Katastrofa wsteczna

Article Sidebar

PDF
Opublikowane: sty 1, 2015
DOI: https://doi.org/10.14746/pspsl.2015.25.2
Słowa kluczowe:
reverse catastrophe, Holocaust, postcatastrophic society

Main Article Content

Przemysław Czapliński
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej.

Abstrakt

The principal notion of the article–a “backward catastrophe”– stands for a catastrophe which occurs unseen until it becomes recognized and which broadens its destructive activity until it has been recognized. This concept in the article has been referred to the Shoah. The main thesis is that the recognition of the actual influence of the Holocaust began in Polish culture in the mid-1980s (largely it started with the film by Claude Lanzmann Shoah and the essay by Jan Błoński Biedni Polacy patrzą na getto [“The Poor Poles Look at the Ghetto”]), that is when the question: “What happened to the Jews”, assumes the form: “Did the things that happened to the Jews, also happened to the Poles?”. Cognitive and ethical reorientation leads to the revealing of the hidden consequences of the Holocaust reaching as far as the present day and undermining the foundations of collective identity. In order to understand this situation (and adopt potentially preventive actions) Polish society should be recognized as a postcatastrophic one.

Downloads

Download data is not yet available.

Article Details

Jak cytować
Czapliński, P. (2015). Katastrofa wsteczna. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka, (25), 37-66. https://doi.org/10.14746/pspsl.2015.25.2
Numer
Nr 25 (2015): Po Zagładzie. Narracje postkatastroficzne
Dział
Po Zagładzie. Narracje postkatastroficzne

Autorzy

Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.

Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).

Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.

Użytkownicy

Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:

  • uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
  • bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w  oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.

Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.

Inne

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).

Biogram autora

Przemysław Czapliński, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej.

profesor zwyczajny, historyk literatury XX i XXI w., eseista, tłumacz, krytyk literacki; współtwórca Zakładu Antropologii Literatury (UAM w Poznaniu). Autor ponad dziesięciu książek indywidualnych – ostatnio: Polska do wymiany. Późna nowoczesność i nasze wielkie narracje (2009) oraz Resztki nowoczesności. Dwa studia o literaturze i życiu (2011). Zainteresowania badawcze: historia literatury XX i XXI w., socjologia i antropologia literatury, literatura późnych świadectw Holokaustu, literatura ustna, estetyka XX w.

