Słowa kluczowe
writer-linguist
language awareness
neologism
loanword
archaism
Jak cytować
Abstrakt
The article is devoted to the linguistics interests of Józef Ignacy Kraszewki who views language as a complex lexical, syntactic and semantic structure rather than merely the matter used for creating a literary vision of the world. The subjects of the detailed analysis are the journalistic and quasi-linguistic texts published in Studia literackie (Literary studies) and Nowe studia literackie (New literary studies) which discuss the relics of the Polish language’s past and the development of its vocabulary, with particular focus on the status of loanwords, neologisms and archaisms from various stages of the development of the Polish language. The image that emerges from the analysed texts is one of a writer-linguist who perfectly understands the mechanisms that rule language and who shows that language is dynamic and changes due to the needs of its users and all possible external factors.
Bibliografia
Teksty źródłowe (wraz ze stosowanymi skrótami)
NSLit – Kraszewski Józef Ignacy (1943), Nowe studja literackie, Warszawa.
SLit – Kraszewski Józef Ignacy (1842), Studja literackie, Wilno. Literatura
Boryś Wiesław (2005), Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
Bugajski Marian (1999), Świadomość językowa a świadomość lingwistyczna, w: Mowa rozświetlona myślą. Świadomość normatywno-stylistyczna współczesnych Polaków, red. Jan Miodek, Wrocław, s. 33–38.
Bugajski Marian (2006), Język w komunikowaniu, Warszawa.
Doroszewski Witold, red. (1958–1969), Słownik języka polskiego, t. 1–11, Warszawa.
Dubisz Stanisław (1991), Archaizacja w XX-wiecznej polskiej powieści historycznej o średniowieczu, Warszawa.
Handke Kwiryna (1959), Archaizacja językowa w „Starej baśni” J. I. Kraszewskiego, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. 6, s. 145–161.
Kaupuż Anna (1964), Dzieje konkursu na Uniwersytecie Kijowskim i praca konkursowa J. I. Kraszewskiego o języku polskim, „Przegląd Humanistyczny”, t. 8, nr 6, s. 75–96.
Kleiner Juliusz (1963), Zarys dziejów literatury polskiej, Wrocław.
Klemensiewicz Zenon (1976), Historia języka polskiego, Warszawa.
Koniusz Elżbieta (1983), Kresowe elementy leksykalne i semantyczne w języku powieści ludowych J. I. Kraszewskiego, w: Studia nad polszczyzną kresową. II, red. Janusz Rieger, Wiaczesław Werenicz, Wrocław, s. 125–139.
Koniusz Elżbieta (1984a), Wpływy ruskie w języku powieści ludowych Józefa Ignacego Kraszewskiego, „Język Polski”, z. 1, s. 40–51.
Koniusz Elżbieta (1984b), Dialektyzacja w powieściach ludowych J. I. Kraszewskiego, w: Dialektologia, onomastyka, stylistyka. Materiały z sesji naukowej w 80-lecie urodzin Prof. dra Eugeniusza Pawłowskiego. Nowy Sącz 10 czerwca 1983, Kraków, s. 85–95.
Ławski Jarosław (2014–2015), Kraszewski z „Ankiety” – nowe style lektury, w: Kraszewski i nowożytność. Studia, idea i układ tomu Jarosław Ławski, red. Anna
Janicka, Krzysztof Czajkowski, Łukasz Zabielski, Białystok, s. 15–30.
Moroń Bogusław (1967), Język pierwszej epoki twórczości J. I. Kraszewskiego (1829–1838), „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne. Prace Językoznawcze”, z. 3, s. 21–30.
Moroń Bogusław (1969), Język drugiej epoki twórczości J. I. Kraszewskiego (1838–1859), „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne. Prace Językoznawcze”, z. 4, s. 43–61.
Pihan Alicja (1979), Rękopis a pierwodruk „Jermoty” J. I. Kraszewskiego. Różnice językowe, „Studia Polonistyczne”, t. 6, s. 111–118.
