Słowa kluczowe
Kajetan Kraszewski
Podlasie’s Uniate Church
Polish-Eastern-slavic borderlands
Jak cytować
Abstrakt
The article presents Kajetan Kraszewski’s opinions on the Uniate Church in Podlasie, included in his Silva rerum. The views of the author of Kronika rodzinna (Family chronicle) are confronted with the statements of the researchers (mostly historians, literary scholars and linguists) within the broad context of the political, social and cultural life of the Polish-Lithuanian Commonwealth and the partition periods. By comparing research literature and excerpts from Silva rerum, the article analyses the effects of the Union of Lublin and the Union of Brest for the peasant community of Podlasie in the 1860s and 1870s. As presented in Kajetan Kraszewski’s Kronika, the tragedy of the followers of the Uniate Church in Podlasie resulted from the social and religious conditions that fuelled the divides during the time of the Russian partition (divide et impera). Kraszewski’s Silva rerum constitutes an image of the distance with which peasants treated Podlasie’s Uniate Church members, similar to the latter’s during the “masters’” uprising of 1863 (“in the masters’ uprising – we stayed aside watching”).
Bibliografia
Bardach Juliusz (1986), Związek Polski z Litwą, w: Polska w epoce Odrodzenia. Państwo. Społeczeństwo. Kultura, red. Andrzej Wyczański, wyd. 2, Warszawa, s. 108–161.
Białokozowicz Bazyli (1996), Mikołaj Janczuk 1859–1921. Podlaskie skrzyżowanie tradycji słowiańskich, Olsztyn.
Bobryk Witold (2005), Duchowieństwo unickiej diecezji chełmskiej w XVIII wieku, Siedlce.
Czyżewski Feliks (2013a), Antroponimia pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego w świetle inskrypcji nagrobnych, cz. 1: Słownik nazwisk, Lublin.
Czyżewski Feliks (2013b), Język Kajetana Kraszewskiego na tle polszczyzny XIX-wiecznej, w: Feliks Czyżewski, Zbigniew W. Fronczek, Artur Sitko, Kraszewscy na Podlasiu, Wisznice, s. 9–29.
Czyżewski Feliks (2015), Mowa regionu w świadomości mieszkańców pogranicza Polski i Białorusi (w świetle wypowiedzi ludności południowego Podlasia), w: Gdzie bije źródło… Pieśni ludowe pogranicza Polski i Białorusi, red. Feliks Czyżewski, Agnieszka Dudek-Szumigaj, Marija Żygalova, Lublin – Wisznice, s. 119–128.
Czyżewski Feliks (2017), Kwestia ukraińska w świetle inskrypcji cmentarzy Południowego Podlasia, w: Kleszczele, Podlasie, Ukraina. Księga Jubileuszowa ku czci Doktora Mikołaja Roszczenki w 75-lecie urodzin, red. Grzegorz Kuprianowicz, Roman Wysocki, Kleszczele, s. 191–205.
Dylągowa Hanna (1996), Historia procesu beatyfikacyjnego Męczenników Podlaskich, w: Martyrologia Unitów podlaskich w świetle najnowszych badań naukowych, t. 1: Unici Podlascy, red. Jerzy Skowronek, Urszula Maksymiuk, Siedlce, s. 341–353.
Gil Andrzej (1999), Prawosławna eparchia chełmska do 1596 roku, Lublin − Chełm.
Gil Andrzej (2005), Chełmska diecezja unicka 1596−1810. Dzieje i organizacja, Lublin.
Hawryluk Jerzy, red., wybór, oprac. (1995), Ruś Podlaska: Podlasie w opisach romantyków, Bielsk Podlaski.
Kielak Dorota (1996), Sprawa unicka w utworach Stefana Żeromskiego i Władysława Reymonta, w: Martyrologia Unitów podlaskich w świetle najnowszych badań naukowych, t. 1: Unici Podlascy, red. Jerzy Skowronek, Urszula Maksymiuk, Siedlce, s. 317–321.
Kłoczowski Jerzy (1996), Blaski unii brzeskiej, rozmawia J. Pleszczyński, „Gazeta Wyborcza”, 17–18 sierpnia, nr 191 (2181), s. 17; cyt. za: Bazyli Białokozowicz,
Mikołaj Janczuk 1859–1921. Podlaskie skrzyżowanie tradycji słowiańskich, Olsztyn, s. 61.
Kolberg Oskar (1964), Chełmskie. Obraz etnograficzny, cz. 1, Kraków 1890, cz. 2, Kraków 1891, w: tenże, Dzieła wszystkie, t. 33, 34, Wrocław – Poznań (reedycja fotooffsetowa).
