Słowa kluczowe
cultureme πάσχα
Polish Renaissance biblical rendering tradition
contextual differentiation of the source text lexemes’ meanings
formal equivalence
dynamic equivalence
verbum verbo reddere
sensum sensui reddere
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 22
Liczba pobrań: 11
Abstrakt
The analysis aims to indicate the methods of translating the cultureme expressed by the Greek lexeme πάσχα in selected contemporary New Testament renderings. The translators of the Catholic Biblia tyniecka (1971) used formal equivalence that is close to the verbum verbo reddere technique established thanks to the Bible edited by Jakub Wujek (1599). This translation technique also dominates in two later renderings of the Catholic circle, i.e. Biblia poznańska (1975) and Nowy Testament by Kazimierz Romaniuk (1975). However, the translators of the Evangelical Biblia warszawska (1975) as well as the translators of the Evangelical dynamic New Testament (1991) and the ecumenical rendering of the New Testament (2001) distinguished the contextual meanings of the Greek πάσχα, thus realizing the essence of the formula sensum sensui reddere, i.e. of dynamic equivalence. This technique was first used by Daniel Mikołajewski in the Gdańsk Bible (1632). The translators of the latest Catholic Biblia paulińska (2011) refer to this technique as well. This fact unquestionably supports the claim that the tendency to lexically differentiate the meanings of the Greek
πάσχα in contemporary Polish renderings, the aim of which is to make the meaning of the biblical message accessible to contemporary recipients, is primarily of a philological rather than religious nature.
Bibliografia
Dyn – Nowy Testament. Nowy przekład z języka greckiego na współczesny język polski (1991), red. Zespół, Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne, Warszawa.
Ek – Kiedzik Mirosław, Warzecha Julian, red. (2001), Pismo Święte Nowego Testamentu i Psalmy. Przekład ekumeniczny z języków oryginalnych, Warszawa.
Grec – Grecko-polski Nowy Testament. Wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi (1995), tłum. Remigiusz Popowski, Michał Wojciechowski, Warszawa.
Nest – Η Καινη Διαθηκη. Text with critical apparatus (1904), ed. Eberhard Nestle, British and Foreign Societaty, London, https://biblehub.com/nestle/matthew/1.htm [dostęp: 15 marca 2024].
Paul – Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem (2011), opr. Zespół Biblistów Polskich z inicjatywy Towarzystwa Świętego Pawła, Częstochowa.
Poz – Peter Michał, Wolniewicz Marian, red. (1975), Pismo Święte. Stary i Nowy Testament w przekładzie z języków oryginalnych, Poznań.
Rom – Romaniuk Kazimierz, opr. (2001), Pismo Święte Nowego Testamentu w przekładzie z języka greckiego, wyd. 3. popr., Lublin.
TR – Robertus Stephanus, opr. (1550), Novum Iesu Christi D. N. Testamentum, opr. Robertus Stephanus, Paris; https://biblehub.com/tr/matthew/1.htm [dostęp: 15 marca 2024].
Tyn – Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych (1971), opr. Zespół biblistów z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich, wyd. 2. zm., Poznań–Warszawa.
Vulg – Biblia Sacra Latina ex Biblia Sacra Vulgatae Editionis Sixti V. et Clementis VIII (1977), Samuel Bagster&Sons Limited, London.
War – Biblia, to jest Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Nowy Przekład z języków hebrajskiego i greckiego opracowany przez Komisję Przekładu Pisma Świętego (1975), Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne, Warszawa.
Popowski Remigiusz (1995), Wielki słownik grecko-polski Nowego Testamentu. Wydanie z pełną lokalizacją greckich haseł, kluczem polsko-greckim oraz indeksem form czasownikowych, Warszawa.
Bieńkowska Danuta (1993), O przeobrażeniach polskiego stylu biblijnego. „Stylistyka” 2, s. 101–110.
Bieńkowska Danuta (2002), Polski styl biblijny, Łódź.
Bieńkowska Danuta, Umińska-Tytoń Elżbieta (1994), Polszczyzna Biblii gdańskiej na tle XVI-wiecznych przekładów biblijnych, w: Polszczyzna regionalna Pomorza (zbiór studiów), t. 6, red. Kwiryna Handke, Warszawa, s. 7–15.
Binek Paweł (2000), O współczesnych polskich przekładach biblijnych świadomie nawiązujących do tradycyjnego stylu biblijnego, w: Inspiracje chrześcijańskie w kulturze Europy, red. Ewa Woźniak, Łódź, s. 211–218.
Czuj Jan (1954), Św. Hieronim. Żywot. Dzieła. Charakterystyka, Warszawa.
