Abstrakt
Siegfried Lenz’s novella (2008, English edition 2009) has not only been appreciated by literary critics, but also turned out to be a great bestseller. The novella is a frequent subject of research analysis, es- pecially in terms of its location in the tradition of German and world novella writing. This diversity of reception is astonishing and presents an interesting phenomenon. The novella tells a banal love story, but through an intentional silence and a series of intertextual tropes it also creates mysteriousness. The analysis proposed here is based on Walter Benjamin’s notion of “aura” in the 1930s. From today’s point of view, this concept requires a few additions, primarily from the perspective of systems theory. As it turns out this concept can be applied both to the content of the novella and to the strategy of literary criticism, as well as to explain the role of form and context in the personal perception of the text.
Bibliografia
Aust H., Novelle, wyd. 5, Stuttgart–Weimar 2012.
Benjamin W., Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej, przeł. J. Sikorski, [w:] Anioł historii: Eseje, szkice, fragmenty, red. H. Orłowski, Poznań 1996, s. 201–239.
Benjamin W., Fragmente vermischten Inhalts. Autobiographische Schriften, [w:] Gesammelte Schriften, red. R. Tiedmann, H. Schweppenhäuser, Bd. 6, Frankfurt am Main 1985.
Benjamin W., Mała historia fotografii, przeł. J. Sikorski, [w:] Anioł historii: Eseje, szkice, fragmenty, red. H. Orłowski, Poznań 1996, s. 105–124.
Benjamin-Handbuch: Leben – Werk – Wirkung, red. B. Lindner, Stuttgart–Weimar 2006.
Berndt U., Zu Gast bei Siegfried Lenz, [w:] Gespräche unter Freunden, red. D. Kampa, Hamburg 2015, s. 474–492.
Bulgakowa O., Film/filmisch, [w:] Ästhetische Grundbegriffe, red. K. Barck, M. Fontius,
D. Schlenstedt, B. Steinwachs, F. Wolfzettel (Dekadent – Grotesk, Bd. 2), Stuttgart 2001, s. 429–462.
Cieślikowska T., Nowela, [w:] Słownik rodzajów i gatunków literackich, red. G. Gazda, S. Tynecka-Makowska, Kraków 2006, s. 464–468.
Denka A., Literatura, społeczeństwo, system: Studia wokół niemieckojęzycznych autorów przełomu XX i XXI wieku (Peter Handke, Siegfried Lenz, Botho Strauß, Dietrich Schwanitz i Peter Turrini), Poznań 2020.
Denka A., Poetyka „gubienia” i „odnajdywania” w powieści Siegfrieda Lenza „Fundbüro” jako forma przywołania wartości, [w:] Antynomie wartości: Problematyka aksjologiczna w literaturze i dydaktyce, red. A. Morawiec, R. Jagodzińska, A. Klepaczko, Łódź 2006, s. 241–254.
Detering H., Die Meerfrau und der Steinfischer, „Frankfurter Allgemeine Zeitung” z 21.06.2008, https://www.faz.net/aktuell/feuilleton/buecher/rezensionen/belletri-stik/schweigeminute-von-siegfried-lenz-die-meerfrau-und-der-steinfischer-1546299. html (dostęp: 5.07.2022).
Faulstich W., Grundkurs Filmanalyse, München 2002.
Fiebach C., Struktur und Funktion von Erinnerung in Siegfried Lenz’ „Schweigeminute”, „Meridian Critic” 2011, nr 1/18, s. 149–156.
Greiner U., Zeitlos: Siegfried Lenz ist abermals eine anrührende Erzählung geglückt, „Die Zeit” z 8.05.2008, https://www.zeit.d/2008/20/Einleitung-Lenz (dostęp: 16.07.2022).
Guo J., Erinnerung: Die unvergängliche Vergangenheit in der Novelle „Schweigeminute” von Siegfried Lenz, „Focus on German Studies” 2016, nr 23, s. 51–66, https://jour-nals.uc.edu/index.php/fogs/article/view/633 (dostęp: 16.07.2022).
Hage V., Mit Stella auf der Insel, „Der Spiegel” 2008, nr 19, https://www.spiegel.de/kultur/mit-stella-auf-der-insela-b56ae2eb0002-0001-0000-000056831330 (dostęp: 16.07.2022).
Hugo Ph. von, „Eine zeitgemäße Erregung”. Der Skandal um Ingmar Bergmans Film
„Das Schweigen” (1963) und die Aktion „Saubere Leinwand”, „Zeithistorische For- schungen / Studies in Contemporary History” 2006, nr 3, s. 210–220, https://zeithi-storische-forschungen.de/ (dostęp: 14.04.2023).
