Słowa kluczowe
literature for children and youth
historiography
Jak cytować
Abstrakt
Literature for children and youth is reinterpreted under the influence of the new humanities. For example, prose from the 20th century is subjected to postcolonial read-outs (In Desert and Wilderness [W pustyni i w puszczy] by Henryk Sienkiewicz, the novel cycle by Alfred Szklarski), an eco-critical reading of the works of Tove Jansson, Hugh Lofting and the Polish writers Ludwik Jerzy Kern and Dorota Terakowska is proposed. On the other hand, works based on historical issues create a thematically focused series of publications, genealogical and geanological cycles, which are also fictionalized biographies, separate works referring to the lineage of the Polish state and dynastic linagees, post-memory narratives of a so-called “second generation” about the experience of the Second World War, and works on migration issues. The examples of literary historiography for adolescents mentioned and described in the article, captured in several areas of the formal issues, can be read through the prism of many analytical and interpretative practices, overlapping and incomplete
methodologies. Retentional direction of reading, with the horizon of the past inscribed in it, does not exclude a protentional-oriented towards the future and environmental change, motivated by postcolonial revisions of old works, important issues of the 21st century (migration, post-memory), and a non-anthropocentric perception of reality. Their analysis should take into account the “poetics of history”, tropology of the narrative and narrative strategies (which Hayden White wrote about). Moreover, entangling the past with the present of the child-reader (and in fact with their future), seems to be a necessary condition for its interiorization, for recognizing it as one’s own, for admitting it. It always has a multitemporal, multigenerational and multicultural character.
Bibliografia
Adaptacje. Szkolne użycia ponowoczesnych (anty)teorii literatury, red. G.B. Tomaszewska, D. Szczukowski, Gdańsk 2018.
Burzyńska A., Anty-teoria literatury, Kraków 2006.
Combrzyńska-Nogala D., Bezsenność Jutki, il. J. Rusinek, wyd. 2, Łódź 2011.
Cyzman M., Historia jednego drzewka. O Mirabelce Cezarego Harasimowicza z perspektywy „zwrotu ku rzeczom” [maszynopis udostępniony przez autorkę, przeznaczony do publikacji w jednym z czasopism naukowych].
Czapliński P., Bednarek J.B., Gostyński D., Literatura i jej natury. Przewodnik ekokrytyczny dla nauczycieli i uczniów szkół średnich, Poznań 2017.
Czapliński P., Literatura i życie. Perspektywy biopoetyki, [w:] Teoria – literatura – życie. Praktykowanie teorii w humanistyce współczesnej, red. A. Legeżyńska, R. Nycz, Warszawa 2012, s. 63–93.
Czapliński P., Sploty, [w:] Nowa humanistyka. Zajmowanie pozycji, negocjowanie autonomii, red. P. Czapliński, R. Nycz i in., Warszawa 2017, s. 9–21.
Czerwińska-Rydel A., Listy w butelce. Opowieść o Irenie Sendlerowej, wyd. 3, Łódź 2018.
Czytanie menażerii. Zwierzęta w literaturze dziecięcej, młodzieżowej i fantastycznej, red. A. Mik, P. Pokora, M. Skowera, Warszawa 2016.
Dauksza A., Ustanawianie świadka, [w:] Świadek: jak się staje, kim jest?, red. A. Dauksza, K. Koprowska, Warszawa 2019, s. 164–197.
Dąbrowski M., Kresy w perspektywie krytyki postkolonialnej, „Porównania” 2008, nr 5, s. 91–111.
Dąbrowski M., Współczesna literatura emigracyjna / migracyjna: rewizja pojęć analitycznych, [w:] Narodowe, regionalne, kontynentalne, światowe – literatury i dyskursy o literaturach, red. M. Skwara, Kraków 2017, s. 317–335.
Dymel-Trzebiatowska H., Opowieść dla dzieci a opowieść dla dorosłych. Dwie literackie odsłony Wielkiej Szpery w łódzkim getcie, [w:] (Od)pamiętywanie – gry z przeszłością w literaturze dla dzieci i młodzieży, red. B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek, Katowice 2018, s. 173–186.
