Keywords
Polish lands
World War I
Pope Benedict XV
Primate Edmund Dalbor
Archbishop Alexander Kakowski
Bishop Adam Stephen Sapieha
Papal Collect from 1915
Congress of Polish Bishops in 1917
Polish issue during World War I
How to Cite
Abstract
The presented text introduces selected aspects of activities of the Catholic Church in Poland during the First World War. All actions taken in the Church were based on two basic pillars: prayer and charity work. The Polish issue, i.e. regaining independence, was not without significance. All these phenomena reached the Catholic Church in Poland. Especially charity and philanthropy actions developed by the Church crossed the borders of the partition. The Ducal-Bishops Aid Committee for Those Afflicted by the Defeat of War (in short K.B.K.), established by Bishop Adam Stephen Sapieha, had great merits in this regard. 5 February 1915 the Poznań Committee for Aid to the Kingdom of Poland as part of the National Council was established. Archbishop Edward Likowski became the chairman, and after his death, his successor was Archbishop Edmund Dalbor. The Catholic Church and its bishops actively cooperated with the General Committee for Aid to War Victims in Poland, which was established in Lausanne on 9 January 1915. The action planned for November 1915 was the greatest echo of the cooperation between the Catholic Church and the Sienkiewicz Committee. In March 1917 at the seventh conference of Catholic bishops from the Kingdom of Poland on the occasion of the hundredth anniversary of the foundation of the Archdiocese of Warsaw (1817), an unprecedented event took place, namely the first congress of the Polish episcopate during the partitions. The clergy constituted a group integrating the people inhabiting three separate state organisms after the fall of the Republic of Poland. Priests to a great extent led the Polish nation in communication through the period of partitions and during the First World War. Thanks to this, the new state could successfully reborn at the end of 1918.
References
Album jubileuszowy z okazji 25-letniej rocznicy święceń kapłańskich oraz pracy pasterskiej przewielebnego księdza Jana H. Strzeleckiego nienaruszalnego proboszcza Parafii św. Stanisława B. M. przy ulicy 7-mej w Nowym Jorku, New York 1916.
Archiv der Erzdiözese in Gniezno, Archiwum Parafii Imielno, AP 125/11, (Zapowiedzi z ambony), 10 VIII 1914.
Archiv der Erzdiözese in Poznań [im Folgenden: AAP], Erzbischöfliches Ordinariat [im Folgenden: OA], Ref. OA IX 203 oraz AAP, OA, sygn. 123, pag.: 1715/18.0.
Baciński A., Działalność charytatywna Adama Stefana Sapiehy do roku 1918 [in:] Księga Sapieżyńska, red. J. Wolny, t. 1, Kraków 1982, S. 265-275.
Banaszak B., Historia Kościoła katolickiego, cz. 4: Czasy najnowsze 1914–1978, Warszawa 1992.
Bednarz P., Dylematy neutralnych. Szwajcarska opinia publiczna wobec kwestii polskiej 1914–1918, Lublin 2012.
Bystrzycki L., Duchowieństwo polskie Kościoła rzymskokatolickiego w Wielkopolsce w latach 1815–1918, Koszalin 1986.
Chrześcijaństwo w Polsce. Zarys przemian 966–1979, red. J. Kłoczowski, Lublin 1992.
Chwalba A., Samobójstwo Europy. Wielka wojna 1914–1918, Kraków 2014.
Compte-rendu du Comité général de Secours pour les Victimes de la Guerre en Pologne (Siège à Vevey Suisse) du 9 janvier 1915 au 31 mars 1917, Vevey 1917.
Cygan K.W., Wysocki J.W., W służbie Bogu i Ojczyźnie. Duszpasterstwo w polskich formacjach wojskowych 1914–1918, Mińsk Mazowiecki 2012.
Czajowski J., Kardynał Adam Stefan Sapieha, Wrocław 1997.
„Dziennik Poznański“, Nr. 259, 11 XI 1915.
Dzierzbicki S., Pamiętnik z lat wojny 1915–1918, Warszawa 1983.
Gaul J., Austro-Węgry wobec Kościoła katolickiego w Królestwie Polskim (sierpień 1914 – sierpień 1915), „Kwartalnik Historyczny“ 112 (2005) 4, S. 73-92.
Gatz E., Akten der Fuldaer Bischofskonferenz, Band III, 1900–1919, Mainz 1985.
Gatz E., Akten zur preussischen Kirchenpolitik. In den Bistümern Gnesen-Posen, Kulm und Ermland 1885–1914, Würzburg 1977.
Hurysz M., Kościół katolicki w Poznaniu w czasie I wojny światowej, „Kronika Miasta Poznania“ 3 (2014), S. 232-248.
