Abstract
This article is a language-stylistic analysis of an anonymous translation of the Latin polemical text entitled The Kind, or the Descendants of Martin Luther, the Fifth Evangelist and the Father, who Gave Life to Evangelists and their Christian Congregations, who Fight against the Church of God and against Each Other. The analysis has determined that the main organizing principle of the text is the use of parallelisms and oppositions of the kind “sons of Christianity” v. “sons of Satan”, true (faith) v. sectarian (denomination), unity v. diversity. The evaluative narrative and the way in which the particular fractions within the Lutheran church are depicted illustrate a case of a well-balanced polemical, whose main objective is to prove the inferiority of the Reformed denominations.
References
Teksty źródłowe
[Długosz Jan] (1868), Jana Długosza dziejów polskich ksiąg dwanaście, przeł. Karol Mecherzyński, t. 3, Drukarnia „Czasu” W. Kirchmayera, Kraków.
Genealogia et successio Martini Luteri, quinti evangelistae et patris (1561).
Rodzay albo potomstwo Marcina Lutera piątego Ewanyelisty y Oyca, Ktory wspłodził ty Ewanyeliyskie Syny a domy w krześćianstwie ktorzy y s Kosćiołem Bożym y sami s sobą walczą (1561).
Skarga Piotr (1579), Żywoty świętych starego y nowego zakonu… Część wtora, Z drukarniey i nakładem […] Mikołaia Chrisztofa Radziwiła [Wilno].
Wujek Jakub (1570), Iudicium albo rozsądek niektórych katolików o Confessiej sędomierskiej, Mikołaj Szarfenberger, Kraków.
Wysocki Szymon (1593), Kazanie na pogrzebie Iaśnie Oświeconego Książęcia Je.X.Mczi Pana Pana Iana Symeona Olelkowicza, W drukarni Akademiey Societatis IEZU, Wilno.
Słowniki
Arct Michał (1916), Słownik ilustrowany języka polskiego, Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa.
Kopaliński Władysław (1990), Słownik symboli, Wiedza Powszechna, Warszawa.
MSZP – Mały słownik zaginionej polszczyzny, red. Felicja Wysocka, Wydawnictwo Lexis, Kraków 2003.
SL – Linde Samuel B., Słownik języka polskiego, t. 1–6, W drukarni XX. Piiarów, Warszawa 1807–1814.
SXVI – Słownik polszczyzny XVI wieku, red. Maria Renata Mayenowa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Warszawa–Wrocław 1966–.
SStp – Słownik staropolski, red. Stanisław Urbańczyk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1953–2002.
Literatura
[Chodźko Witold] (1841), Dziesięć obrazów z wyprawy do Polski 1833 r. 1834–1835, Maulde et Renou, Paryż.
Chotkowski Władysław (1883), Przyczyny i początki Reformacyi w Polsce, Nakładem Kuryera Poznańskiego, Poznań.
Chotkowski Władysław (1931), Historia Kościoła katolickiego, Tow. św. Michała Archanioła, Miejsce Piastowe.
Forstner Dorotea OSB (1990), Świat symboliki chrześcijańskiej, Pax, Warszawa.
Kamieniecki Jan (2016), Rodzina i sprawy rodzinne w staropolskich pismach polemicznych, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, nr 2, s. 69–82.
Klimek Jolanta (2008), Ruszyłeś głową jak zdechłe cielę ogonem. Piotr Mohyła odpowiada Kasjanowi Sakowiczowi, w: Styl a semantyka, red. Irena Szczepankowska, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 175–194.
Klimek Jolanta (2009), Autor Lithosa do autora Perspektywy. Formy adresatywne w XVII-wiecznej polemice religijnej, w: Semantyka movy i tekstu, cz. 2, PNU im. V. Stefanyka, Ivano-Frankivsk, s. 138–140.
Krasnodębska Elżbieta (2011), Nazwy zakonników, członków sekt religijnych oraz wyznawców doktryn teologicznych w polszczyźnie XVI wieku, w: Naród. Religia. Język, red. Anetta Ceglińska-Gajda, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź, s. 199–212.
Lisowski Tomasz (2018), Przekłady Jakuba Wujka w odnowie leksyki Nowego Testamentu gdańskiego (1606). Ujęcie dystrybutywno-kontekstowe, Wydawnictwo Rys, Poznań.
Matuszczyk Bożena, Smoleń-Wawrzusiszyn Magdalena (2009), O semantyczno-pragmatycznej wartości leksemu prawdziwy w języku polskim, w: Wokół słów i znaczeń III. Z zagadnień leksykalno-semantycznych, red. Beata Milewska, Sylwia Rzedzicka, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 301–308.
Michalska-Górecka Paulina (2016), Od ewangelika do protestanta. Dzieje leksemów w polszczyźnie, „Białostockie Archiwum Językowe”, s. 213–229.
Michalska-Górecka Paulina (2017), Nazwy innowierców w „Iudicium” (1570) Jakuba Wujka na tle zróżnicowania religijnego XVI-wiecznej Rzeczpospolitej Obojga Narodów, „Białostockie Archiwum Językowe”, s. 135–150.
Migdał Jolanta (2005), Określenia innowierców w kazaniach Jakuba Wujka, w: Język religijny dawniej i dziś, t. 2, red. Stanisław Mikołajczak, Tomasz Węcławski, Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań, s. 238–244.
Nowak Zbigniew (1979), Pierwsze polskie informatory wyznaniowe na tle piśmiennictwa antyreformacyjnego z XVI wieku, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Filologia polska”, s. 33–49.
Pajdzińska Anna (2001), My, to znaczy… (z językowego obrazu świata), „Teksty Drugie”, z. 1, s. 33–53.
Winiarska Izabela (2004), Słownictwo religijne polskiego kalwinizmu od XVI do XVIII wieku, Semper, Warszawa.
Witosz Bożena (2010), O dyskursie wykluczenia i dyskursach wykluczonych z perspektywy lingwistycznej, „Tekst i Dyskurs”, z. 3, s. 9–25.
License
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” since 2016 under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2016.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).