Słowa kluczowe
Żyd Wieczny Tułacz
reprezentacja Żydów i wątków żydowskich w literaturze
polska recepcja dzieła G.K. Chestertona
Jak cytować
Abstrakt
Aleksander Wat’s novella The Wandering Jew, published in 1926, is his only prose text in which the Jewish motif is the very center of the narrative. Wat carefully avoids dramatic or frightening notes, staying away from the characters created by Potocki, Quinet, Schubart, and Meyrink. However, certain aspects of the old version of the ancient myth remain: the millennial peregrination through history, the absolute solitude of the hero, and his magical movement and appearance in different parts of the world. The fusion of Catholicism and communism in the shadow of Marranism, represented by the protagonist Nathan, reflects grotesquely either on the phenomenon of Jewish youth fleeing the shtetls observed by young Wat, or on his own ecumenical dreams and reflections on the metahistorical role of Jews and their conversion. The article analyzes this issue also with particular regard either to the reception of the old Christian legend, or to the Anti-semitic narrative on the conspiracy of Jewish converts, shared by Keith Gilbert Chesterton, a contemporary writer very important for Wat.
Bibliografia
[Abeles O.], Żyd wieczny tułacz, „Nasz Przegląd” 1928, 6, nr 98, s. 4.
Apollinaire G., Przechodzień z Pragi, „Nasz Przegląd” 1924, 2, nr 128–133.
Arnsztajnowa F., Przybłęda, „Izraelita” 1896, n. 12, następnie w Poezye, Warszawa 1911, s. 7–12.
Benešová M., Ve světle kabaly: židovská mystika v polské literatuře meziválečného ozdobí,Disertační práce, Praha 2015.
Berger A., Captive at the Gate of Rome: The Story of a Messianic Motif, „Proceedings of the American Academy for Jewish Research” 1977, 44, s. 1–17.
Bielik-Robson A., Jewish Cryptotheologies of Late Modernity Philosophical Marranos, Londyn – Nowy Jork 2014.
Bielik-Robson A., Wprowadzenie. Fenomen Maranizmu, [w:] Marani literatury polskiej, red. P. Bogalecki, A. Lipszyc, Kraków–Budapeszt–Syrakuzy 2020, s. 35–68.
Bogalecki P., „Usługi bezimienne”. Figura marana w twórczości Aleksandra Wata, [w:] Marani literatury polskiej, red. idem, A. Lipszyc, Kraków Budapeszt–Syrakuzy 2020, s. 303–353.
Braun M., Przemysły. Poezje, Warszawa 1928.
Brichetto J.L., The Wandering image: converting the Wandering Jew, praca dyplomowa, Nashville 2006.
Chesterton G.K., Delegat anarchistów (pierwszy polski przekład Człowieka, który był Czwartkiem), przeł. W. Rzymowski, Warszawa 1914.
Chesterton G.K., Napoleon z Notting Hill, przeł. J. Popławska-Łaszczowa, Warszawa 1925.
Chesterton G.K., Preface, [w:] Z. Krasiński, The Un-divine Comedy, translated by H.E. Kennedy, B.A. and Z. Umińska, Introduction by A. Górski, London–Warszawa b.d. [1924], s. V–X.
Cheyette B., Constructions of „the Jew” in English Literature and Society: Racial Representations, 1875–1945, Cambridge 1993.
Cohen R.I., Rajner M., The Return of the Wandering Jew(s), [w:] Samuel Hirszenberg’s Art, „Ars Judaica” 2011, 7, s. 33–56.
Connell G.B., Kierkegaard i paradoks różnorodności religijnej, Cambridge 2016.
Deutsch-Kornblatt J., The Apotheosis of Exile: Jews and the Russian Religious Renaissance (the Case of Lev Shestov), „Symposium: A Quarterly Journal in Modern Literatures” 2003, vol. 57, styczeń, s. 127–136.
Deutscher I., Dygresje literackie, „Nasz Przegląd” 1927, 5, nr 156, s. 7.
Deutscher I., The Non-Jewish Jew and Other Essays, London 2017.
Feldhorn J., Zwycięstwo Ahaswera, Warszawa 1926.
Franceschini F., Gli erranti nomi dell’ebreo errante. Ambiguità, fratture, innovazioni, [w:] L’Ebreo errante. Nuove prospettive su un mito europeo, red. idem, S. Grazzini, Roma 2023.
Franceschini F., L’Ebreo errante. Dalla Toscana del Quattrocento alla Lombardia di oggi, Livorno 2023.
