Słowa kluczowe
awangarda
barok
gongoryzm
Jak cytować
Abstrakt
The pope of Polish avant-garde is a main character of a certain persistently recollected critical topos. It claims that, after spending World War I in Europe, Tadeusz Peiper took a basic shape of his poetical idea from avant-garde artists he then met. Critics who share this opinion believe that Peiper, aware of these “borrowings”, was developing a carefully planned strategy in order to conceal those external sources and to pretend originality. The author of the article disavows these harmful assumptions, reconstructing their possible genesis (rooted in and continued prewar suspicions of plagiarism) and analyzing some of their critical versions. In the same time she presents wider and not only avant-garde background of Peiper’s idea (baroque, gongorism).Bibliografia
A.K. Waśkiewicz, Epizod hiszpański Tadeusza Peipera, „Kultura” 1971, nr 11;
C. Marrodan Casas, Tadeusz Peiper a ultraizm hiszpański, „Wspołczesność” 1971, nr 13;
S. Jaworski, U podstaw awangardy. Tadeusz Peiper pisarz i teoretyk, Krakow 1968, s. 44- 46
B. Carpenter, The Cracow Avant-garde oraz Tadeusz Peiper, [w:] taż, The poetic avant-garde in Poland, 1918–1939, Seattle–London 1983; G. Makowiecka, Peiper i inni w Madrycie, [w:] taż, Po drogach polsko-hiszpańskich, Krakow 1984
M. Delaperriere, Huidobro et Peiper: affinites et divergences, [w:] taż, Les Avant-Gardes polonaises et la Poesie europeenne: etude sur l’imagination poetique, Paris 1991
E. Quintana, E. Palka, Huidobro, Borges y las primeras traducciones ultraistas al polaco (1922), „Cuadernos Hispanoamericanos” 1995, nr 541-542
E. Palka, El period espagnol en la vida y creacion de Tadeusz Peiper, un intento de reconstruccion, [w:] Europa del centro y del este y el mundo hispanico. Simposio Internacional de Hispanistas. Cracovia 26-28 de octubre de 1995, red. B. Picado y T. Eminowicz, Kraków 1996
B. Lentas, Tadeusz Peiper J. Przyboś, „Zwrotnica” Tadeusza Peipera, [w:] tenże, Sens poetycki, t. 1, Kraków 1967, s. 164.
A. Ważyk, Kwestia gustu, Warszawa 1966, s. 76.
T. Peiper, Tędy. Artykuły, Warszawa 1930. Cyt. za T. Peiper, Pisma, oprac. Tekstu i redakcja T. Podoska, t. 1: Tędy. Nowe usta, przedmowa, komentarz, nota biograficzna S. Jaworski, Kraków 1972, s. 316;
T. Peiper, Nowa poezja hiszpańska, „Nowa Sztuka” 1922, z. 2.
T. Peiper, Pisma, oprac. tekstu i redakcja T. Podoska, t. 2: O wszystkim i jeszcze o czymś. Artykuły, eseje, wywiady (1918–1939), przedmowa, komentarz i bibliografia S. Jaworski, Kraków 1974, s. 190
C. Scott, The Prose Poem and Free Verse, [w:] Modernizm 1890–1930, red. M. Bradbury, J. McFarlane, London 1991, s. 361-362
A. Wat, Moj wiek. Pamiętnik mówiony, rozmowy prowadził i przedmową opatrzył C. Miłosz, do druku przygotowała L. Ciołkoszowa, cz. l, Warszawa 1980, s. 40.
T. Peiper, Metafora teraźniejszości, „Zwrotnica” 1922, nr 3.
A.O. [S. Napierski], Nowe poezje, „Czas” 28.03.1924; S. Kołaczkowski, Powieść – Liryka – Dramat. 1919–1930, [w:] W. Feldman, Wspołczesna literatura polska, wyd. 8.
J. Kott, Drogi awangardy poetyckiej w Polsce, „Przegląd Współczesny” 1935, t. 54, s. 401.
T. Kłak, Tadeusz Peiper i jego odbiorcy, „Pamiętnik Literacki” 1990, z. 4, s. 137.
W. Feldman, Pomniejszyciele olbrzymów. Szkice literacko-polemiczne, Warszawa 1907, s. 23-24
J. Kleiner, „Pan Tadeusz” jako romans Walterscottowski, „Kurier Warszawski” 1916
S. Windakiewicz, Prolegomena do „Pana Tadeusza”, Kraków 1918
K. Wojciechowski, „Pan Tadeusz” Mickiewicza a romans Waltera Scotta, Kraków 1919.
W. Borowy, O wpływach i zależnościach w literaturze, Kraków 1921, s. 1.
A. Grzymała-Siedlecki, Mania ścisłości, „Rzeczpospolita” 1921, nr 19;
A. Grzymała- Siedlecki, Wpływologia, „Rzeczpospolita” 1921, nr 20; tenże, Jeszcze o wpływologii, „Rzeczpospolita” 1921, nr 21.