Janeczek Z., Księża powstańcy śląscy i uczestnicy plebiscytu w walce o polski Górny Śląsk [in:] Historia duszpasterstwa wojskowego na ziemiach polskich, red. J. Ziółek, A. Barańska, W. Matwiejczyk, E.M. Ziółek, Lublin 2004, S. 341-350.
Jezusek W., Jak doszło do pierwszego spotkania Episkopatu Polskiego w Warszawie 11 marca 1917 r.?, „Prawo Kanoniczne“, 14 (1971) 3-4, S. 331-333.
Kakowski A., Z niewoli do niepodległości. Pamiętniki, oprac. T. Krawczak, R. Świątek, Kraków 2000.
Kardynał Adam Stefan Sapieha. Środowisko rodzinne, życie, dzieło, red. S. Stępień, Przemyśl 1995.
Kumor B., Historia Kościoła, t. 8: Czasy współczesne 1914–1992, Lublin 2001.
„Kurjer Poznański“, Nr. 216, 20 IX 1914.
Leś E., Zarys historii dobroczynności i filantropii w Polsce, Warszawa 2001.
Michalski R., Polskie duchowieństwo katolickie pod panowaniem pruskim wobec sprawy narodowej w latach 1870–1920, Toruń 1998.
Minois G., Kościół i wojna. Od czasów Biblii do ery atomowej, tłum. A. Szymanowski, Warszawa 1998.
Pest C., Kardynał Edmund Dalbor (1869–1926) pierwszy prymas Polski odrodzonej, Poznań 2004.
Piela M., Udział duchowieństwa w polskim życiu politycznym 1914–1924, Lublin 1994.
Płygawko D., Benedykt XV dla Polski. 90-lecie papieskiej kolekty 21 listopada 1915, Poznań 2005.
Płygawko D., Działalność Poznańskiego Komitetu Niesienia Pomocy Królestwu Polskiemu (1915–1918) [in:] Rola Wielkopolski w dziejach narodu polskiego, red. S. Kubiak, L. Trzeciakowski, Poznań 1979, S. 285-292.
Płygawko D., Sienkiewicz w Szwajcarii. Z dziejów akcji ratunkowej dla Polski w czasie pierwszej wojny światowej, Poznań 1986.
„Przewodnik Katolicki“ Nr. 40, 3 X 1914, [S. 461-476].
Śmigiel K., Słownik biograficzny arcybiskupów gnieźnieńskich i prymasów Polski, Poznań 2002.
Tryniszewski E., Antoni Osuchowski 1849–1928. Zarys biograficzny, Olsztyn 1985.
Trzeciakowski L., Poznań w latach wojny [in:] Dzieje Poznania, t. 2, cz. 1: 1793–1918, red. J. Topolski, L. Trzeciakowski, Warszawa–Poznań 1994, S. 758-772.
Trzy lata działalności K. B. K. Sprawozdanie Książęco Biskupiego Komitetu Pomocy dla dotkniętych wojną za lata 1915–1917, Kraków 1918.
Urkatastrophe. Die Erfahrung des Krieges 1914–1918 im Spiegel zeitgenössischer Theologie, hrsg. v. J.K. Negel, K. Pineggéra, Freiburg im Breisgau 2016.
Wilczyński L., Ks. Walenty Dymek — kapłan społecznik i biskup poznański [in:] Ksiądz Arcybiskup Walenty Dymek Metropolita Poznański (1888–1956), red. L. Wilczyński, (Materiały do Dziejów Archidiecezji Poznańskiej 2), Poznań 2010, S. 36-37.
Wilk S., Episkopat Kościoła katolickiego w Polsce 1918–1939, Warszawa 1982.
W służbie Kościoła Poznańskiego. Księga pamiątkowa na 70-lecie urodzin arcybiskupa metropolity dr. Antoniego Baraniaka, red. L. Bielerzewski, Poznań–Warszawa–Lublin 1974.
Z dokumentów chwili XL, „Ojczyzna i Postęp“, Nr. 44, 28 VI 1917, [S. 38-39].
Z dokumentów chwili CI, „Ojczyzna i Postęp“, Nr. 111, 23 III 1918, [S. 34-51].
„Zdrój. Dwutygodnik poświęcony sztuce i kulturze umysłowej“ 3 (1919) 6/2, [S. 53-54].
Żółtowski P., Wspomnienia o kardynale Adamie Stefanie Sapieże z okazji 60-lecia ingresu na krakowską stolicę biskupią [in:] Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury polskiej w Polsce, red. A. Schletz, t. 38, Kraków 1972, S. 215-249. DOI: https://doi.org/10.52204/np.1972.38.215-249
License
Copyright (c) 2023 Mateusz Hurysz
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.