Słowa kluczowe
Karl Marx
science-fiction
utopia
socjalizm
melancholia
Jak cytować
Abstrakt
The article is a review of the most important works by Herbert George Wells in terms of the relationship between futurological vision, projected ideal and knowledge about the past. Wells is usually associated with a prospective attitude, with forecasting the future and modeling its desired image. Indeed, his science fiction novels, treatises and utopias try to answer the question of the paths of civilization’s development. But this work is accompanied by constant analysis of the past, correcting the scenarios of past events and shaping their new version. On the one hand, the retroactive formation of historical matter supports a utopia with a socialist profile, and on the other, it prevents its stabilization and closes it in the circle of left-wing melancholy, as described by Enzo Traverso. Some of the writer’s progressive ideas seem to be patient self-persuasion, others – such as fantasies about “fortunate disasters” – can be understood as attempts to escape from melancholy. Breaking free from its power, however, comes at a high price: it is the end of the socialist utopia, the abandonment of the idea of progress and the optimistic history of philosophy.
Bibliografia
Baczko B., Światła utopii, przeł. W. Dłuski, Warszawa 2016.
Balibar É., Filozofia Marksa, przeł. A. Staroń, A. Ostolski, Z.M. Kowalewski, Warszawa 2007.
Balibar É., Trwoga mas. Polityka i filozofia przed Marksem i po Marksie, przeł. A. Staroń, Warszawa 2007.
Bauman Z., Nowoczesność i Zagłada, przeł. T. Kunz, Kraków 2009.
Bauman Z., Socjalizm. Utopia w działaniu, przeł. M. Bogdan, Warszawa 2010.
Bell D., Pragmatism and Prophecy: H.G. Wells and the Metaphysics of Socialism, „American Political Science Review” 2018, nr 112 (2).
Booker M.K., Thomas A.-M., H.G. Wells, The War of the Worlds [1898], [w:] The Science Fiction Handbook, Oxford 2009.
Boon K.A., Epistemology of Science Fiction, [w:] Anatomy of Science Fiction, red. D.E. Morse, Newcastle 2006.
Bregman R., Utopia dla realistów. Recepta na idealny świat, przeł. S. Paruszewski, Warszawa 2018.
Cantor P.A., Hufnagel P., The Empire of the Future: Imperialism and Modernism in H.G. Wells, „Studies in the Novel” 2006, nr 38.
Cheyette B., H.G. Wells and the Jews: Antisemitism, Socialism and English Culture, „Patterns of Prejudice” 1988, vol. 22.
Csicsery-Ronay I., jr, Marxist Theory and Science Fiction, [w:] The Cambridge Companion to Science Fiction, red. J. Edward, F. Mendlesohn, Cambridge 2003.
Furet F., Przeszłość pewnego złudzenia. Esej o idei komunistycznej w XX wieku, przeł. J. Górnicka-Kalinowska, M. Ochab, Warszawa 2018.
Gomel E., From Dr. Moreau to Dr. Mengele: The Biological Sublime, „Poetics Today” 2000, vol. 21, nr 2.
Gomel E., Narrative Space and Time. Representing Impossible Topologies in Literature, New York 2014.
Gomel E., Postmodern Science Fiction and Temporal Imagination, New York 2010.
Gutiérrez-Jones C., Living to Wonder: The Island of Doctor Moreau, [w:] tegoż, Suicide and Contemporary Science Fiction, New York 2015.
Huntington J., The Logic of Fantasy: H.G. Wells and Science Fiction, New York 1982.
Hyde W.J., The Socialism of H.G. Wells in the Early Twentieth Century, „Journal of the History of Ideas” 1956, vol. 17, nr 2.
James S.J., Maps of Utopia. H.G. Wells, Modernity, and the End of Culture, New York 2012.
Jameson F., Archeologie przyszłości. Pragnienie zwane utopią i inne fantazje naukowe, przeł. M. Płaza, M. Frankiewicz, A. Miszk, Kraków 2011.
Jedlicki J., Świat zwyrodniały. Lęki i wyroki krytyków nowoczesności, Warszawa 2000.
Orwell G., Wells, Hitler i państwo światowe, [w:] tegoż, Anglicy i inne eseje, przeł. B. Zborski, Warszawa 2002.
Palczewski J.K., Utopista bez złudzeń. Herbert George Wells, Warszawa 1976.
Palczewski J.K., Wstęp, w: H.G. Wells, Historia świata, przeł. J. Parandowski, Ossolineum, Wrocław 1983.
Partington J., H.G. Wells: A Political Life, „Utopian Studies” 2008, nr 19 (3).
Shaw B., Wells H.G., Selected Correspondence of Bernard Shaw, red. J.P. Smith, Toronto 1995.
Stableford B., Science Fiction before the Genre, [w:] The Cambridge Companion to Science Fiction, red. J. Edward, F. Mendlesohn, Cambridge 2003.
Toye R., H.G. Wells and the New Liberalism, „Twentieth Century British History” 2008, vol. 19, nr 2.
Traverso E., Lewicowa melancholia. Marksizm, historia i pamięć, przeł. W. Gilewski, Warszawa 2020.
Van Wyck Brooks, The World of H.G. Wells, New York 1915.
Voegelin E., Od oświecenia do rewolucji, przeł. Ł. Pawłowski, Warszawa 2011.
Wells H.G., A Modern Utopia, London–Edinburgh–New York 1905.
Wells H.G., Experiment In Autobiography. Discoveries and Conclusions of a Very Ordinary Brain (since 1866), London–Boston 1984, t. 1.
Wells H.G., Gwiazda, przeł. B. Falk, w: tegoż, Opowieści fantastyczne, t. 2, Kraków 1976.
Wells H.G., Historia świata, przeł. J. Parandowski, Wrocław 1983.
Wells H.G., Ludzie jak bogowie, przeł. J. Sajkowska, Warszawa 1959.
Wells H.G., Mind at the End of its Tether [1945], [w:] The Last Books of H.G. Wells: The Happy Turning and Mind at the End of its Tether, red. G.P. Wells, London 1982.
Wells H.G., New Worlds for Old, London 1908.
Wells H.G., Pierwsi ludzie na księżycu, przeł. W. Chwalewik, Warszawa 1959.
Wells H.G., Pokarm Bogów, przeł. J.W. Garztecki, Warszawa 1984.
Wells H.G., Śpiący przebudzony, przeł. K. Sokołowski, Czerwonak 2021.
Wells H.G., The Fate of Homo Sapiens, London 1939.
Wells H.G., The Rights of Man, or What Are We Fighting For? London 1940.
Wells H.G., The World Set Free, <https://www.gutenberg.org/files/1059/1059-h/1059-h.htm> [dostęp: 25.04.2023].
Wells H.G., W dni komety, przeł. S. Jesien, Warszawa 2018.
Wells H.G., Wehikuł czasu, przeł. F. Wermiński, Wrocław 1985.
Wells H.G., Wojna światów, przeł. H. Józefowicz, Warszawa 1987.
Wells H.G., Wojna w przestworzach, przeł. S. Barszczewski, Warszawa 2017.
Wells H.G., Wyspa doktora Moreau, przeł. E. Krasińska, Warszawa 1988.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Franczak Jerzy
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Przestrzeniach Teorii” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Autorzy, którzy wykorzystują w swoim tekście cudze utwory (np. ilustracje, fotografie) proszeni są o dostarczenie do redakcji czasopisma zgodę na publikację od uprawnionych podmiotów.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych po 2015 roku „Przestrzeniach Teorii” tylko w calach niekomercyjnych, pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).