B. Jasieński, Kieszeń od kamizelki źródłem plagiatu. Rewelacyjne odkrycia p. Irzykowskiego, „Ilustrowany Kurier Codzienny” 1922, nr 37
K. Irzykowski, Kultura murzyńska w Polsce, „Ilustrowany Kurier Codzienny” 1922, nr 37
A. Stern, Emeryt merytoryzmu (Z powodu ostatniego artykułu Irzykowskiego pt. „Plagiatowy charakter przełomow literackich w Polsce”, czyli jeszcze o wiatrologii), „Skamander” 1922, nr 17
K. Irzykowski, Futurystyczny tapir (Przyczynek do sprawy zwyczajów literackich i do sprawy plagiatu), „Ponowa” 1922, nr 5; K. Irzykowski, Na Giewoncie formizmu, „Przegląd Warszawski”
K. Irzykowski, Plagiatowy charakter przełomów literackich w Polsce…, [przedr. w:] Słoń wśród porcelany. Studia nad nowszą myślą literacką w Polsce, W: K. Irzykowski, Pisma, red. A. Lam, Słoń wśród porcelany. Lżejszy kaliber, Kraków 1976, s. 33-34.
K. Irzykowski, Likwidacja futuryzmu, „Wiadomości Literackie” 1924, nr 5
K. Irzykowski, Burmistrz marzeń niezamieszkanych, „Wiadomości Literackie” z 4 stycznia 1931, [przedr. w:] Słoń wśród porcelany. Studia nad nowszą myślą literacką w Polsce, Warszawa 1934.
T. Peiper, Mam pani coś do powiedzenia, „Kurier Poranny” 1928, nr 174, s. 8
W. Kragen, Wspomnienie o Tadeuszu Peiperze, „Nadodrze” 1971–1972, nr 26, s. 10
R. Cansinos-Assens, Un gran poeta chileno: Vicente Huidobro y el creacionismo, „Cosmopolis” 1.01.1919; C.G. Ruano, Vicente Huidobro, [w:] tenże, Veintidos retratos deescritores hispanoamericanos, Madrid 1952.
J.L. Borges, Ultraismo, „Nosotros” 1921, vol. 39, nr 151, s. 468
M.V. Utrera Torremocha, Estructura y Teoria del Verso Libre, Consejo Superior de Investigaciones Cientificas (CSIC), Madrid 2010, s. 100
K. Karasek, Nota biograficzna, [w:] T. Peiper, Poezje wybrane, Warszawa 1978;
A. Gronczewski, Droga do Czarnego, „Miesięcznik Literacki” 1987, nr 5.
S. Jaworski, Wstęp, [w:] T. Peiper, Pisma wybrane, Wrocław 1979, s. VI
O. Paz, Altazor (Vicente Huidobro), „Literatura na Świecie” 2000, nr 7-8, s. 106.
P. Sobolczyk, Espanadios, Toruń 2006, s. 100-101.
K. Irzykowski, Metaphoritis i złota plomba, [w:] Walka o treść. Studia z literackiej teorii poznania, Warszawa 1929, [przedr. w:] K. Irzykowski, Pisma.
T. Peiper, Komizm, dowcip, metafora, pierwodruk: Tędy. Artykuły, Warszawa 1930.
J. Grądziel-Wojcik, Drugie oko Tadeusza Peipera. Projekt poezji nowoczesnej,
Poznań 2010.
G. de Torre, La polemica del creacionismo: Huidobro y Reverdy, [w:] tenże, Ficcion, Buenos Aires 1962, [przedr. w:] R. de Corta, Vicente Huidobro y el creacionismo, Madrid 1975
B. Arenas, Vicente Huidobro y el creacionismo, [w:] tenże, Obras completas de Vicente Huidobro, Santiago 1964; R. Admussen y R. de Costa, Huidobro, Reverdy and the editioprinceps of El espejo de agua, „Comparative Literature” 1972, z. 2.
T.Peiper, Sztuka i rzecz, „Nowa Kultura” 1924, nr 1; Zarys nowej poetyki, „Almanach Nowej Sztuki” 1924, nr 2.
A. Ważyk, Sprawa Stanisława Brucza, „Literatura” 1978, nr 3, s. 8.
T. Peiper, Nie gejzery. Ggejsze!, „Echo Tygodnia” 1929, styczeń,
S. Napierski, Zapoznany poeta – S. Brucz, „Epoka 1927, nr 333; Niedocenieni poeci, „Wiadomości Literackie” 1928, nr 8
W. Woźniak, Doświadczenia poetyckie Stanisława Brucza, [w:] S. Brucz, Wybór poezji, wybrał i wstępem opatrzył W. Woźniak, Warszawa 1987.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).