Kołbuk Witold (1992), Duchowieństwo unickie w Królestwie Polskim 1835–1875, Lublin.
Kołbuk Witold (2013), Cerkiew prawosławna w Polsce międzywojennej, Lublin.
Kość Józef (1996), Polszczyzna grekokatolików chełmskich w XVII wieku, „Prace Językoznawcze”, t. 24, s. 38−48.
Kość Józef (1999), Polszczyzna południowokresowa na polsko-ukraińskim pograniczu językowym w perspektywie historycznej, Lublin.
Kraszewski Kajetan (2000), Kronika domowa. [Tytuł od wydawcy:] Silva rerum. Wspomnienia i zapiski dzienne z lat 1830–1881, oprac. i wstęp Zbigniew Sudolski, współpraca Irena Najda, Warszawa.
Krawczak Tadeusz (1996), Likwidacja Unii w Krółestwie Polskim. Wydarzenia w Drelowie i Pratulinie w styczniu 1874, w: Martyrologia Unitów podlaskich w świetle najnowszych badań naukowych, t. 1: Unici Podlascy, red. Jerzy Skowronek, Urszula Maksymiuk, Siedlce, s. 9–79.
Krzyżanowski Julian, Hernas Czesław, red. (1984), Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. 1: A–M, Warszawa (hasło: Kajetan Kraszewski, Leon Kunicki).
Kuraszkiewicz Władysław (1989), Uwagi o gwarze polskiej na Podlasiu 50 lat temu, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Slawistyka”, nr 6, s. 171–176.
Latawiec Krzysztof (2012), Struktura narodowościowo-wyznaniowa ludności powiatu włodawskiego w końcu 1913 roku, w: Włodawa. Szkice z dziejów miasta w XX stuleciu, red. Marek Bem, Adam Duszyk, Krzysztof Latawiec, Włodawa.
Łesiów Michał (2013), Błogosławieni męczennicy podlascy w świetle imiennictwa osobowego, w: Niejedno ma imię… Prace onomastyczne i dialektologiczne dedykowane Profesor Ewie Wolnicz-Pawłowskiej, red. Ewa Dzięgiel, Tomasz Korpysz, Warszawa (Prace Językoznawcze Instytutu Filologii Polskiej UKSW, t. 4), s. 247–262.
McGlynn Hilary, red. (2008), Wielka encyklopedia Oxford, t. 3, Oxford; pol. wyd. Warszawa (hasło Unia brzeska zob. Brzeska unia, s. 111).
Migdał Jolanta, Piotrowska-Wojaczyk Agnieszka (2013), Wykaz prac Profesora Bogdana Walczaka, w: Cum reverentia, gracia, amicitia… Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Bogdanowi Walczakowi, red. Jolanta Migdał, Agnieszka Piotrowska-Wojaczyk, Poznań, s. 26–70.
Sudolski Zbigniew (2000), Gawęda o starych czasach, w: Kajetan Kraszewski, Kronika domowa. Wspomnienia i zapiski dzienne z lat 1830–1881, oprac., wstęp Zbigniew
Sudolski, współpraca Irena Najda, Warszawa, s. 5–14.
Walczak Bogdan (2010), Języki na pograniczu Wschód – Zachód w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w: Językowe i kulturowe dziedzictwo Wielkiego Księstwa Litewskiego. Księga jubileuszowa na 1000-lecie Litwy, red. Jolanta Mędelska, Zofia Sawaniewska-Mochowa, Bydgoszcz, s. 109–115.
Walczak Bogdan (2015), Pogranicze polsko-wschodniosłowiańskie od Średniowiecza do dziś, w: Pogranicza słowiańskie w opisach językoznawczych. W 110. Rocznicę urodzin Profesora Władysława Kuraszkiewicza (1905–1997), red. Feliks Czyżewski, Marek Olejnik, Alicja Pihan-Kijasowa, Lublin – Włodawa, s. 149–155.
Zbrożek Piotr (1874), Historia o ucisku Kościoła grekokatolickiego, Lwów 1874, cyt. za: Krawczak 1996.
Żeromski Stefan (1965), Dzienniki, t. 4, red. Stanisław Pigoń, Warszawa.
Źródła internetowe
Wikipedia, hasło Rzeczpospolita Obojga Narodów [dostęp: 15 listopada 2018].
Wikipedia, hasło Unia lubelska [dostęp: 15 listopada 2018].
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).