Keywords
Kajetan Kraszewski
Podlasie’s Uniate Church
Polish-Eastern-slavic borderlands
How to Cite
Number of views: 258
Number of downloads: 234
Abstract
The article presents Kajetan Kraszewski’s opinions on the Uniate Church in Podlasie, included in his Silva rerum. The views of the author of Kronika rodzinna (Family chronicle) are confronted with the statements of the researchers (mostly historians, literary scholars and linguists) within the broad context of the political, social and cultural life of the Polish-Lithuanian Commonwealth and the partition periods. By comparing research literature and excerpts from Silva rerum, the article analyses the effects of the Union of Lublin and the Union of Brest for the peasant community of Podlasie in the 1860s and 1870s. As presented in Kajetan Kraszewski’s Kronika, the tragedy of the followers of the Uniate Church in Podlasie resulted from the social and religious conditions that fuelled the divides during the time of the Russian partition (divide et impera). Kraszewski’s Silva rerum constitutes an image of the distance with which peasants treated Podlasie’s Uniate Church members, similar to the latter’s during the “masters’” uprising of 1863 (“in the masters’ uprising – we stayed aside watching”).
References
Bardach Juliusz (1986), Związek Polski z Litwą, w: Polska w epoce Odrodzenia. Państwo. Społeczeństwo. Kultura, red. Andrzej Wyczański, wyd. 2, Warszawa, s. 108–161.
Białokozowicz Bazyli (1996), Mikołaj Janczuk 1859–1921. Podlaskie skrzyżowanie tradycji słowiańskich, Olsztyn.
Bobryk Witold (2005), Duchowieństwo unickiej diecezji chełmskiej w XVIII wieku, Siedlce.
Czyżewski Feliks (2013a), Antroponimia pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego w świetle inskrypcji nagrobnych, cz. 1: Słownik nazwisk, Lublin.
Czyżewski Feliks (2013b), Język Kajetana Kraszewskiego na tle polszczyzny XIX-wiecznej, w: Feliks Czyżewski, Zbigniew W. Fronczek, Artur Sitko, Kraszewscy na Podlasiu, Wisznice, s. 9–29.
Czyżewski Feliks (2015), Mowa regionu w świadomości mieszkańców pogranicza Polski i Białorusi (w świetle wypowiedzi ludności południowego Podlasia), w: Gdzie bije źródło… Pieśni ludowe pogranicza Polski i Białorusi, red. Feliks Czyżewski, Agnieszka Dudek-Szumigaj, Marija Żygalova, Lublin – Wisznice, s. 119–128.
Czyżewski Feliks (2017), Kwestia ukraińska w świetle inskrypcji cmentarzy Południowego Podlasia, w: Kleszczele, Podlasie, Ukraina. Księga Jubileuszowa ku czci Doktora Mikołaja Roszczenki w 75-lecie urodzin, red. Grzegorz Kuprianowicz, Roman Wysocki, Kleszczele, s. 191–205.
Dylągowa Hanna (1996), Historia procesu beatyfikacyjnego Męczenników Podlaskich, w: Martyrologia Unitów podlaskich w świetle najnowszych badań naukowych, t. 1: Unici Podlascy, red. Jerzy Skowronek, Urszula Maksymiuk, Siedlce, s. 341–353.
Gil Andrzej (1999), Prawosławna eparchia chełmska do 1596 roku, Lublin − Chełm.
Gil Andrzej (2005), Chełmska diecezja unicka 1596−1810. Dzieje i organizacja, Lublin.
Hawryluk Jerzy, red., wybór, oprac. (1995), Ruś Podlaska: Podlasie w opisach romantyków, Bielsk Podlaski.
Kielak Dorota (1996), Sprawa unicka w utworach Stefana Żeromskiego i Władysława Reymonta, w: Martyrologia Unitów podlaskich w świetle najnowszych badań naukowych, t. 1: Unici Podlascy, red. Jerzy Skowronek, Urszula Maksymiuk, Siedlce, s. 317–321.
Kłoczowski Jerzy (1996), Blaski unii brzeskiej, rozmawia J. Pleszczyński, „Gazeta Wyborcza”, 17–18 sierpnia, nr 191 (2181), s. 17; cyt. za: Bazyli Białokozowicz,
Mikołaj Janczuk 1859–1921. Podlaskie skrzyżowanie tradycji słowiańskich, Olsztyn, s. 61.
Kolberg Oskar (1964), Chełmskie. Obraz etnograficzny, cz. 1, Kraków 1890, cz. 2, Kraków 1891, w: tenże, Dzieła wszystkie, t. 33, 34, Wrocław – Poznań (reedycja fotooffsetowa).
