Słowa kluczowe
etiquette formula
epistolography
history of language
Polish language in the eighteenth century
Jak cytować
Abstrakt
The article is a study of politeness formulae retained in the eighteenth-century epistolography expressing certain feelings and attitudes of the sender towards the addressee, namely: good will (z prawdziwym afektem), faithfulness (z należytą obserwancją), gratefulness (z nieskończoną rekognicją), duty (z niewzruszoną obligacją), obedience (z najgłębszą submisją). One can treat them as one common category of etiquette because of their approximate semantic value, common pragmatic aim, very similar formal structure and the same final location in the epistolary text. The analysis was based on 305 original, handwritten and unpublished eighteenth-century letters written by several dozens of noblemen. The presented formulae appeared mainly in contacts between the representatives of the aristocracy and the nobility.
Bibliografia
Bajerowa Irena (1964), Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Cybulski Marek (2001), Formy nawiązania i zakończenia kontaktu w dawnej polszczyźnie (w XVI–XVIII wieku), „Prace Językoznawcze”, t. 26: Studia historycznojęzykowe, red. Alina Kowalska, Olga Wolińska, s. 29–36.
Cybulski Marek (2003), Obyczaje językowe dawnych Polaków. Formuły werbalne w dobie średniopolskiej, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Cybulski Marek (2005), Obyczaje językowe w dobie średniopolskiej, w: Rozprawy o historii języka polskiego, red. Stanisław Borawski, Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra, s. 149–211.
Cybulski Marek (2010), Podziały społeczne i terytorialne odzwierciedlone w formułach dawnej etykiety językowej, w: Żywe problemy historii języka, red. Marcin Kuźmicki, Marek Osiewicz, Wydawnictwo PTPN, Poznań, s. 99–116.
Doroszewski Witold, red. (1958–1969), Słownik języka polskiego, t. 1–11, Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa (przedruk elektroniczny, Warszawa 1997).
Dubisz Stanisław (2004), Kształtowanie się standardów odmian komunikacyjno-stylowych w dziejach języka polskiego, „Poradnik Językowy”, z. 8, s. 3–19.
Dubisz Stanisław (2005), Komunikacja publiczna w dziejach polszczyzny i jej retoryczne podłoże, w: Rozprawy o historii języka polskiego, red. Stanisław Borawski, Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra, s. 213–251.
Kałkowska Anna (1982), Struktura składniowa listu, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Karłowicz Jan, Kryński Adam, Niedźwiedzki Władysław, red. (1900–1927), Słownik języka polskiego, t. 1–8, [b.w.], Warszawa, http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/publication?id=254 [dostęp: 1 grudnia 2019].
Książek Elżbieta (2008), Tekst epistolarny w świetle etykiety językowej, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków.
Lancholc Teresa (1998), List, w: Słownik literatury staropolskiej. Średniowiecze – renesans – barok, red. Teresa Michałowska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław, s. 456–461.
Linde Samuel Bogumił (1807–1814), Słownik języka polskiego, t. 1–6, Drukarnia Księży Pijarów, Warszawa, https://tinyurl.com/yy33g3uo [dostęp: 1 grudnia 2019].
Maliszewski Kazimierz (2001), Komunikacja społeczna w kulturze staropolskiej. Studia z dziejów kształtowania się form i treści społecznego przekazu w Rzeczypospolitej szlacheckiej, Wydawnictwo UMK, Toruń.
Marcjanik Małgorzata (2001), Etykieta językowa, w: Współczesny język polski, red. Jerzy Bartmiński, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 281–291.
Matuszewska Przemysława (1999), Pod hasłem naturalności. O listowniku Stanisława Szymańskiego, w: taż, Gry z adresatem. Studia o poezji i epistolografii wieku oświecenia, Wydawnictwo UWr, Wrocław, s. 121–157.
Pawłowska Anita (2014), Formuły werbalne polskiej etykiety językowej od połowy XVIII do lat sześćdziesiątych XIX wieku. Analiza socjolingwistyczna, Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Sicińska Katarzyna (2013), Polszczyzna południowokresowa XVII i XVIII wieku (na podstawie epistolografii), Wydawnictwo UŁ, Łódź.
Sicińska Katarzyna (2017a), Formuły salutacyjne w korespondencji z terenu Kresów Południowo-Wschodnich (XVII–XVIII wiek), w: Zachowanie językowe – spontaniczność i automatyzm, red. Magdalena Hawrysz, Marzanna Uździcka, Anna Wojciechowska, Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra (Zielonogórskie Seminaria Językoznawcze 2016), s. 225–249.
Sicińska Katarzyna (2017b), Formuły subskrypcji w korespondencji z terenu Kresów Południowo-Wschodnich (XVII–XVIII wiek), cz. 1, w: Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej, t. 7: Literatura, historia, język, red. Piotr Borek, Marceli Olma, Collegium Columbinum, Kraków, s. 277–298.
Sicińska Katarzyna (2019), Formuła wyrażania szacunku w strukturze osiemnastowiecznego listu polskiego, „LingVaria”, nr 2 (28), s. 107–119, https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.28.07.
Skwarczyńska Stefania (2006), Teoria listu, na podstawie lwowskiego pierwodruku opracowali Elżbieta Feliksiak i Mariusz Leś, Wydawnictwo UwB, Białystok.
Wojtak Maria (1992), Wybrane elementy staropolskiej etykiety językowej, w: Polska etykieta językowa, red. Janusz Anusiewicz, Małgorzata Marcjanik, Wiedza o Kulturze, Wrocław (Język a Kultura, t. 6), s. 33–40.
Wojtak Maria (1999), Staropolska etykieta językowa jako obraz relacji międzyludzkich (wybrane zagadnienia), w: Przeszłość w językowym obrazie świata, red. Anna
Pajdzińska, Piotr Krzyżanowski, Wydawnictwo UMCS, Lublin, s. 205–216.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).