Gieba K., Lubuska literatura osadnicza jako narracja założycielska regionu, Kraków 2018.
Gralewicz-Wolny I., Mytych-Forajter B., Po pierwsze. O literaturze dla dzieci (i nie tylko), Kraków 2019.
Gralewicz-Wolny I., Pożegnanie Murzynka Bambo, [w:] Wyczytać świat – międzykulturowość w literaturze dla dzieci i młodzieży, red. B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek, współpraca A. Zok-Smoła, Katowice 2014, s. 95–104.
Hayden White w Polsce. Fakty, krytyka, recepcja, red. E. Domańska, E. Skibiński, P. Stróżyk, Kraków 2019.
Inglot M., Murzynek Bambo Juliana Tuwima w świetle krytyki postkolonialnej i feministycznej, [w:] „Stare” i „nowe” w literaturze dla dzieci i młodzieży, red. B. Olszewska, E. Łucka-Zając, Opole 2010, s. 37–48.
Jakowska K., O cyklu opowiadań. Z teorii i historii cyklu narracyjnego w Polsce, Białystok 2011.
Jarzyna A., O czym myślę, kiedy myślę o zwierzętach w edukacji polonistycznej? Siedem odpowiedzi, „Polonistyka. Innowacje” 2020, nr 11, s. 63–76.
Jarzyna A., Szlemiele. Zwierzęta wobec Zagłady w literaturze dla dzieci, „Narracje o Zagładzie” 2016, nr 2, s. 235–256.
Kłakówna A.Z., Przymus i wolność. Projektowanie procesu kształcenia kulturowej kompetencji. Język polski w klasach IV–VI szkoły podstawowej, w gimnazjum i liceum, Kraków 2003.
Kobielska M., Polska kultura pamięci w XXI wieku: dominanty. Zbrodnia katyńska, powstanie warszawskie i stan wojenny, Warszawa 2016.
Koziołek K., Ziemia niczyja. Zwroty badawcze w literaturoznawstwie i ich konsekwencje dla nauczania literatury, „Postscriptum Polonistyczne” 2012, nr 2, s. 109–126.
Kwiatkowska A., Korzenie pamięci. O Mirabelce Cezarego Harasimowicza, „Paidia i Literatura” 2020, nr 2, s. 67–76.
Lasoń-Kochańska G., Gender w literaturze dla dzieci i młodzieży. Wzorce płciowe i kobiecy repertuar topiczny, Słupsk 2012.
Legeżyńska A., Róże dla głodnych bohaterów. O dwóch wariantach stłumionego dyskursu martyrologicznego, [w:] Heroica. Bohaterstwo w literaturze i kulturze europejskiej, red. A. Gawarecka, W. Szturc, E. Wesołowska, Poznań 2019, s. 171–193.
Leociak J., Doświadczenia graniczne. Studia o dwudziestowiecznych formach reprezentacji, wyd. 2 popr., Warszawa 2018.
Moskalewicz M., „Murzynek Bambo – czarny, wesoły…”. Próba postkolonialnej interpretacji tekstu, „Teksty Drugie” 2005, nr 1–2, s. 259–270.
Muchowski J., Polityka pisarstwa historycznego. Refleksja teoretyczna Haydena White’a, Toruń 2015.
O czym mówią rzeczy? Świat przedmiotów w literaturze dziecięcej i młodzieżowej, red. A. Mik, M. Niewieczerzał, E. Rąbkowska, G. Leszczyński, Warszawa 2019.
Ochwat M., (Współ)myślenie w humanistyce. Literackie ekokształcenie w epoce antropocenu, „Polonistyka. Innowacje” 2020, nr 12, s. 31–52.
Piątkowska R., Wszystkie moje mamy, il. M. Szymanowicz, wyd. 2, Łódź 2014.
Pietrych K., (Re)prezentacje czy symulacje? Przestrzeń łódzkiego getta w literaturze XXI wieku, [w:] Geograficzne przestrzenie utekstowione, red. B. Karwowska, E. Konończuk, E. Sidoruk, E. Wampuszyc, Białystok 2017, s. 309–330.
