Schlagworte
Polnische Länder
Erster Weltkrieg
Papst Benedikt XV
Primat Edmund Dalbor
Erzbischof Alexander Kakowski
Bischof Adam Stephan Sapieha
päpstliche Sammlung von 1915
Konvent der polnischen Bischöfe 1917
Polenfrage im Ersten Weltkrieg
Zitationsvorschlag
Abstract
Der vorliegende Text stellt ausgewählte Aspekte der Aktivitäten der katholischen Kirche in Polen während des Ersten Weltkriegs vor. Alle unternommenen kirchlichen Aktionen basierten auf zwei Grundpfeilern: Gebet und Nächstenliebe. Die polnische Frage, also die Wiedererlangung der Unabhängigkeit, war nicht ohne Bedeutung. Alle diese Phänomene erreichten die katholische Kirche in den polnischen Landen. Besonders die von der Kirche entwickelte Karitatives- und Wohltätigkeitsaktionen überschritten die Grenzen der Teilung. Das von Bischof Adam Stephan Sapieha eingesetzte der Fürstbischöfliche Hilfsausschuss für die von der Kriegsniederlage Betroffenen (Abk. K.B.K.) hatte sich in dieser Hinsicht große Verdienste erworben. Am 5. Februar 1915 wurde im Rahmen des Nationalrates das Posener Komitee zur Hilfe für das Königreich Polen gegründet. Erzbischof Eduard Likowski wurde Vorsitzender, und nach seinem Tod wurde Erzbischof Edmund Dalbor sein Nachfolger. Die katholische Kirche und ihre Bischöfe arbeiteten aktiv mit dem am 9. Januar 1915 in Lausanne gegründeten Allgemeinen Komitee für Kriegsopferhilfe in Polen zusammen. Die für November 1915 geplante Aktion war das größte Echo der Zusammenarbeit der katholischen Kirche mit dem Sienkiewicz-Komitee. Im März 1917 fand auf der siebten Konferenz der katholischen Bischöfe des Königreichs Polen anlässlich des hundertjährigen Bestehens der Erzdiözese Warschau (1817) ein beispielloses Ereignis statt, nämlich der erste Kongress der Polnisches Episkopat während der Teilungen. Der Klerus bildete eine Gruppe, die die Nation integrierte, die nach dem Fall der Republik Polen in drei getrennten staatlichen Organismen lebte. Während der Teilungen und während des Ersten Weltkriegs haben die Priester die polnische Nation in großem Umfang vermittelt. Dank dessen konnte der neue Staat Ende 1918 erfolgreich wiederaufleben.
Literaturhinweise
Album jubileuszowy z okazji 25-letniej rocznicy święceń kapłańskich oraz pracy pasterskiej przewielebnego księdza Jana H. Strzeleckiego nienaruszalnego proboszcza Parafii św. Stanisława B. M. przy ulicy 7-mej w Nowym Jorku, New York 1916.
Archiv der Erzdiözese in Gniezno, Archiwum Parafii Imielno, AP 125/11, (Zapowiedzi z ambony), 10 VIII 1914.
Archiv der Erzdiözese in Poznań [im Folgenden: AAP], Erzbischöfliches Ordinariat [im Folgenden: OA], Ref. OA IX 203 oraz AAP, OA, sygn. 123, pag.: 1715/18.0.
Baciński A., Działalność charytatywna Adama Stefana Sapiehy do roku 1918 [in:] Księga Sapieżyńska, red. J. Wolny, t. 1, Kraków 1982, S. 265-275.
Banaszak B., Historia Kościoła katolickiego, cz. 4: Czasy najnowsze 1914–1978, Warszawa 1992.
Bednarz P., Dylematy neutralnych. Szwajcarska opinia publiczna wobec kwestii polskiej 1914–1918, Lublin 2012.
Bystrzycki L., Duchowieństwo polskie Kościoła rzymskokatolickiego w Wielkopolsce w latach 1815–1918, Koszalin 1986.
Chrześcijaństwo w Polsce. Zarys przemian 966–1979, red. J. Kłoczowski, Lublin 1992.
Chwalba A., Samobójstwo Europy. Wielka wojna 1914–1918, Kraków 2014.
Compte-rendu du Comité général de Secours pour les Victimes de la Guerre en Pologne (Siège à Vevey Suisse) du 9 janvier 1915 au 31 mars 1917, Vevey 1917.
Cygan K.W., Wysocki J.W., W służbie Bogu i Ojczyźnie. Duszpasterstwo w polskich formacjach wojskowych 1914–1918, Mińsk Mazowiecki 2012.
Czajowski J., Kardynał Adam Stefan Sapieha, Wrocław 1997.
„Dziennik Poznański“, Nr. 259, 11 XI 1915.
Dzierzbicki S., Pamiętnik z lat wojny 1915–1918, Warszawa 1983.
Gaul J., Austro-Węgry wobec Kościoła katolickiego w Królestwie Polskim (sierpień 1914 – sierpień 1915), „Kwartalnik Historyczny“ 112 (2005) 4, S. 73-92.
Gatz E., Akten der Fuldaer Bischofskonferenz, Band III, 1900–1919, Mainz 1985.