Pihan Alicja (1990), Poglądy J. I. Kraszewskiego na język i jego praktyka pisarska, w: Język – teoria – dydaktyka, red. Marcin Preyzner, Kielce, s. 103–113.
Pihan-Kijasowa Alicja (1991), Studia o języku J. I. Kraszewskiego, Poznań.
Skubalanka Teresa (1979), O przewidywalności zmian językowych, „Język Polski”, z. 4, s. 264–271.
Sokólska Urszula (2015), Język jako przedmiot refleksji w pismach Melchiora Wańkowicza, w: Język pisarzy: problemy metajęzyka i metatekstu, t. 6, red. Tomasz Korpysz, Anna Kozłowska, Warszawa, s. 183–197.
Sokólska Urszula (2017a), „O, mowo polska, ty ziele rodzime”. Wokół refleksji nad kształtem polszczyzny, Białystok.
Sokólska Urszula (2017b), Stanisława hrabiego Potockiego uwagi o stylu, w: Socjolekt – idiolekt – idiostyl. Historia i współczesność, red. Urszula Sokólska, Białystok, s. 343–353.
Sokólska Urszula (2018a), Chronologiczne, socjologiczne i terytorialne zróżnicowanie słownictwa w ujęciu Zygmunta Glogera, „Roczniki Humanistyczne”, t. 66, z. 6, s. 178–195.
Sokólska Urszula (2018b), Refleksje lingwistyczne księcia Adama Czartoryskiego, w: „Tyle się we mnie słów zebrało…”. Szkice o języku i tekstach, red. Barbara Pędzich, Magdalena Wanot-Miśtura, Dorota Zdunkiewicz-Jedynak, Warszawa 2018, s. 515–530.
Sokólska Urszula (2020), Józefa Ignacego Kraszewskiego kilka uwag o stylu, w: Verba multiplicia, veritas una. Tom prac dedykowanych Profesor Alicji Pihan-Kijasowej, t. 2, red. Tomasz Lisowski i in., Poznań, s. 205–222.
Świerzewski Stefan (1954), Kraszewski w obronie języka polskiego. Poglądy Kraszewskiego na historię języka w „Rysie dziejów języka polskiego”, „Poradnik Językowy”, z. 2, s. 24–31.
Świerzewski Stefan (1956a), Kraszewski o języku Kochanowskiego, Sępa-Szarzyńskiego i Naruszewicza, „Poradnik Językowy”, z. 3, s. 101–106.
Świerzewski Stefan (1956b), Kraszewski o języku współczesnych sobie tłumaczeń, „Poradnik Językowy”, z. 6, s. 242–246.
Walczak Bogdan (1998), Adama Mickiewicza „pomysły etymologiczne”, w: Studia nad językiem Adama Mickiewicza, red. Mirosława Białoskórska, Leonarda Mariak, Szczecin, s. 113–126.
Walczak Bogdan (1999a), Zarys dziejów języka polskiego, Wrocław.
Walczak Bogdan (1999b), Adam Mickiewicz o językach słowiańskich, w: Poznańskie Spotkania Językoznawcze, t. 5, cz. 2, red. Zdzisława Krążyńska, Zygmunt Zagórski, Poznań, s. 105–115.
Walczak Bogdan (1999c), Mickiewicz – paleoslawista, „Prace Filologiczne”, t. 44, s. 535–544.
Walczak Bogdan (2010), Cyprian Kamil Norwid o języku polskim, „Poradnik Językowy”, z. 1, s. 18–23.
Walczak Bogdan (2011), Władysław Nehring jako filolog i historyk języka polskiego, „Onomastica Slavogermanica”, t. 30, s. 143–153.
Walczak Bogdan (2015), Norwidowskie odkrywanie słowa, w: Odkrywanie słowa – historia i współczesność, red. Urszula Sokólska, Białystok, s. 351–380.
Wilkoń Aleksander (2004), Dzieje języka artystycznego w Polsce. Średniowiecze, Katowice.
Żmigrodzki Piotr, red., Wielki słownik języka polskiego PAN, https://wsjp.pl/ [dostęp: 25 października 2019].
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).