Dąbrowska Anna (2004), Współczesne problemy lingwistyki kulturowej, „Postscriptum” 1–2, 2004–2005, s. 140–155.
Frick David A. (1989), Polish Sacred Philology in the Reformation and Conter-Reformation. Chapters in the History of the Contrversies (1551–1632), Berkeley–Los Angeles–London.
Jankowski Augustyn (1971), Z uwag wstępnych Kolegium Redakcyjnego do pierwszego wydania. w: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, opr. Zespół biblistów z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich, wyd. 2. zm., Poznań–Warszawa, s. 7–8.
Koziara Stanisław (2002), Rola Biblii Gdańskiej w kształtowaniu stylowej odrębności polszczyzny biblijnej, „Myśl Protestancka”, t. 3–4, s. 69–80.
Koziara Stanisław (2016), Biblia Tysiąclecia wobec tradycji polszczyzny biblijnej – uwagi jubileuszowe, „Język Polski”, z. 4, s. 15–31. DOI: https://doi.org/10.31286/JP.96.4.2
Koziara Stanisław (2018), Miejsce i znaczenie protestanckich przekładów Pisma Świętego w historii polszczyzny biblijnej (zarys opisu), „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” 25, 2, s. 149–172. DOI: https://doi.org/10.14746/pspsj.2018.25.2.8
Kwilecka Irena (2003), Studia nad staropolskimi przekładami Biblii, Poznań.
Lisowski Tomasz (2010), Sola Scriptura. Leksyka Nowego Testamentu Biblii gdańskiej (1632) na tle porównawczym. Ujęcie kwantytatywno-dystrybucyjne, Poznań.
Lisowski Tomasz (2012), Polskie ekwiwalenty greckiego πασχα w trzech przekładach nowotestamentowych – w Biblii brzeskiej (1563), w Biblii Jakuba Wujka (1599) oraz w Biblii gdańskiej (1632). Trzy techniki translacyjne, w: Mundus verbi. In honorem Sophiae Cygal-Krupa, red. Małgorzata Pachowicz, Krystyna Choińska, Tarnów, s. 227–234.
Matuszczyk Bożena (2002), Biblia Gdańska (1632) wobec wzorca polskiego stylu biblijnego, „Myśl Protestancka”, t. 3–4, s. 81–86.
Migdał Jolanta, Piotrowska K. Agnieszka (2009), Konserwatyzm językowy jako cecha przekładów biblijnych, w: Polszczyzna biblijna – między tradycją a współczesnością, t. 1, red. Stanisław Koziara, Wiesław Przyczyna, Tarnów, s. 313–322.
Nida Eugene A. (1981), Zasady przekładu na przykładzie tłumaczenia Biblii, tłum. Maria Bożenna Fedewicz, „Pamiętnik Literacki” 72, s. 323–342.
Nida Eugene A. (2009), Zasada odpowiedniości, przekł. Anna Skucińska, w: Współczesne teorie przekładu: Antologia, red. Piotr Bukowski, Magda Heydel, Kraków, s. 51–70.
Oskaar Els (1988), Kulturemtheorie. Ein Beitrag zur Sprachverwendungsforschung, Göttingen.
Pietkiewicz Rajmund (2004), Biblia Tysiąclecia w tradycji polskiego edytorstwa biblijnego, Wrocław.
Szczepińska Bożena (2005), Ewangelie tylekroć tłumaczone… Studia o przekładach i przekładaniu, Gdańsk.
Winiarska-Górska Izabela (2017), Szesnastowieczne przekłady Pisma Świętego na język polski (1551–1599) jako gatunek nowożytnej książki formacyjnej, Warszawa.
Zespół (1975), Od Wydawnictwa, w: Biblia, to jest Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Nowy Przekład z języków hebrajskiego i greckiego opracowany przez Komisję Przekładu Pisma Świętego, Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne, Warszawa, s. 3.
Zespół (1991), Od Wydawnictwa, w: Nowy Testament. Nowy przekład z języka greckiego, w: Nowy Testament. Nowy przekład z języka greckiego na współczesny język polski, red. Zespół, Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne, Warszawa, s. 3.
Zespół (2011), Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem, opr. Zespół Biblistów Polskich z inicjatywy Towarzystwa Świętego Pawła, Edycja Świętego Pawła, Częstochowa.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Tomasz Lisowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do utworu publikowanego w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym umową autorską, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób, ani innych praw osób trzecich, w tym dóbr osobistych.
Autor(zy) zachowują pełne prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem, udzielając Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji CC BY-ND 4.0 Międzynarodowe na korzystanie z utworu bez ograniczeń terytorialnych przez czas nieokreślony na określonych umową autorską polach eksploatacji.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).