Gatz E., Akten zur preussischen Kirchenpolitik. In den Bistümern Gnesen-Posen, Kulm und Ermland 1885–1914, Würzburg 1977.
Hurysz M., Kościół katolicki w Poznaniu w czasie I wojny światowej, „Kronika Miasta Poznania“ 3 (2014), S. 232-248.
Janeczek Z., Księża powstańcy śląscy i uczestnicy plebiscytu w walce o polski Górny Śląsk [in:] Historia duszpasterstwa wojskowego na ziemiach polskich, red. J. Ziółek, A. Barańska, W. Matwiejczyk, E.M. Ziółek, Lublin 2004, S. 341-350.
Jezusek W., Jak doszło do pierwszego spotkania Episkopatu Polskiego w Warszawie 11 marca 1917 r.?, „Prawo Kanoniczne“, 14 (1971) 3-4, S. 331-333.
Kakowski A., Z niewoli do niepodległości. Pamiętniki, oprac. T. Krawczak, R. Świątek, Kraków 2000.
Kardynał Adam Stefan Sapieha. Środowisko rodzinne, życie, dzieło, red. S. Stępień, Przemyśl 1995.
Kumor B., Historia Kościoła, t. 8: Czasy współczesne 1914–1992, Lublin 2001.
„Kurjer Poznański“, Nr. 216, 20 IX 1914.
Leś E., Zarys historii dobroczynności i filantropii w Polsce, Warszawa 2001.
Michalski R., Polskie duchowieństwo katolickie pod panowaniem pruskim wobec sprawy narodowej w latach 1870–1920, Toruń 1998.
Minois G., Kościół i wojna. Od czasów Biblii do ery atomowej, tłum. A. Szymanowski, Warszawa 1998.
Pest C., Kardynał Edmund Dalbor (1869–1926) pierwszy prymas Polski odrodzonej, Poznań 2004.
Piela M., Udział duchowieństwa w polskim życiu politycznym 1914–1924, Lublin 1994.
Płygawko D., Benedykt XV dla Polski. 90-lecie papieskiej kolekty 21 listopada 1915, Poznań 2005.
Płygawko D., Działalność Poznańskiego Komitetu Niesienia Pomocy Królestwu Polskiemu (1915–1918) [in:] Rola Wielkopolski w dziejach narodu polskiego, red. S. Kubiak, L. Trzeciakowski, Poznań 1979, S. 285-292.
Płygawko D., Sienkiewicz w Szwajcarii. Z dziejów akcji ratunkowej dla Polski w czasie pierwszej wojny światowej, Poznań 1986.
„Przewodnik Katolicki“ Nr. 40, 3 X 1914, [S. 461-476].
Śmigiel K., Słownik biograficzny arcybiskupów gnieźnieńskich i prymasów Polski, Poznań 2002.
Tryniszewski E., Antoni Osuchowski 1849–1928. Zarys biograficzny, Olsztyn 1985.
Trzeciakowski L., Poznań w latach wojny [in:] Dzieje Poznania, t. 2, cz. 1: 1793–1918, red. J. Topolski, L. Trzeciakowski, Warszawa–Poznań 1994, S. 758-772.
Trzy lata działalności K. B. K. Sprawozdanie Książęco Biskupiego Komitetu Pomocy dla dotkniętych wojną za lata 1915–1917, Kraków 1918.
Urkatastrophe. Die Erfahrung des Krieges 1914–1918 im Spiegel zeitgenössischer Theologie, hrsg. v. J.K. Negel, K. Pineggéra, Freiburg im Breisgau 2016.
Wilczyński L., Ks. Walenty Dymek — kapłan społecznik i biskup poznański [in:] Ksiądz Arcybiskup Walenty Dymek Metropolita Poznański (1888–1956), red. L. Wilczyński, (Materiały do Dziejów Archidiecezji Poznańskiej 2), Poznań 2010, S. 36-37.
Wilk S., Episkopat Kościoła katolickiego w Polsce 1918–1939, Warszawa 1982.
W służbie Kościoła Poznańskiego. Księga pamiątkowa na 70-lecie urodzin arcybiskupa metropolity dr. Antoniego Baraniaka, red. L. Bielerzewski, Poznań–Warszawa–Lublin 1974.
Z dokumentów chwili XL, „Ojczyzna i Postęp“, Nr. 44, 28 VI 1917, [S. 38-39].
Z dokumentów chwili CI, „Ojczyzna i Postęp“, Nr. 111, 23 III 1918, [S. 34-51].
„Zdrój. Dwutygodnik poświęcony sztuce i kulturze umysłowej“ 3 (1919) 6/2, [S. 53-54].
Żółtowski P., Wspomnienia o kardynale Adamie Stefanie Sapieże z okazji 60-lecia ingresu na krakowską stolicę biskupią [in:] Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury polskiej w Polsce, red. A. Schletz, t. 38, Kraków 1972, S. 215-249. DOI: https://doi.org/10.52204/np.1972.38.215-249
Lizenz
Copyright (c) 2023 Mateusz Hurysz
Dieses Werk steht unter der Lizenz Creative Commons Namensnennung - Nicht-kommerziell - Keine Bearbeitungen 4.0 International.