(Re)konstrukcje przeszłości w prozie Antoniny Domańskiej, red. M. Chrobak, K. Wądolny-Tatar, Kraków 2019.
Rusinek M., Zaklęcie na „w”, il. J. Rusinek, Łódź 2011.
Rybak K., Dzieciństwo w labiryncie getta. Recepcja mitu labiryntu w polskiej literaturze dziecięcej o Zagładzie, Warszawa 2019.
Ryrych K., Mała wojna, Łódź 2019.
Siewior K., Osadzanie. O dyskursie Ziem Odzyskanych, [w:] tejże, Wielkie poruszenie. Pojałtańskie narracje migracyjne w kulturze polskiej, Warszawa 2018, s. 64–94.
Skotnicka G., Barwy przeszłości. O powieściach historycznych dla dzieci i młodzieży 1939–1989, Gdańsk 2008.
Skórczewski D., Teoria – literatura – dyskurs. Pejzaż postkolonialny, Lublin 2013.
Sławek T., U-chodzić, Katowice 2015.
Sławiński J., Myśli na temat: biografia pisarza jako jednostka procesu historycznoliterackiego, [w:] Biografia – geografia – kultura literacka, red. J. Ziomek, J. Sławiński, Wrocław 1975, s. 9–24.
Smuszkiewicz A., Retoryka współczesnej polskiej powieści historycznej dla dzieci i młodzieży, Poznań 1987.
Smykowski M., Ekologiczne świadectwo Zagłady. Repatriacja mirabelki na Muranów, [w:] Świadek: jak się staje, czym jest?, red. A. Dauksza, K. Koprowska, Warszawa 2019, s. 278–291.
Starnawska K., Agata jako „człowiek ekologiczny”. Lustro pana Grymsa Doroty Terakowskiej w lustrze ekokrytyki, [w:] Imaginautka zaangażowana. Twórczość i biografia Doroty Terakowskiej z perspektywy XXI wieku, red. K. Slany, K. Wądolny-Tatar, Kraków 2021 [w druku].
Strękowska-Zaremba M., Zagner-Kołat J., Królewskie życie królów, Łódź 2019.
Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki. Antologia, red. E. Domańska, Poznań 2010.
Tomalak B., Postkolonializm w literaturze młodzieżowej, czyli… mamy problem!, „Świat i Słowo” 2017, nr 2, s. 87–103.
Tomaszewska G.B., Praktyki czytania. Ponowoczesna interpretacja a szkoła, Gdańsk 2019.
Topolski J., Wolność i przymus w tworzeniu historii, wyd. 2, Poznań 2004.
Tramer M., Bambo zrobił swoje, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2014, nr 4, s. 149–160.
Wądolny-Tatar K., Znakowanie ziemi. Proza historyzująca Grażyny Bąkiewicz (na podstawie powieści Mówcie mi Bezprym), [w:] Żywioły w literaturze dziecięcej. Ziemia, red. A. Czabanowska-Wróbel, K. Zabawa, Kraków 2019, s. 75–92.
Wójcik-Dudek M., Homo migrans. Miejsce literatury dla dzieci i młodzieży w edukacji empatii, „Postscriptum Polonistyczne” 2019, nr 2, s. 31–50.
Wójcik-Dudek M., W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Katowice 2016.
Wróblewski M., Doświadczenie dzieciństwa. Studium z antropologii literatury, Toruń 2019.
Żółkoś M., Łowcy kultur. Cykl powieściowy o Tomku Wilmowskim w świetle myśli postkolonialnej, [w:] Studia postkolonialne nad kulturą i cywilizacją polską, red. K. Stępnik, D. Trześniowski, Lublin 2010, s. 347–358.
„Zwroty” badawcze w humanistyce. Konteksty poznawcze, kulturowe i społeczno-instytucjonalne, red. J. Kowalewski, W. Piasek, Olsztyn 2010.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).