Herling-Grudziński G., Dziennik pisany nocą, t. I. 1971–1981, Kraków 2011.
Historya o Wiecznym Żydzie z Jeruzalem imieniem Ahaswerus, który mówi, że żył przed ukrzyżowaniem Chrystusa i przez wszechmocność Boga jeszcze do dnia dzisiejszego żyje, Mikołów 1849.
Körte M., Die Uneinholbarkeit des Verfolgten. Der Ewige Jude in der literarischen Phantastik, Frankfurt nad Menem 2000.
Król K., Motyw Ahaswera w twórczości Aleksandra Wata. Od figury zbiorowości do znaku jednostkowości, „Studia Humanistyczne” 2021, 1, s. 75–90.
Lichtblau A., Ambivalent Modernity. The Jewish Population in Vienna, „Quest CDEC Journal”, 2011, October, https://www.quest-cdecjournal.it/ambivalent-modernity--the-jewish-population-in-vienna/ (dostęp: 1.09.2022).
Maciejko P., Mieszany Tłum. Jacob Frank and the Frankist Movement, 1755–1816, Filadelfia 2011.
Makuch Sz., Motyw Żyda Wiecznego Tułacza w piśmiennictwie polskim do 1939 r. Próba typologii źródeł, „Literatura Ludowa” 2014, 58, nr 4–5, s. 51–60.
Panas W., Księga blasku: traktat o kabale w prozie Brunona Schulza, Lublin 1997.
Panas W., Pismo i rana. Szkice o problematyce żydowskiej w literaturze polskiej, Lublin 1996.
Pedaya H., The Wandering Messiah and the Wandering Jew: Judaism and Christianity as a Two-Headed Structure and the Myth of His Feet and Shoes, [w:] Religion und Politik, red. G. Palmer, Th. Brose, Tübingen 2013, s. 73–103.
Podmore S.D., Kierkegaard and the Self Before God: Anatomy of the Abyss, Bloomington Indianapolis 2011.
Pomirowski L., Nowa literatura w nowej Polsce, Warszawa 1933.
Potocki J., Manuscrit trouvé à Saragosse (version de 1804), Oeuvres IV, 2, eds F. Rosset, D. Triaire, Louvain–Paris–Dudley MA 2006.
Prokop-Janiec E., „Żyd wieczny tułacz”: dialektyka, publicystyka, katastrofa, „Teksty Drugie” 1992, 5(17), s. 74–84.
Rosenzweig B., Książki ciekawe, „Chwila” z 19.08.1928, nr 3381, s. 8.
Spengler O., Der Untergang des Abendlandes: Umrisse einer Morphologie der Weltgeschichte, Ester Band, Gestalt und Wirklichkeit, München 1920.
Spengler O., Der Untergang des Abendlandes: Umrisse einer Morphologie der Weltgeschichte, Zweiter Band, Welthistorischen Perpektiven, München 1922.
Stęplewski A., Potomek żydowskich mistyków. O „Dzienniku bez samogłosek” Aleksandra Wata, „Poznańskie Studia Polonistyczne, Seria Literacka” 1996, 3, s. 173–180.
Strauss W.A., On the Threshold of a New Kabbalah: Kafka’s later tales, New York 1988.
Stur J., Człek wędrowny, Lwów 1921, 19242
Sue E., Żyd wieczny tułacz, Warszawa 1845.
Tuwim J., Juwenilia 2, red. T. Januszewski, A. Bałakier, Warszawa 1990.
Tuwim J., [Żydek], „Skamander” 1925, nr 40, s. 235.
Venclova T., Aleksander Wat obrazoburca, Kraków 2000.
Wat A., Bezrobotny Lucyfer. Opowieści, Warszawa–Kraków 2009.
Wat A., Dziennik bez samogłosek, Warszawa 1990.
Wat A., Korespondencja cz. 1, wyb., oprac., przypisy i posłowie A. Kowalczykowa, Warszawa 2005.
Wat A., Mój wiek, Pamiętnik mówiony. Rozmowy z Czesławem Miłoszem, Polonia Book Fund, Londyn 1981.
Wat A., Notatniki, red. A. Dziadek, J. Zieliński, Warszawa 2015.
Wat A., Wybór wierszy, oprac. A. Dziadek, Wrocław 2008.
Winawer B., Notatnik Szymona de Geldern, Warszawa–Lwów 1907.
Żurek S., „Ajin” znaczy „Nicość”. O pewnym motywie kabalistycznym w poezji Aleksandra Wata, „Scriptores Scholarum” 1995, nr 7, s. 200–204.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).