Słowa kluczowe
estetyka
sztuka
media
adaptacja
Jak cytować
Abstrakt
The basis of this deliberation is a critical discussion of common perspectives and research methodology concerning the notion of adaptation. The author searches for universal adaptation models, describes creating new techniques of translation and examines relations among arts. The aim of reminding and critical discussion of the state of research of adaptation is to find the threats referring to common acceptance of one research paradigm, i.e. the perspective of literary studies and semiotics. One of the effects of such a way of thinking may be ungrounded equating a book with a literary work as such, as well as perceiving a film as something second-rate, which often functions only in reference to a book. The author, who refers to Werner Faulstich’s concept of the media, sees the paradigm which is currently binding in the research of adaptation as incomplete and inconsistent. Thus, she is inclined to accept the point of view of media experts. According to that viewpoint, both the book and the film seem to be the media that process and transfer literature (a particular story, e.g. War of the Worlds) in accordance with the principles of its own aesthetics. The concept encourages to change the scientific paradigm and liberates the notion of adaptation from all kinds of the consequences assumed by literary studies. It also allows to concentrate on the aesthetics of a particular medium.Bibliografia
A. Helman, Adaptacja – podstawowa technika twórcza kina, [w:] Intermedialność w kulturze końca XX wieku, red. A. Gwoźdź, S. Krzemień-Ojak, Białystok 1998, s. 267, 275-278.
T. Miczka, Adaptacja, [w:] Słownik pojęć filmowych, red. A. Helman, t. 10, Kraków 1998, s. 7, 8, 19, 24
M. Głowiński, T. Kostkiewiczowa, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński, Słownik terminów literackich, Wrocław 20024, s. 122.
G. Wagner, The Novel and the Cinema, Rutherford–New York 1975.
D. Andrew, Concepts in Film Theory, New York 1984
A. Helman, Twórcza zdrada. Filmowe adaptacje literatury, Poznań 1998, s. 8-9.
W. Wierzewski, Film i literatura, Warszawa 1983, s. 11-41
A. Bazin, O film nieczysty – obrona adaptacji filmowej, [w:] Film i rzeczywistość, wybor tekstow, przekład i posłowie B. Michałek, Warszawa 1963, s. 79-103.
B. Michałek, Film – sztuka w ewolucji, Warszawa 1975, s. 169-170.
Siergiej Eisenstein, [w:] D.J. Andrew, Główne teorie filmu. Wprowadzenie, przeł. A. Kołodyński, Łodź 1995, s. 58-96.
W. Osadnik, Adaptacja filmowa jako przekład, [w:] Kino według Alicji, red. W. Godzic, T. Lubelski, Krakow 1995, s. 75.
B. Balazs, Materiał i forma artystyczna, [w:] Wybór pism, przeł. K. Jung, R. Porges, wybor i wstęp A. Jackiewicz, Warszawa 1987, s. 261.
B. Balazs, Szkice o dramaturgii filmu, [w:] Wybór pism, s. 45.
A. Hauser, Pod znakiem filmu, [w:] tenże, Społeczna historia sztuki i literatury, przeł. J. Ruszczycowna, posłowie J. Starzyński, t. 2, Warszawa 1974, s. 363-390.
B.W. Lewicki, Wprowadzenie do wiedzy o filmie, Wrocław 1964, s. 100.
B.W. Lewicki, Teoria badań Juliusza Kleinera w zastosowaniu do nauki o sztuce filmowej, „Kwartalnik Filmowy” 1957, nr 4, s. 7
B.W. Lewicki, Gramatyka języka filmowego (Normatywna dziedzina teorii filmu), „Kwartalnik Filmowy” 1959, nr 1, s. 30.
M. Marcjan, M. Salska-Kaca, Koncepcja „przyliterackości” filmu w teorii Bolesława W. Lewickiego. Z problematyki warsztatowo-metodologicznych związków filmowo-literackich, [w:] Dzieło filmowe – zagadnienia interpretacji, red. J. Trzynadlowski, Wrocław 1987, s. 29-55.
B.W. Lewicki, Scenariusz – literacki program struktury filmowej, Łodź 1970.
K. Irzykowski, Znaczenie fragmentu, [w:] tenże, Dziesiąta
muza. Zagadnienia estetyczne kina, Warszawa 1977, s. 144.
A. Jackiewicz, Film jako powieść naszego wieku, [w:] tenże, Moja filmoteka. Film w kulturze, Warszawa 1989, s. 156.
A. Helman, Modele adaptacji filmowej, „Kino” 1979, nr 6, s. 28-30.
A. Helman, Adaptacja – podstawowa technika twórcza kina, s. 279.
J. Ostaszewski, Semiotyka strukturalna, [w:] Historia myśli filmowej, red. A. Helman, J. Ostaszewski, Gdańsk 2007, s. 189-207.