Jahresbestseller 2008: Im Auftrag des SPIEGEL ermittelt vom Fachmagazin „buchreport”, „Der Spiegel” 2009, nr 1, s. 131.
Kiefer S., Mergen T., Einleitung: Gegenwartsnovellen Anmerkungen zu einer zeitgemäßen Gattung im 21. Jahrhundert, [w:] Gegenwartsnovellen: Literaturwissenschaftliche und literaturdidaktische Perspektiven im 21. Jahrhundert, red. S. Kiefer, T. Mer- gen, Hannover 2021, s. 9–15.
Kiesel H., Geschichte der literarischen Moderne: Sprache, Ästhetik, Dichtung im zwanzigsten Jahrhundert, wyd. 2, München 2016.
Klinger C., Modern/Moderne/Modernismus, [w:] Ästhetische Grundbegriffe, red. K. Barck, M. Fontius, D. Schlenstedt, B. Steinwachs, F. Wolfzettel (Medien – Populär, Bd. 4), Stuttgart 2010, s. 121–167.
Knipphals D., Einladung zur Zeitreise, „Die Tageszeitung” z 5.06.2008, https://taz.de/Einladung-zur-Zeitreise/!841857/ (dostęp: 5.07.2022).
Lenz S., Minuta ciszy, przeł. M. Skalska, Słupsk 2016. Lenz S., Schweigeminute, Hamburg 2008.
Lindner B., „Das Kunstwerk im Zeitalter seiner technischen Reproduzierbarkeit”, [w:] Benjamin-Handbuch: Leben – Werk – Wirkung, red. B. Lindner, Stuttgart–Weimar 2006, s. 229–251.
Meier A., Novelle: Eine Einführung, Berlin 2014.
Meyer-Sickendiek B., Lyrisches Gespür: Vom geheimen Sensorium moderner Poesie, München 2012.
Post S., Zeit zu lieben, Zeit zu lernen. Die Novelle „Schweigeminute” von Siegfried Lenz: Professionsethik aus literaturdidaktischer Perspektive, [w:] Gegenwartsnovellen: Literaturwissenschaftliche und literaturdidaktische Perspektiven im 21. Jahrhun- dert, red. S. Kiefer, T. Mergen, Hannover 2021, s. 199–214.
Reich-Ranicki M., Bettgeschichten hatten für ihn nie Beweisqualität, „Frankfurter All- gemeine Zeitung” z 22.04.2008.
Schwanitz D., Systemtheorie und Literatur: Ein neues Paradigma, Opladen 1990.
Schweissinger M.J., Spiel mit der Tradition Siegfried Lenz’ „Schweigeminute” im Kontext historischer Novellentheorien, [w:] Gegenwartsnovellen: Literaturwissenschaftliche und literaturdidaktische Perspektiven im 21. Jahrhundert, red. S. Kiefer, T. Mergen, Hannover 2021, s. 173–198.
Schweizer Radio und Fernsehen (SRF), Siegfried Lenz „Schweigeminute” im Litera- turclub (udział: H. Karasek, I. Radisch, G. v. Arnim, C. Caduff), 2008, https://www.youtube.com/watch?v=2PiFEvgBMBQ (dostęp: 18.08.2022).
Seibel A., Für den Urlaub: Lektüre-Empfehlungen von Andrea Seibel, „Die Welt” z 20.06.2008, https://www.welt.de/kultur/article2126815/Lektuere-Empfehlun-gen-von-Andrea-Seibel.html?icid=search.product.onsitesearch (dostęp: 17.07.2022).
Słownik terminów literackich, red. M. Głowiński, T. Kostkiewiczowa, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński, wyd. 4, Wrocław 2002, s. 545–546.
Sperber D., Wilson D., Relevance: Communication and Cognition, Oxford 1986. Strauß B., Kalldewey. Farce, München–Wien 1981.
Weidermann V., Zu Besuch bei Siegfried Lenz. So spricht die Liebe, wenn sie kommt,
„Frankfurter Allgemeine Zeitung” z 6.05.2008, https://www.faz.net/aktuell/feuille-ton/buecher/rezensionen/belletristik/zu-besuch-bei-siegfried-lenz-so-spricht-die-lie-be-wenn-sie-kommt-1547068.html (dostęp: 17.07.2022).
Willand M., Funktionen des Faktischen im Fiktionalen Die erzählten Fotografien in Lenz’ Schweigeminute, [w:] Faktualität und Fiktionalität, red. M. Willand, Hannover 2017, s. 109–126.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Andrzej Denka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).