Słowa kluczowe
educational programme
national identity
patriotism
enemy figure
Jak cytować
Abstrakt
In this text, I show how Polish–German relations were depicted in the educational discourse. I analyse post-war Polish programmes and curricula, paying special attention to those from the second half of the 1940s, as they are the clearest example of how the way that the image of our Western neighbour was presented fit the ideological line imposed by the government at the time. I am interested in the then-current selection of topics and the prescribed reading, as well as in the accompanying didactical commentary which, in the first few curricula, takes the form of ideologised briefings. I also underline the way that schools were intertwined in the legitimation processes, which benefited the government’s interests. Of special interest to me is the identity project forming part of education, especially the model of Polish patriotism which was built over the figure of “the enemy” – which is also apparent in today’s form of patriotism.
Bibliografia
MEN 1990 – Ministerstwo Edukacji Narodowej (1990), Program liceum ogólnokształcącego, liceum zawodowego i technikum. Język polski (dwie wersje), WSiP, Warszawa.
MinOś 1945 – Ministerstwo Oświaty (1945), Plany godzin i materiały programowe na rok szkolny 1945/46 dla szkół powszechnych i I-ej klasy gimnazjów ogólnokształcących, PZWS, Warszawa.
MinOś 1947 – Ministerstwo Oświaty (1947), Program nauki w 8-letniej szkole podstawowej. Projekt. Język polski, PZWS, Warszawa.
MinOś 1949 – Ministerstwo Oświaty (1949), Program nauki w 11-letniej szkole ogólnokształcącej. Projekt. Język polski, PZWS, Warszawa.
MinOś 1964 – Ministerstwo Oświaty (1964), Program nauczania w klasach VIII–XI liceum Ogólnokształcącego, PZWS, Warszawa.
MOiW 1985 – Ministerstwo Oświaty i Wychowania (1985), Program liceum ogólnokształcącego oraz liceum zawodowego i technikum, WSiP, Warszawa.
Budrewicz Zofia (2017), Patriotyzm w polonistycznej edukacji międzykulturowej, w: Powrót do ojczyzny? Patriotyzm wobec nowych czasów. Kontynuacje i poszukiwania, red. Cezary Smuniewski, Paweł Sporek, Wydawnictwo Instytutu Nauk o Polityce, Warszawa, s. 281–302.
Budrewicz Zofia, Sienko Maria (2021), Polska i polskość na lekcjach polskiego. O potrzebie wychowania obywatelskiego, w: Lekcje polski(ego). Praktyki edukacyjne wobec niepokojów XXI wieku, t. 1: Narracje tożsamościowe w edukacji polonistycznej, red. Anita Gis i in., Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, s. 55–74.
Burszta Wojciech Józef (1998), Antropologia kultury. Tematy, teorie, interpretacje, Zysk i S-ka, Poznań.
Czapliński Przemysław (2010), Dojczland. Obraz Niemców w literaturze polskiej, https://tinyurl.com/yc5e4jn7 [dostęp: 15 czerwca 2022].
Czapliński Przemysław (2021), Niewspólna. Kilka uwag o ojczyźnie, „Teksty Drugie”, nr 3, s. 7–16,
Gombrowicz Witold (1988), Dziennik 1953–1956, oprac. Zofia Górzyna, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Gosk Hanna (2021), O czym w edukacji polonistycznej się nie mówi. „Narracje bezpieczeństwa” i ich podatni słuchacze, w: Lekcje polski(ego). Praktyki edukacyjne wobec niepokojów XXI wieku, t. 2: Praktyki edukacyjne, red. Anita Gis i in., Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, s. 133–147.
Jaskułowski Krzysztof (2003), Nacjonalizm jako ideologia, „Przegląd Polityczny”, nr 2, s. 37–49.
Lipski Jan Józef (1992), Dwie ojczyzny, dwa patriotyzmy (uwagi o megalomanii narodowej i ksenofobii Polaków), w: tegoż, Tunika Nessosa. Szkice o literaturze i nacjonalizmie, PEN, Warszawa.
Mach Zdzisław (2008), Przedmowa, w: Tadeusz Paleczny, Socjologia tożsamości, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne – Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków, s. 7–8.
Majka Konrad (2017), Nacjonalizm a patriotyzm. Różnice, podobieństwa, zależności, w: Powrót do ojczyzny? Patriotyzm wobec nowych czasów. Kontynuacje i poszukiwania, red. Cezary Smuniewski, Paweł Sporek, Wydawnictwo Instytutu Nauk o Polityce, Warszawa, s. 63–85.
Mikołajczak Małgorzata (2016), Do czego literaturze regionalnej potrzebny jest Niemiec? (na przykładzie twórczości lubuskiej), „Teksty Drugie”, nr 3, s. 251–272, https://doi.org/10.18318/td.2016.3.14.
Paleczny Tadeusz (2008), Socjologia tożsamości, Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne – Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków.
Rusinek Michał (2021), Między antytezą a enumeracją, czyli dwie wersje prefigurowania polskiej rzeczywistości, „Teksty Drugie”, nr 3, s. 84–93,
Rypel Agnieszka (2012), Ideologiczny wymiar dyskursu edukacyjnego. Na przykładzie podręczników języka polskiego z lat 1918–2010, Wydawnictwo UKW, Bydgoszcz.
Rypel Agnieszka (2021), Moja Polska? – dyskursy tożsamościowe w edukacji polonistycznej w: Lekcje polski(ego). Praktyki edukacyjne wobec niepokojów XXI wieku, t. 1: Narracje tożsamościowe w edukacji polonistycznej, red. Anita Gis i in., Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, s. 55–74.
Szacka Barbara (2006), Czas przeszły, pamięć, mit, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Szacki Jerzy (dostęp 2022), Naród, w: Encyklopedia PWN, https://tinyurl.com/rrhsxde8 [dostęp: 19 maja 2022].
Szpociński Andrzej (2006), Formy przeszłości a komunikacja społeczna, w: Andrzej Szpociński, Tadeusz Piotr Kwiatkowski, Przeszłość jako przedmiot przekazu, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 7–66.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Jerzy Kaniewski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).