Kołbuk Witold (1992), Duchowieństwo unickie w Królestwie Polskim 1835–1875, Lublin.
Kołbuk Witold (2013), Cerkiew prawosławna w Polsce międzywojennej, Lublin.
Kość Józef (1996), Polszczyzna grekokatolików chełmskich w XVII wieku, „Prace Językoznawcze”, t. 24, s. 38−48.
Kość Józef (1999), Polszczyzna południowokresowa na polsko-ukraińskim pograniczu językowym w perspektywie historycznej, Lublin.
Kraszewski Kajetan (2000), Kronika domowa. [Tytuł od wydawcy:] Silva rerum. Wspomnienia i zapiski dzienne z lat 1830–1881, oprac. i wstęp Zbigniew Sudolski, współpraca Irena Najda, Warszawa.
Krawczak Tadeusz (1996), Likwidacja Unii w Krółestwie Polskim. Wydarzenia w Drelowie i Pratulinie w styczniu 1874, w: Martyrologia Unitów podlaskich w świetle najnowszych badań naukowych, t. 1: Unici Podlascy, red. Jerzy Skowronek, Urszula Maksymiuk, Siedlce, s. 9–79.
Krzyżanowski Julian, Hernas Czesław, red. (1984), Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. 1: A–M, Warszawa (hasło: Kajetan Kraszewski, Leon Kunicki).
Kuraszkiewicz Władysław (1989), Uwagi o gwarze polskiej na Podlasiu 50 lat temu, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Slawistyka”, nr 6, s. 171–176.
Latawiec Krzysztof (2012), Struktura narodowościowo-wyznaniowa ludności powiatu włodawskiego w końcu 1913 roku, w: Włodawa. Szkice z dziejów miasta w XX stuleciu, red. Marek Bem, Adam Duszyk, Krzysztof Latawiec, Włodawa.
Łesiów Michał (2013), Błogosławieni męczennicy podlascy w świetle imiennictwa osobowego, w: Niejedno ma imię… Prace onomastyczne i dialektologiczne dedykowane Profesor Ewie Wolnicz-Pawłowskiej, red. Ewa Dzięgiel, Tomasz Korpysz, Warszawa (Prace Językoznawcze Instytutu Filologii Polskiej UKSW, t. 4), s. 247–262.
McGlynn Hilary, red. (2008), Wielka encyklopedia Oxford, t. 3, Oxford; pol. wyd. Warszawa (hasło Unia brzeska zob. Brzeska unia, s. 111).
Migdał Jolanta, Piotrowska-Wojaczyk Agnieszka (2013), Wykaz prac Profesora Bogdana Walczaka, w: Cum reverentia, gracia, amicitia… Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Bogdanowi Walczakowi, red. Jolanta Migdał, Agnieszka Piotrowska-Wojaczyk, Poznań, s. 26–70.
Sudolski Zbigniew (2000), Gawęda o starych czasach, w: Kajetan Kraszewski, Kronika domowa. Wspomnienia i zapiski dzienne z lat 1830–1881, oprac., wstęp Zbigniew
Sudolski, współpraca Irena Najda, Warszawa, s. 5–14.
Walczak Bogdan (2010), Języki na pograniczu Wschód – Zachód w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w: Językowe i kulturowe dziedzictwo Wielkiego Księstwa Litewskiego. Księga jubileuszowa na 1000-lecie Litwy, red. Jolanta Mędelska, Zofia Sawaniewska-Mochowa, Bydgoszcz, s. 109–115.
Walczak Bogdan (2015), Pogranicze polsko-wschodniosłowiańskie od Średniowiecza do dziś, w: Pogranicza słowiańskie w opisach językoznawczych. W 110. Rocznicę urodzin Profesora Władysława Kuraszkiewicza (1905–1997), red. Feliks Czyżewski, Marek Olejnik, Alicja Pihan-Kijasowa, Lublin – Włodawa, s. 149–155.
Zbrożek Piotr (1874), Historia o ucisku Kościoła grekokatolickiego, Lwów 1874, cyt. za: Krawczak 1996.
Żeromski Stefan (1965), Dzienniki, t. 4, red. Stanisław Pigoń, Warszawa.
Źródła internetowe
Wikipedia, hasło Rzeczpospolita Obojga Narodów [dostęp: 15 listopada 2018].
Wikipedia, hasło Unia lubelska [dostęp: 15 listopada 2018].
License
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” since 2016 under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2016.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).