nr 1: Kontekst społeczny i władza w socjologicznej analizie dyskursu, red. Dorota Rancew-Sikora, Piotr Pawliszak.
Rokicki Konrad (2011), Literaci. Relacje między literatami a władzami PRL w latach 1956–1970, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa.
Syrnyk Jarosław, Klementowski Robert, red. (2017), Antropologia donosu, Oddział Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi
Polskiemu we Wrocławiu, Wrocław.
Zakrzewski Maciej (2017), Totalitarna władza i nowa jednostka. Instrumentarium Ernsta Jurgena, w: Antropologia donosu, red. J arosław Syrnyk, Robert Klementowski, Oddział Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciw Narodowi Polskiemu we Wrocławiu, Wrocław, s. 13–22.
Zarycki Tomasz (2012), Poszerzając kontekst: ku krytycznej socjologii językoznawstwa, „Studia Socjologiczne”, nr 1, s. 57–73.
Żmigrodzki Piotr, red., Wielki słownik języka polskiego, https://www.wsjp.pl [dostęp: 13 października 2019].
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).