J. Ziomek, Powinowactwa literatury. Studia i Szkice, Warszawa 1980, s. 7-101.
S. Chatman, Coming to terms, Ithaca 1990.
Z. Płażewski, Narrator literacki, narrator filmowy, „Przegląd Humanistyczny” 1981, nr 5, s. 143-157.
B. McFarlane, Novel to Film. An Introduction to the Theory of Adaptation, Oxford 1996.
J. Kuźnicka, Gry adaptacyjne we współczesnym kinie, Piotrkow Trybunalski 2003, s. 27.
A. Laffay, Opowiadanie, świat, kino, „Pamiętnik Literacki” 1975, z. 2, s. 203.
B. Eichenbaum, Literatura i kino, [w:] tenże, Szkice o prozie i poezji, wybor i przekład L. Pszczołowska, R. Zimand, Warszawa 1973, s. 405-412.
B. Eichenbaum, Problemy stylistyki filmowej, przeł. B. Grabowska, [w:] Estetyka i film, red. A. Helman, Warszawa 1972, s. 36-65. („Studia z teorii filmu”, t. 4).
W. Orłowski, Z książki na ekran, Łodź 1974, s 105
M. Hopfinger, Adaptacje filmowe utworów literackich. Problemy teorii i interpretacji, Wrocław 1974, s. 82 i 88.
K. Laskowicz, Adaptacja dzieła literackiego: teatr, film, radio, telewizja, „Nurt” 1972, nr 1, s. 44-48.
M. Hendrykowski, Zagadnienie kontekstu literackiego filmu (na przykładzie polskiej szkoły filmowej), [w:] Film polski wobec innych sztuk, red. A. Helman, A. Madej, Katowice 1979, s. 44-58.
A. Helman, Adaptacje filmowe dzieł literackich jako świadectwa lektury tekstu, „Kino” 1985, nr 4, s. 17-21.
P. Wert, Uwagi o filmowej i telewizyjnej adaptacji utworów literackich, [w:] Kino i telewizja, red. B. Lewicki, Warszawa 1977, s. 196 – 199, 201.
S. Wysłouch, Adaptacja filmowa jako przekład intersemiotyczny (na przykładzie „Nocy i dni”, „Konopielki” i „Siekierezady”), [w:] taż, Literatura a sztuki wizualne, Warszawa 1994, s. 175.
E. Spedicatio, Literatur auf dem Leinwand am Beispiel von Luchino Viscontis „Morte a Venezia”, Wurzburg 2008, s. 16 i nast.
W. Faulstich, Medien + Utopie = Literatur. Thesen zu einer neuen Literaturtheorie als Medienästhetik, [w:] Was heisst Kultur? Aufsätze 1972–1982, Tubingen 1983, s. 144.
W. Faulstich, Der Bastrad als Zombie. Ein polemisches Statement zur sogenannten Film- und Fernsehsemiotik, [w:] Was heisst Kultur?..., s. 137-141.
G. Harman, Semiotics and the Cinema: Metz and Wollen, „Quarterly Review of Film Studies” 1977, vol. 2, No. 1, s. 22.
W. Faulstich, Filmästhetik. Untersuchungen zum Science Fiction-
Film „Kampf der Welten” (1953/54) von Byron Haskin, Tubingen 1981, s. 12. („Medienbibliothek. Serie B: Studien”, t. 3).
E.A. Havelock, Muza uczy się pisać. Rozważania o oralności i piśmienności w kulturze Zachodu, przekład i wstęp P. Majewski, Warszawa 2006.
E.A. Havelock, Przedmowa do Platona, przekład i wstęp, P. Majewski, Warszawa 2007
W.J. Ong, Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii, przekład i wstęp J. Japola, Lublin 1992
W.J. Ong, Osoba-świadomość-komunikacja. Antologia, wybor, wstęp i oprac. J. Japola, Warszawa 2009.
W. Faulstich, Das Medium als Kult. Von den Anfängen bis zur
Spätantike (8. Jahrhundert), Gottingen 1997, s. 9.
W. Faulstich, Muzyka i medium. Szkic historiograficzny od początków do dzisiaj, s. 16.
K. Kozłowski, Co to jest medium?, „Images” 2011, vol. VIII: „(Over)using the Holocaust”, ed. K. Mąka-Malatyńska, M. Kaźmierczak, nr 15/16, s. 208-209.
W. Faulstich, Medienwissenschaft, Paderborn 2004, s. 13.
W. Faulstich, Einleitung, [w:] Kritichwörter zur Medienwissenschaft, hrsg. von W. Faulstich, Munchen 1979, s. 9.
W. Faulstich, Medienästhetik und Mediengeschichte. Mit einer Fallstudie zu „The War of the Worlds” von H.G. Wells, Heidelberg 1982, s. 245.
U. Eco, Imię róży, przeł. A. Szymanowski, Warszawa
, s. 594.
W. Faulstich, Radiotheorie. Eine Studie zum Hörspiel „The War the Worlds” (1938) von Orson Welles, Tübingen 1981 („Medienbibliothek. Serie B: Studien”, t. 1)
W. Faulstich, Monster vom Mars: Die Geschichte eines literarischen Klassikers durch alle Medien, [w:] „Panta rhei”. Beiträge zum Begriff und zur Theorie der Geschichte,
hrsg. von W. Faulstich, München 2008, s. 164-165
W. Faulstich, Medium, Radiotheorie. Eine Studie zum Hörspiel „The War the Worlds” (1938) von Orson Welles, Tübingen 1981 („Medienbibliothek. Serie B: Studien”, t. 1).
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).