Referencje

  1. Bartana Yeal, reż. (2007), Mary koszmary, [dostęp: 12 grudnia 2014], http://artmuseum.pl/pl/filmoteka/praca/bartana-yael-marykoszmary-2.
  2. Bikont Anna (1997), A on krzyczał: „Wszyscy jesteście kapo!”, „Gazeta Wyborcza”, 4 października [dostęp: 12 grudnia 2014], ttp://www.archiwum.wyborcza.pl/Archiwum/1,0,258900,19971004RP-DGW,A_on_krzyczal_Wszyscy_jestescie_kapo,.html.
  3. Błoński Jan (1987), Biedni Polacy patrzą na getto, „Tygodnik Powszechny”, nr 2.
  4. Błoński Jan (1996a), Biedni Polacy patrzą na getto, w: tegoż, Biedni Polacy patrzą na getto, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 9-28.
  5. Błoński Jan (1996b), Myśleć przeciw własnemu konformizmowi, w: tegoż, Biedni Polacy patrzą na getto, s. 31-35.
  6. Buryła Sławomir (2005), Oblicza Zagłady, „Słupskie Prace Filologiczne”, nr 4, s. 151-171.
  7. Buryła Sławomir (2013), Tematy (nie)opisane, Universitas, Kraków.
  8. Cała Alina (1989), Asymilacja Żydów w Królestwie Polskim (1864-1897). Postawy Konflikty Stereotypy, PIW, Warszawa.
  9. Cała Alina (1992), Wizerunek Żyda w polskiej kulturze ludowej, Wydawnictwo UW, Warszawa.
  10. Cała Alina (2012), Żyd – wróg odwieczny? Antysemityzm w Polsce i jego źródła, Nisza, Warszawa.
  11. Forecki Piotr (2011), Od „Shoah” do „Strachu”. Spory o polsko-żydowską przeszłość i pamięć w debatach publicznych, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
  12. Goldhagen Daniel (2005), Niedokończony rozrachunek. Rola Kościoła katolickiego w Holocauście i niedopełniony obowiązek zadośćuczynienia, przeł. Hanna Jankowska, Sic!, Warszawa.
  13. Gross Jan Tomasz (2000), Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka, Pogranicze, Sejny.
  14. Gross Jan Tomasz (2006), Strach. Antysemityzm w Polce tuż po wojnie. Historia moralnej zapaści, Znak, Kraków.
  15. Gross Jan Tomasz (2011), Złote żniwa. Rzecz o tym, co się działo na obrzeżach zagłady Żydów, Znak, Kraków.
  16. Grynberg Henryk (1994), Ludzie Żydom zgotowali ten los, w: tegoż, Prawda nieartystyczna, PIW, Warszawa, s. 100-138.
  17. Jarecka Dorota (2008), Język polski po Zagładzie, „Gazeta Wyborcza”, 29 stycznia [dostęp: 12 grudnia 2014], http://www.archiwum.wyborcza.plArchiwum/1,0,5023692,20080130RP-DGW,Jezyk_polski_po_Zagladzie,.html.
  18. Jedlicki Jerzy (1987), Dziedzictwo i odpowiedzialność zbiorowa, „Res Publica”, nr 1; przedruk w: tegoż, Źle urodzeni, czyli o doświadczeniu historycznym. Scripta i postscripta, „Aneks” i Polityka, Londyn–Warszawa, s. 108-126.
  19. Karolak Sylwia (2014), Doświadczenie Zagłady w literaturze polskiej 1947-1991. Kanon, który nie powstał, Nauka i Innowacje, Poznań.
  20. Krupa Bartłomiej (2013), Opowiedzieć Zagładę. Polska proza i historiografia wobec Holocaustu (1987-2003), Universitas, Kraków.
  21. Kucia Marek (2005), Auschwitz jako fakt społeczny, Universitas, Kraków.
  22. Kuroń Jacek (1985), „Tygodnik Mazowsze”, nr 145.
  23. Lanzmann Claude (1990), Le non-lieux de la mémoire, w: Au sujet de Shoah, le film de Claude Lanzmann, red. Bernard Cuau, Edition Belin, Paris, s. 280-293.
  24. Liebman Stuart, red. (2007), Claude Lanzmann’s „Shoah”. Key essays, Oxford University Press, New York.
  25. Machcewicz Paweł, Persak Krzysztof, red. (2002), Wokół Jedwabnego, t. 1: Studia, t. 2: Dokumenty, IPN, Warszawa.
  26. Milgram Stanley (1963), Behavioral study of obedience, „Journal of Abnormal and Social Psychology”, nr 67, s. 371-378.
  27. Milgram Stanley (1974), Obedience to authority, Harper & Row, New York.
  28. Szarota Tomasz (2000), U progu Zagłady. Zajścia antyżydowskie i pogromy w okupowanej Europie, Sic!, Warszawa.
  29. Tokarska-Bakir Joanna (2008), Legendy o krwi. Antropologia przesądu, W. A. B., Warszawa.
  30. Tokarska-Bakir Joanna (2012), Okrzyki pogromowe. Szkice z antropologii historycznej Polski lat 1939-1946, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
  31. Umińska Bożena (2001), Postać z cieniem. Portrety Żydówek w literaturze polskiej, Sic!, Warszawa.
  32. Umińska Bożena (2013), Antysemityzm. Nie zamknięta historia, Czarna Owca, Warszawa.
  33. Werner Andrzej (1997), Ponowoczesność i zagłada, w: tegoż, Krew i atrament, Warszawa, s. 149-167.
  34. „Zagłada Żydów. Studia i materiały” (2005), nr 1.
  35. Zaleski Marek (1994), Różnica, „Res Publica Nowa”, nr 7/8; przedruk w: tegoż, Formy pamięci. O przedstawianiu przeszłości w polskiej literaturze współczesnej, Warszawa 1996, s. 181-210.